Bộ Cá rô đồng

Bộ Cá rô đồng
Anabas testudineus
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Chordata
Nhánh	Craniata
Phân ngành (subphylum)	Vertebrata
Phân thứ ngành (infraphylum)	Gnathostomata
Liên lớp (superclass)	Osteichthyes
Lớp (class)	Actinopterygii
Nhánh	Actinopteri
Phân lớp (subclass)	Neopterygii
Phân thứ lớp (infraclass)	Teleostei
Nhánh	Osteoglossocephalai
Nhánh	Clupeocephala
Nhánh	Euteleosteomorpha
Nhánh	Neoteleostei
Nhánh	Eurypterygia
Nhánh	Ctenosquamata
Nhánh	Acanthomorphata
Nhánh	Euacanthomorphacea
Nhánh	Percomorphaceae
Nhánh	Anabantaria
Bộ (ordo)	Anabantiformes Britz, 1995[1]
Các phân bộ và họ[2]
Nandoidei Pristolepididae Regan, 1913 Badidae Barlow, Liem & Wickler, 1968 Nandidae Bleeker, 1852 Channoidei Channidae Fowler, 1934 Aenigmachannidae Britz, Dahanukar, Anoop, Philip, Clark, Raghavan & Rüber, 2020 Anabantoidei Anabantidae Bonaparte, 1831 Helostomatidae Bonaparte, 1831 Osphronemidae van der Hoeven, 1832
Danh pháp đồng nghĩa
Labyrinthici (Cuvier & Valenciennes, 1828)

Bộ Cá rô đồng (danh pháp khoa học: Anabantiformes) là một bộ cá vây tia nước ngọt với 7 họ (Pristolepididae, Badidae, Nandidae, Channidae, Anabantidae, Helostomatidae và Osphronemidae) và có ít nhất khoảng 252-258 loài trong 28 chi.[3][4][5] Nhóm cá này được tìm thấy ở châu Á và châu Phi, với một số loài đã du nhập vào Hoa Kỳ. Các họ này theo truyền thống xếp trong bộ Perciformes.[5]

Nhóm cá này được đặc trưng bằng sự hiện diện của các răng trên xương cận bướm (parasphenoid).[4] Các loài cá quả và cá rô được hợp nhất bởi sự hiện diện của cơ quan tai trong, là cơ quan hô hấp phụ trên mang gập nhiều nếp. Nó được hình thành từ sự mở rộng mạch của xương thượng mang (epibranchial bone) của cung mang thứ nhất và được sử dụng để thở trong không khí.[4][6]

Nhiều loài trong nhóm này là cá cảnh phổ biến – đáng chú ý nhất có lẽ là cá chọi xiêm và một số loài cá cờ.[6] Ngoài công dụng như là cá cảnh, nhiều loài cá dạng cá rô (như cá tai tượng[7]) cũng được nuôi thả làm cá thực phẩm tại các quốc gia bản địa của chúng. Nhiều loài cá sặc cũng được thu hoạch làm thực phẩm.[6][8]

Phân loại phát sinh chủng loài cá vây tia còn sinh tồn và hóa thạch năm 2024 của Near và Thacker mở rộng Synbranchiformes (= Anabantaria) để bao gồm cả Anabantiformes (= Anabantoidei trong phân loại của các tác giả này).[9]

Hệ thống học

Phát sinh chủng loài

Các mối quan hệ phát sinh chủng loài giữa các họ cá dạng cá rô được vẽ dưới đây theo Collins et al. (2015),[3] với bổ sung họ Aenigmachannidae.[10]

Anabantiformes	Nandoidei    Pristolepididae       Badidae     Nandidae          Channoidei      Channidae     Aenigmachannidae        Anabantoidei      Anabantidae       Helostomatidae     Osphronemidae

Near và Thacker (2024) gộp Badidae và Pristolepididae trong Nandidae, còn Channidae thì bao gồm cả Aenigmachannidae.[9]

Phân loại học

Dưới đây là danh sách phân loại các nhóm còn sinh tồn trong bộ Anabantiformes ở cấp chi.[2][3]

