ภาษาไทยถิ่นใต้ (โดยย่อว่า ภาษาใต้ ) หรือ ภาษาตามโพร (อังกฤษ : Dambro ) หรือ ภาษาปักษ์ใต้ เป็นภาษาในกลุ่มภาษาไท จัดอยู่ในกลุ่มภาษาไทตะวันตกเฉียงใต้ [ 3] ภาษาไทย ดั้งเดิมแบบภาคกลาง จนกลายมาเป็นภาษาไทยถิ่นใต้ หรือภาษาใต้ที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันตามลำดับ ภาษาไทยถิ่นใต้มีผู้ใช้ภาษาหนาแน่นบริเวณสิบสี่จังหวัดภาคใต้ ของประเทศไทย มีบางส่วนกระจายตัวไปในจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ เขตตะนาวศรี ในประเทศพม่า และบริเวณรัฐเกอดะฮ์ รัฐปะลิส รัฐปีนัง และรัฐเปรัก ทางตอนเหนือของประเทศมาเลเซีย มีผู้พูดเป็นภาษาแม่ราวห้าล้านคน และอีกราว 1.5 ล้านคนใช้เป็นภาษาที่สอง ได้แก่กลุ่มชนเชื้อสายจีน เปอรานากัน มลายู อูรักลาโวยจ และมานิ [ 4]
นอกจากนี้ในภาคใต้ยังมีกลุ่มภาษาไทที่ไม่ได้จัดอยู่ในกลุ่มย่อยของภาษาไทยถิ่นใต้ ได้แก่ ภาษาตากใบ ภาษาสะกอม และภาษาพิเทน เพราะมีเอกลักษณ์เป็นของตนเองที่แตกต่างไปจากภาษาไทยถิ่นใต้หรือภาษามลายู [ 5]
ภาษาไทยถิ่นใต้ส่วนใหญ่ในพยางค์เดียวมี 5 ระดับเสียง ซึ่งเป็นจริงสำหรับสำเนียงที่อยู่ในระดับละติจูด ประมาณ 10° เหนือถึง 7° เหนือกับภาษาถิ่น ในเมืองทั่วภาคใต้ ในบางพื้นที่มีวรรณยุกต์หกถึงเจ็ดเสียง โดยสำเนียงจังหวัดนครศรีธรรมราช (ประมาณละติจูด 8° เหนือ) มีวรรณยุกต์ 7 เสียง[ 6]
ริมฝีปาก
ปุ่มเหงือก
เพดานแข็ง
เพดานอ่อน
เสียง Sj
เส้นเสียง
เสียงนาสิก
[m] [n] [ɲ] *
เสียงหยุด
ไม่พ่นลม [p] [t] [c] [k]
[ʔ] **
พ่นลม [pʰ] [tʰ] [cʰ] [kʰ]
ก้อง [b] [d]
เสียงเสียดแทรก
[v] [s]
[ɧ] [ɦ]
เสียงเปิด
[l] [j] [w]
เสียงลิ้นรัว
[r]
* พบในบางสำเนียง** ตั้งก่อนหน้าสระใด ๆ โดยไม่มีตัวหน้าและหลังสระสั้นโดยไม่มีตัวท้าย*** ปัจจุบันไม่ใช้พยัญชนะ ฃ และ ฅ ทำให้เหลือพยัญชนะ 42 ตัว
ในภาษาไทยมีกลุ่มพยัญชนะ 11 แบบ ดังนี้:
/kr/ (กร), /kl/ (กล), /kw/ (กว)/kʰr/ (ขร, คร), /kʰl/ (ขล, คล), /kʰw/ (ขว, คว)/pr/ (ปร), /pl/ (ปล)/pʰr/ (ผร, พร), /pʰl/ (ผล, พล)/tr/ (ตร)นอกจากนี้ยังมีคำควบกล้ำที่ไม่ได้อยู่ในหลักภาษาไทยมาตรฐานด้วย เช่น
หฺมฺร เช่น หมฺรับ อ่านว่า "หฺมฺรับ" (ห เป็นอักษรนำ ตามด้วย ม ควบกล้ำด้วย ร) แปลว่า สำรับ ไม่ได้ อ่านว่า หม-รับ หรือ หมับ ให้ออกเสียง "หมฺ" ควบ "ร") เช่น การจัดหฺมฺรับประเพณีสารทเดือนสิบ
เสียงหยุด ทั้งหมดไม่มีการออกเสียง ดังนั้น เสียงท้ายของ /p/ , /t/ และ /k/ ออกเสียงเป็น [p̚] , [t̚] และ [k̚] ตามลำดับ
ริมฝีปาก
ปุ่มเหงือก
เพดานแข็ง
เพดานอ่อน
เส้นเสียง
เสียงนาสิก
[m] [n]
[ŋ]
เสียงหยุด
[p] [t]
