Гербер

Гербер[1] — удмурт милли бәйрәме. Язгы кыр эшләре беткәч, июнь аенда (10-26 июнь аралыгында) уздырыла. Әүвәл авылларда, соңыннан Удмуртия республикасы күләмендә зур гербер уза.

Кунаклар каршылау

Тарих

Ботка пешерү

Бүрәнә ыргыту

Бәйрәм мәйданы

• Октябрь инкыйлабына кадәр яз көне, чәчү тәмамлангач, яки җәй көне, печәнгә төшәр алдыннан, үткәрелгән.
• Гербер – киң мәгънәдә чәчү-утырту эшләре тәмамлануны бәйрәм итүче гореф-гадәт — шөкрана кылу, шул ук вакытта югары көчләрдән печән чабарга көч бирүен сорау, икмәкләрнең яхшы уңышын теләү дә. Корбан чалу да кабул ителгән.[2]
• Көньяк удмуртларда (шулай ук Татарстанда) Гырон быдтон[3] исеме белән ай башында үткәрелә.[4]
• 1992 елдан Удмуртиядә республика күләмендә бәйрәм ителә.

Бәйрәм тәртибе

Билгеләнгән көнне Герберда катнашучылар иртәнге якта өй борынча кереп йөриләр, сыйланалар, җырлар җырлыйлар. Көндезгә таба барысы да киң болынга җыелалар. Анда сәхнә көйләнгән, шулай ук итле ботка пешерү өчен казан асылган була. Җитәкчеләр бәйрәм белән котлыйлар, алдынгы авыл хезмәтчәннәрен бүләклиләр (2015 елда, мәсәлән, өр-яңа трактор да бирелә). Символик рәвештә булса да, дога кылу үткәрелә. Ботка ашала, удмурт милли эчемлеге кумышка (көмешкә) белән сыйланалар. Бәйрәмдә катнашучылар өчен концерт, конкурслар, спорт бәйгеләре (мәсәлән, бүрәнә ыргыту) оештырыла. Сәүдә рәтләре бик бай була. Халык кичкә хәтле ял итә. Удмурт чибәре «Чеберина-чеберай» сайлана.

Урыны

Һәр елны яңа урында үткәрелә.

• 1992 — Алнаши районы;
• 1993 — Можга районы;
• 1994 — Кыяс районы;
• 1995 — Шаркан районы;
• 1996 — Завьялово районы;
• 1997 — Воткинск районы;
• 1998 — Вавож районы;
• 1999 — Кече Пурга районы;
• 2000 — Селты районы;
• 2001 — Глазов районы;
• 2002 — Якшур-Бодья районы;
• 2003 — Игра районы;
• 2004 — Ува районы;
• 2005 — Кизнәр районы;
• 2006 — Дебёсы районы;
• 2007 — Сарапул районы;
• 2008 — Балезино районы;
• 2009 — Завьялово районы;
• 2010 елдан «Лудорвай» мигъмари-этнографик музей-тыюлыгында уздырырга карар кабул ителә.
• 2015 — Кез районы Кез бистәсендә уздырыла.
• 2016 — Сюмси районы (Бабьинские горы[5])
• 2017 — Можга районы
• 2018 — Ува районы
• 2019 — Игра районы (Кече Мазьги)

Сылтамалар

• Коробейников А. В., Сахарных Д. М. Гербер: удмуртларның җәйге бәйрәме турында(рус.)

Моны да карагыз

• Гырон быдтон

Искәрмәләр

1. Удмуртча: геры – «сукá», бере - «соңыннан»
2. Миннияхметова Т. Г. Календарные обряды закамских удмуртов. Ижевск, 2004. 64- биттә.
3. Удмуртчадан: Гыро́н быдто́н - «сөрү тәмамлану»
4. ТР мәдәният министрлыгы сайтында, archived from the original on 2016-03-06, retrieved 2015-06-22 
5. Алёна Григорьева. Национальный праздник «Гербер» прошел в Сюмсинском районе Удмуртии. әлеге чыганактан 2017-06-02 архивланды. 2021-08-20 тикшерелгән.