• Bộ Anabantiformes Britz, 1995
  • Phân bộ Nandoidei
    • Họ Pristolepididae Regan, 1913
      • Pristolepis Jerdon, 1849
    • Họ Badidae Barlow, Liem & Wickler, 1968
      • Badis Bleeker, 1853
      • Dario Kullander & Britz, 2002
    • Họ Nandidae Bleeker, 1852
      • Afronandus Meinken, 1955
      • Polycentropsis Boulenger, 1901
      • Nandus Valenciennes, 1831
  • Phân bộ Channoidei
    • Họ Channidae Fowler, 1934
      • Parachanna Teugels & Daget, 1984
      • Channa Scopoli, 1777
    • Họ Aenigmachannidae Britz, Dahanukar, Anoop, Philip, Clark, Raghavan & Rüber, 2020
      • Aenigmachanna Britz, Anoop, Dahanukar & Raghavan, 2019
  • Phân bộ Anabantoidei
    • Họ Anabantidae Bonaparte, 1831
      • Anabas Cloquet, 1816
      • Ctenopoma Peters, 1844
      • Microctenopoma Norris, 1995
      • Sandelia Castelnau, 1861
    • Họ Helostomatidae Gill, 1872
      • Helostoma Cuvier, 1829
    • Họ Osphronemidae van der Hoeven, 1832
      • Phân họ Belontiinae Liem, 1962
        • Belontia Myers, 1923
      • Phân họ Osphroneminae van der Hoeven, 1832
        • Osphronemus Lacepède, 1801
      • Phân họ Luciocephalinae Bleeker, 1852
        • Luciocephalus Bleeker, 1851
        • Sphaerichthys Canestrini, 1860
        • Ctenops McClelland, 1845
        • Parasphaerichthys Prashad & Mukerji, 1929
      • Phân họ Macropodusinae Hoedeman, 1948
        • Trichogaster Bloch & Schneider, 1801
        • Trichopodus Lacepède, 1801
        • Betta Bleeker, 1850
        • Parosphromenus Bleeker, 1877
        • Macropodus Lacepède, 1801
        • Malpulutta Deraniyagala, 1937
        • Pseudosphromenus Bleeker, 1879
        • Trichopsis Canestrini, 1860

Tham khảo

• Dữ liệu liên quan tới Anabantiformes tại Wikispecies
• Tư liệu liên quan tới Anabantiformes tại Wikimedia Commons

1. Britz R., 1994. Ontogenetic features of Luciocephalus (Perciformes, Anabantoidei), with a revised hypothesis of anabantoid intrarelationships. Zool. J. Lin. Soc. 112(4): 491–508. doi:10.1006/zjls.1994.1055
2. ^ R. Betancur-Rodriguez, E. Wiley, N. Bailly, A. Acero, M. Miya, G. Lecointre, G. Ortí: Phylogenetic Classification of Bony Fishes – Version 4. BMC Evolutionary Biology 17, Article number: 162 (2017). doi:10.1186/s12862-017-0958-3
3. ^ Collins, R. A.; Britz, R.; Rüber, L. (2015). “Phylogenetic systematics of leaffishes (Teleostei: Polycentridae, Nandidae)” (PDF). Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research. 53 (4): 259–272. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 21 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 17 tháng 9 năm 2019.
4. ^ Nelson, J. S.; Grande, T. C.; Wilson, M. V. (2016). Fishes of the World. John Wiley & Sons.
5. ^ "Perciformes". FishBase. Ranier Froese và Daniel Pauly (chủ biên). Phiên bản 4 năm 2019. N.p.: FishBase, 2019.
6. ^ Pinter H. (1986). Labyrinth Fish. Barron's Educational Series, Inc., ISBN 0-8120-5635-3
7. Chanphong Jitkasem. (1995). Diseases of Giant Gourami, Osphronemus goramy (Lacepede) Lưu trữ 2007-01-06 tại Wayback Machine. The Aquatic Animal Health Research Institute Newsletter 4(1).
8. Ranier Froese và Daniel Pauly (chủ biên). Thông tin Trichopodus trichopterus trên FishBase. Phiên bản tháng 4 năm 2019.
9. ^ Thomas J. Near & Christine E. Thacker, 2024. Phylogenetic Classification of Living and Fossil Ray-Finned Fishes (Actinopterygii). Bulletin of the Peabody Museum of Natural History 65(1): 3-302, doi:10.3374/014.065.0101.
10. Britz, Ralf; Dahanukar, Neelesh; Anoop, V. K.; Philip, Siby; Clark, Brett; Raghavan, Rajeev; Rüber, Lukas (30 tháng 9 năm 2020). “Aenigmachannidae, a new family of snakehead fishes (Teleostei: Channoidei) from subterranean waters of South India”. Scientific Reports (bằng tiếng Anh). 10 (1): 16081. doi:10.1038/s41598-020-73129-6. ISSN 2045-2322.