[k] [ʔ] *
เสียงเปิด
[w]
[j]
* ตรงท้ายออกเสียงเป็นเส้นเสียงหยุด (glottal stop) เมื่อไม่มีตัวท้ายหลังสระสั้น
สระในภาษาไทยถิ่นใต้มีความคล้ายกับภาษาไทยถิ่นกลาง โดยเป็นไปตามตารางนี้
หน้า
หลัง
ปากเหยียด ปากห่อ
สั้น ยาว
สั้น ยาว
สั้น ยาว
สูง
/i/ /iː/ /ɯ/ /ɯː/ /u/ /uː/
กลาง
/e/ /eː/ /ɤ/ /ɤː/ /o/ /oː/
ต่ำ
/ɛ/ /ɛː/ /a/ /aː/ /ɔ/ /ɔː/
สระมักมาเป็นคู่ยาว-สั้น โดยแบ่งไปตามนี้:
ยาว
สั้น
ไทย
IPA
ไทย
IPA
–า
/aː/
–ะ
/a/
–ี
/iː/
–ิ
/i/
–ู
/uː/
–ุ
/u/
เ–
/eː/
เ–ะ
/e/
แ–
/ɛː/
แ–ะ
/ɛ/
–ือ
/ɯː/
–ึ
/ɯ/
เ–อ
/ɤː/
เ–อะ
/ɤ/
โ–
/oː/
โ–ะ
/o/
–อ
/ɔː/
เ–าะ
/ɔ/
สระพื้นฐานสามารถรวมกันเป็นสระประสมสองเสียง ที่ใช้ในการกำหนดเสียงวรรณยุกต์ สระที่มีสัญลักษณ์ดอกจันในบางครั้งอาจถือเป็นสระยาว:
ยาว
สั้น
อักษรไทย
IPA
อักษรไทย
IPA
–าย
/aːj/
ไ–* , ใ–* , ไ–ย, -ัย
/aj/
–าว
/aːw/
เ–า*
/aw/
เ–ีย
/iːə/
เ–ียะ
/iə/
–
–
–ิว
/iw/
–ัว
/uːə/
–ัวะ
/uə/
–ูย
/uːj/
–ุย
/uj/
เ–ว
/eːw/
เ–็ว
/ew/
แ–ว
/ɛːw/
–
–
เ–ือ
/ɯːə/
เ–ือะ
/ɯə/
เ–ย
/ɤːj/
–
–
–อย
/ɔːj/
–
–
โ–ย
/oːj/
–
–
นอกจากนี้ ยังมีสระประสมสามเสียง 3 แบบที่ใช้ในการกำหนดเสียงวรรณยุกต์ สระที่มีสัญลักษณ์ดอกจันในบางครั้งอาจถือเป็นสระยาว:
อักษรไทย
IPA
เ–ียว*
/iəw/
–วย*
/uəj/
เ–ือย*
/ɯəj/
ภาษาไทยถิ่นใต้มีภาษาย่อยแตกต่างกันออกไปในแต่ละท้องถิ่นต่าง ๆ บางแห่งมีการใช้คำศัพท์หรือมีการออกเสียงแตกต่างกันออกไป
Phonyarit (2018)[ 7]
ส่วนตามใจ อวิรุทธิโยธิน (2559) แบ่งภาษาไทยถิ่นใต้ออกเป็นสามสำเนียงใหญ่ ได้แก่
ภาษาไทยถิ่นใต้กลุ่มตะวันออก เป็นภาษาไทยถิ่นใต้ที่มีผู้ใช้หนาแน่นในบริเวณทางตะวันออกของคาบสมุทร ตั้งแต่จังหวัดสุราษฎร์ธานี , นครศรีธรรมราช , พัทลุง , สงขลา เรื่อยไปจนถึงรัฐเกอดะฮ์ และปะลิส ของประเทศมาเลเซีย ภาษาไทยถิ่นใต้กลุ่มตะวันตก เป็นภาษาไทยถิ่นใต้ที่มีผู้ใช้หนาแน่นในบริเวณทางตะวันตกของคาบสมุทร ตั้งแต่จังหวัดสุราษฎร์ธานี , นครศรีธรรมราช , ชุมพร , พังงา , ภูเก็ต , กระบี่ , ตรัง และเขตตะนาวศรี ของประเทศพม่า ภาษาไทยถิ่นใต้ตอนล่าง เป็นภาษาไทยถิ่นใต้ที่มีผู้ใช้หนาแน่นในบริเวณสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ ได้แก่ จังหวัดปัตตานี , ยะลา และนราธิวาส โดยสำเนียงปัตตานีและยะลามีความเชื่อมโยงกันมาก และใกล้ชิดกับสำเนียงนราธิวาสเป็นลำดับถัดมา[ 8] ชาวไทยเชื้อสายมลายู ซึ่งเป็นชนกลุ่มใหญ่ โดยเฉพาะในอำเภอทุ่งยางแดง อำเภอสายบุรี อำเภอปะนาเระ และอำเภอตากใบ [ 9]
