|
Arpitania
Arpitania (en arpitán: Arpetania u Arpetania, en francés: Arpitanie, en italiano: Arpitania) u Francoprovenza ye o nombre d'una rechión cultural (prencipalment lingüistica) en o sector occidental d'os Alpes. En l'actualitat Arpitania se troba repartida entre tres estaus: Francia, Suiza y Italia. Por o sud mugan con Occitania y as Vals Occitanas de Piemont. O toponimo "Arpitania" deriva d'Arp(e)s, nombre con o cual se clama a los Alpes en o conchunto de dialectos arpitans u francoprovenzals. HistoriaHistoricament a rechión lingüistico-cultural arpitana u francoprovençal existe de facto dende a Edat Meya, ya entre os sieglos VII y IX ye acreditable a presencia d'un conchunto lingüistico francoprovenzal, amugau a o nord-este y a l'este por a dita luengua d'oïl -precedent de l'actual francés- y a o sud por a dita luenga d'oc, ye decir l'occitán; a o nord-este se da l'influxo d'os dialectos alamanicos y a l'este l'influxo d'as luengas italianas d'o grupo piemontés y lombardo. Con o desarrollo d'o poderoso estau-nació francés mientres a Edat Moderna l'influxo de l'idioma francés se fació intenso en a rechión, mas que mas en as suyas arias urbanas (a presencia espanyola en o Franco Condau no pareixe haber estau significativa y tampoco no ha estau muit significativo l'influxo de l'italiano en os dominios arpitanos d'a Casa de Savoya encara que o nuclio d'ista casa dinastica s'haiga trobau en o centro d'Arpitania fendo parti d'o Ducau de Savoya). D'atra man, o toponimo Arpitania ye de recient creyación; en os anyos 1970 o valdostán Jozé Harrieta (Joseph Henriet) cude a palabra Harpitanya pa referir-se a os territorios situaus en a redolada d'o Mont Blanc y a la cuenca alta d'o Roine, por ixas envueltas o termín ye asociau a un chicot partiu politico -activo mas que mas en a zona italiana- dito Mouvement Harpitany. Dimpués creixe en a Suiza Romanda, Savoya y o Franco Condau gracias a o profesor Xavier Gouvert, ya escrito Arpitanya y dimpués Arpitania y desprovisto de connotacions politicas de caracter partidario u faccioso y con l'actual significau principalment cultural y cheografico. Cal destacar que a o largo d'o sieglo XX a luenga francoprovençal (u arpitán) ha retaculau muito en numero de parlants debant d'o francés normativo y -un poco en menor grau- l'italiano normativo, mientres que encara no s'ha establiu una luenga arpitana u francoprovençal normativa consensuada en os diversos territorios correspondients a Arpitània. D'atra man entre a zona de Roanne y Mâcon u -en arpitan- Mâconês- existe una zona lingüistica calificada de transicional entre o francés y l'arpitano. Ista zona ye dita francisca u afrancesada (en francés: francisée). Administración En l'actualidat o territorio d'Arpitania queda baixo sobirania de tres estaus:
|
|||||||||||||||||||||||||||||