ภาษาไทยถิ่นใต้มีความสัมพันธ์กับชาวต่างชาติอย่างหลากหลาย จนเกิดการยืมคำมาใช้ ทั้งนี้พบว่าภาษาไทยถิ่นใต้มีการยืมคำจากภาษาเขมร มากที่สุดถึง 1,320 คำ บางส่วนเป็นคำยืมที่พบได้เพียงแต่ในภาษาไทยถิ่นใต้เท่านั้น ไม่พบในภาษาไทยกลาง เข้าใจว่าคงยืมผ่านภาษาเขมรโบราณ โดยตรง[ 9] ยอร์ช เซเดส์ พบว่าสำเนาพระราชกฤษฎีกาสมัยสมเด็จพระเพทราชา เรื่องกัลปนาวัดในแขวงเมืองพัทลุงล้วนใช้ภาษาและอักษรเขมรเก่า สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงสันนิษฐานว่า อาจมาจากการกวาดต้อนเชลยเขมรเข้าสู่หัวเมืองภาคใต้[ 10] [ 11] ภาษาจีน โดยเฉพาะภาษาฮกเกี้ยน หนาแน่นในสำเนียงภูเก็ต (1,239 คำ) และภาษาจีนอื่น ๆ ในสำเนียงสงขลา (396 คำ) และคำยืมภาษามลายู หนาแน่นในสำเนียงปัตตานี ยะลา นราธิวาส (400 คำ) และสตูล (375 คำ) แต่อย่างไรก็ตามคำยืมเหล่านี้มีผู้ใช้น้อยลง และแทนที่ด้วยภาษาไทยมาตรฐาน[ 9]
ในอดีตภาษาไทยถิ่นใต้จะใช้อักษรขอมไทย ในการจดจารตำรับตำราสำคัญทางศาสนา นับถือว่าหนังสือและอักษรเป็นของศักดิ์สิทธิ์ ถ้าใครเหยียบหรือข้ามหนังสือจะทำให้วิชาความรู้เสื่อมถอย[ 12] วัดหัวเวียง จังหวัดสุราษฎร์ธานี จนกระทั่ง พ.ศ. 1773 อักษรขอมนี้มีพัฒนาการในรูปแบบท้องถิ่นภาคใต้โดยเฉพาะ แต่ระยะหลังมีการรับอักษรขอมไทยอย่างภาคกลางมากขึ้นในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ [ 13]
ส่วนอักษรไทยอยุธยา ปรากฏครั้งแรกในศิลาจารึกวัดแวง จังหวัดสุราษฎร์ธานี แต่มีอักขรวิธีอย่างคนเมืองเหนือ ในช่วงหลังมีการบันทึกวรรณกรรมเป็นอักษรไทยลงสมุดไทย และใบลาน ตรงกับรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ต่อมา พ.ศ. 2357 ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย มีการใช้อักษรไทยอยุธยาเขียนตามสำเนียงใต้โดยไม่คำนึงถึงรูปแบบที่ถูกต้อง หรือมีอักขรวิธีตามความพอใจของผู้เขียนเอง[ 13] อักษรไทย อย่างกรุงเทพมหานคร จนถึงปัจจุบัน[ 13]
ในการแสดงหนังตะลุง ตัวละครที่เป็นเจ้านายจะพากย์ด้วยการแหลงข้าหลวง ส่วนตัวละครที่เป็นชาวบ้านจะพากย์ด้วยภาษาถิ่นใต้ ภาษาทองแดง ใน พจนานุกรมภาษาถิ่นใต้ พุทธศักราช 2525 ให้ความหมายไว้ว่า "การพูดภาษากลางปนภาษาใต้หรือพูดเพี้ยน" ซึ่งเกิดขึ้นได้กับทุกคนที่ใช้ภาษาไทยผิดเพี้ยนไปจากมาตรฐานกำหนด ไม่ได้จำกัดว่าเป็นคนภาคใดหรือจังหวัดใด ๆ[ 14] [ 14] ชาวไทยเชื้อสายมลายู ในสามจังหวัดชายแดนใต้ที่พูดภาษาไทยมาตรฐานไม่ชัด เพราะติดสำเนียงมลายู ก็จะถูกเรียกว่า "ทองแดง" เช่นกัน[ 15]
แต่เดิมชาวไทยในแถบภาคใต้จะไม่นิยมใช้ภาษาไทยมาตรฐาน เพราะเป็นภาษาของเจ้านายหรือราชสำนัก เมื่อมีชนชั้นนำหรือเจ้านายพูดภาษาไทยมาตรฐาน ชาวบ้านจึงต้องออกเสียงให้ตรงกับภาษาของนาย เรียกว่า "แหลงข้าหลวง" ซึ่งเป็นความพยายามอย่างหนึ่งของคนใต้ ที่ต้องการให้ส่วนกลางเข้าใจเนื้อหาคำพูดของตน แม้จะออกเสียงผิดเพี้ยนไปบ้าง[ 16] [ 12] [ 14] [ 16]
ปัจจุบันภาษาไทยมาตรฐานมีอิทธิพลเหนือภาษาไทยถิ่นใต้มาขึ้นตามลำดับ โดยเฉพาะจากการศึกษาในระบบ และผ่านการสื่อสารมวลชน ทำให้ภาษาไทยถิ่นใต้เกิดความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นทุกขณะ[ 17]
↑ ดาริกา ธนะศักดิ์ศิริ (2555). รักษ์วัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์ (PDF) . ปทุมธานี: พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กาญจนาภิเษก. p. 12. ↑ ภาษาไทยถิ่นใต้ ที่ Ethnologue (ต้องสมัครสมาชิก) ↑ International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination; landforms a growing larger by the second Reports submitted by States parties under article 9 of the Convention: Thailand (PDF) (ภาษาอังกฤษ และ ไทย). United Nations Committee on the Elimination of Racial Discrimination. 28 กรกฎาคม 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 9 ตุลาคม 2016. สืบค้นเมื่อ 8 ตุลาคม 2016 .↑ กรมส่งเสริมวัฒนธรรม (2016). ภาษา : มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของชาติ (PDF) . กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์. p. 62. ISBN 978-616-543-381-5 เก็บ (PDF) จากแหล่งเดิมเมื่อ 16 เมษายน 2022. สืบค้นเมื่อ 25 กันยายน 2021 . ↑ ตามใจ อวิรุทธิโยธิน (2559). "ภาพรวมการศึกษาภาษาไทยถิ่นใต้ ". วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ . มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี. 13 (1), หน้า 9. ISSN 2697-5971 .
↑ Diller, Anthony (1979). Nguyen, Dang Liem (บ.ก.). "How Many Tones For Southern Thai?" (PDF) . South-east Asian Linguistic Studies . Pacific Linguistics, the Australian National University. 4 : 122. ISBN 0-85883-201-1 ↑ Phonyarit, Ratchadaporn (2018). Tonal Geography of the Southern Thai Dialects . Paper presented at the 28th Annual Meeting of the Southeast Asian Linguistics Society, held May 17–19, 2018 in Kaohsiung, Taiwan.
↑ ตามใจ อวิรุทธิโยธิน (2559). "ภาพรวมการศึกษาภาษาไทยถิ่นใต้ ". วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ . มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี. 13 (1), หน้า 18. ISSN 2697-5971 .
↑ 9.0 9.1 9.2 ตามใจ อวิรุทธิโยธิน (2559). "ภาพรวมการศึกษาภาษาไทยถิ่นใต้ ". วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ . มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี. 13 (1), หน้า 21. ISSN 2697-5971 .
↑ ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา . "สาส์นสมเด็จ (15 มิถุนายน พ.ศ. 2478 ดร)" . วชิรญาณ . สืบค้นเมื่อ 18 เมษายน 2565 .↑ ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา . "สาส์นสมเด็จ (18 มิถุนายน พ.ศ. 2478 น)" . วชิรญาณ . สืบค้นเมื่อ 18 เมษายน 2565 .↑ 12.0 12.1 เฉลิมชัย ส่งศรี (ตุลาคม 2541–มีนาคม 2542). "ภาษาไทยถิ่นใต้ในบริบททางวัฒนธรรม [ลิงก์เสีย วารสารปาริชาด . มหาวิทยาลัยทักษิณ. 11 (2). หน้า 48. ISSN 0857-0884 .
↑ 13.0 13.1 13.2 ชะเอม แก้วคล้าย (17 ตุลาคม 2018). "พัฒนาการอักษรที่ใช้บันทึกวรรณกรรมท้องถิ่นภาคใต้" . สถาบันไทยศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย . สืบค้นเมื่อ 24 กันยายน 2021 . ↑ 14.0 14.1 14.2 ปรีชา ทิชินพงศ์ (เมษายน–กันยายน 2006). "ลักษณะทางภาษาทองแดงของชาวไทยภาคใต้" (PDF) . วารสารมนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ . มหาวิทยาลัยทักษิณ. 1 (1). ISSN 1905-3959 . สืบค้นเมื่อ 24 กันยายน 2021 . [ลิงก์เสีย ↑ นิยามาล อาแย (2009). ตัวตนคนมลายูมุสลิมในเขตเมืองยะลา (PDF) (M.A.). สาขาวิชาพัฒนามนุษย์และสังคม มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์. p. 124. ↑ 16.0 16.1 ประพนธ์ เรืองณรงค์ (2007). เล่าเรื่องเมืองใต้: ภาษา วรรณกรรม ความเชื่อ . กรุงเทพฯ: สถาพรบุ๊คส์. p. 8. ISBN 978-974-9967-82-9 ↑ ประพนธ์ เรืองณรงค์ (2007). เล่าเรื่องเมืองใต้: ภาษา วรรณกรรม ความเชื่อ . p. 9.
Bradley, David. (1992). "Southwestern Dai as a lingua franca." Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas. Vol. II.I:13, pp. 780–781. ISBN 978-3-11-013417-9
Levinson, David. Ethnic Groups Worldwide: A Ready Reference Handbook. Greenwood Publishing Group. ISBN 1-573-56019-7 .
Miyaoka, Osahito. (2007). The Vanishing Languages of the Pacific Rim. Oxford University Press. ISBN 0-19-926662-X .
Taher, Mohamed. (1998). Encylopaedic Survey of Islamic Culture. Anmol Publications Pvt. Ltd. ISBN 81-261-0403-1 .
Yegar, Moshe. Between Integration and Secession: The Muslim Communities of the Southern Philippines, Southern Thailand, and Western Burma/Myanmar. Lexington Books. ISBN 0-7391-0356-3 .
Diller, A. Van Nostrand. (1976). Toward a Model of Southern Thai Diglossic Speech Variation. Cornell University Publishers. OCLC 3956175 .
Li, Fang Kuei. (1977). A Handbook of Comparative Tai. University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-0540-2 .
พจนานุกรมภาษาถิ่นใต้ พุทธศักราช 2550 พิมพ์ครั้งที่ 5. สงขลา: มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช, มูลนิธิร่วมพัฒนาภาคใต้ และสถาบันทักษิณคดีศึกษา, 2551. OCLC 538022818 .
ภาษาราชการ กลุ่มภาษาไท
เชียงแสน ตะวันตกเฉียงเหนือ ลาว–ผู้ไท สุโขทัย กลุ่มอื่น ๆ
ชนกลุ่มน้อย ตามตระกูลภาษา
ไม่ใช่ภาษาพื้นเมือง
ภาษามือ
