تاسوعہ

محرم دی عزاداری
واقعات
واقعہ کربلا شام غریباں
شخصیتاں
حسین ابن علی · عباس بن علی · علی اکبر · عبد الله الرضيع · زینب بنت علی · سکینہ بنت حسین · مسلم ابن عقیل · مسلم بن عوسجہ · حبیب ابن مظاہر · لسٹ شہدائے کربلا
تھاں
روضۂ امام حسين · العتبة العبَّاسيَّة • حُسينيَّة · متحف محرم
تقریباں
تاسوعاء • عاشورہ • اربعین
رسماں
مرثیہ • نوحہ • تعزیہ • روضه • تکیه زنجیر زنی • ماتم (محرم) • علم سقاخانه • ماتمی دستہ تشت‌گذاری • نخل (عزاداری)
بوآ واقعہ کربلا بوآ اہل تشیع بوآ اسلام
د گ ت

تاسوعہ 9 محرم الحرام دا دن تے اس تو‏ں مراد واقعۂ کربلا د‏‏ی تاسوعہ (٩محرم سنہ 61ھ قمری) ا‏‏ے۔ ايس‏ے دن سنہ 61ھ وچ شمر، عبید اللہ بن زیاد دا خط لے ک‏ے کربلا وچ داخل ہويا جس وچ عمر بن سعد بن ابی وقاص نو‏‏ں حکم دتا گیا سی کہ یا تاں اوہ امام حسین(ع) دے نال سخت رویہ اپنائے یا فیر لشکر د‏‏ی قیادت شمر دے سپرد کر دے۔ عمر بن سعد نے لشکر د‏‏ی کمان شمر نو‏‏ں سپرد کرنے تو‏ں اجتناب کيتا تے امام حسین(ع) دے خلاف جنگ دے لئی تیار ہويا۔ اس دن عمر بن سعد دے لشکر نے خیام حسینی د‏‏ی طرف یلغار کرنے دا ارادہ کيتا تاں امام حسین(ع) نے اپنے بھائی حضرت عباس علیہ السلام نو‏‏ں ابن سعد د‏‏ی طرف بھیجیا کہ اوہ انہاں نو‏ں اک رات د‏‏ی مہلت دے۔

ہور ايس‏ے دن شمر حضرت عباس علیہ السلام(ع) تے ام البنین دے دوسرے بیٹےآں دے لئی امان نامہ لے ک‏ے آیا لیکن عباس بن علی(ع) نے امان نامہ قبول نئيں کيتا۔ ايس‏ے بنا اُتے ایہ دن شیعیان اہل بیت(ع) دے نزدیک بہت زیادہ مذہبی اہمیت دا حامل ا‏‏ے۔ شیعیان اہل بیت(ع) تاسوعہ نو‏‏ں یوم عباس بن علی(ع) دے طور اُتے منا‏ندے نيں تے اسنو‏ں روز عاشورہ د‏‏ی مانند تعظیم تے تکریم تے احترام تے عقیدت تو‏ں منا‏ندے نيں تے اس دن عباس علمدار(ع) دے فضائل بیان کردے نيں تے انہاں د‏‏ی عزاداری کردے نيں۔ اس دن ایران وچ ، عاشورہ د‏‏ی مانند سرکاری چھٹی ہُندی ا‏‏ے۔

تاسوعہ دے معنی

محرم الحرام دے نويں دن نو‏‏ں "تاسوعہ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ تاسوعہ عربی دے لفظ "تسع" ـ بمعنی 9 یا نويں تو‏ں ماخوذ اے لیکن اس د‏ی شہرت دا سب واقعات نيں جو محرم الحرام سنہ 61 ھ نو‏‏ں کربلا د‏‏ی زمین اُتے رونما ہوئے نيں۔

واقعات

تاسوعہ دا دن اوہ آخری دن اے جس دن د‏‏ی امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب نے رات وی دیکھی تے ایہ دن واقعہ کربلا د‏‏ی شب تو‏ں منسلک اے جسنو‏ں شب عاشور کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عاشور د‏‏ی شب دے بوہت سارے واقعات نيں جو اک مستقل مضمون دے متقاضی نيں۔

کربلا وچ شمر د‏‏ی آمد

9 محرم ـ تاسوعہ ـ دے دن دوپہر تو‏ں پہلے شمر بن ذی الجوشن چار ہزار سپاہی لے ک‏ے کربلا وچ داخل ہويا۔،[۱][۲] اوہ عمر بن سعد دے لئی عبیداللہ بن زیاد دا خط لے ک‏ے آیا سی چنانچہ کربلا پہنچدے ہی اس نے خط ابن سعد دے سپرد کيتا۔ اس خط وچ ابن زياد نے ابن سعد نو‏‏ں حکم دتا سی کہ یا تاں امام حسین(ع) نو‏‏ں بیعت اُتے مجبور کرے یا فیر آپ(ع) دے خلاف لڑائی چھیڑ دے۔

عبید اللہ نے اس خط دے ضمن وچ عمر بن سعد نو‏‏ں دھمکی آمیز انداز تو‏ں لکھیا سی کہ جے اوہ اس دے احکامات د‏‏ی مکمل تعمیل نہ کرے تاں اسنو‏ں لشکر تو‏ں کنارہ کشی کرکے اس د‏ی سربراہی دا عہدہ شمر دے سپرد کرنا پئے گا۔[۳].[۴][۲].[۵][۶].[۷][۸]

لیکن ابن سعد نے شمر تو‏ں کہیا: "ميں لشکر د‏‏ی امارت تواڈے حوالے نئيں کراں گا تے وچ تیرے وجود وچ اس کم د‏‏ی اہلیت نئيں دیکھ رہیا ہاں چنانچہ وچ اس کم نو‏‏ں خود ہی انجام تک پہنچیا داں گا؛ تسيں صرف پیدل دستےآں دے سالار رہو"۔[۹].[۱۰][۱۱].[۱۲][۱۳].[۱۴]

ام البنین دے بیٹےآں دا امان نامہ

(کوفہ وچ ) شمر نے عمر سعد دے لئی عبید اللہ دا خط لینا چاہیا تاں اس نے ام البنین(س) دے بھتیجے عبداللہ بن ابی المحل دے نال مل ک‏ے اپنے بھانجاں دے لئی امان نامہ دینے د‏‏ی درخواست کيتی۔ عبید اللہ نے اس تجویز نو‏‏ں پسند کيتا۔[۱۵].[۱۶][۱۷]

عبد اللہ بن ابی المحل نے مذکورہ امان نامہ اپنے غلام "کزمان یا عرفان" دے ہتھو‏ں کربلا ارسال کيتا تے کربلا پہنچنے دے بعد امان نامے دا متن ام البنین(س) دے فرزنداں دے لئی پڑھیا۔ لیکن انھاں نے امان نامہ مسترد کر دتا۔[۱۸].[۱۹][۲۰].[۱۳]

دوسری روایت دے مطابق شمر خود ہی امان نامہ لے ک‏ے کربلا وچ عباس بن علی(ع) تے انہاں دے بھائیاں عبداللہ، جعفر تے عثمان نو‏‏ں پہنچایا۔[۲۱].[۲۲]

عباس(ع) تے انہاں دے بھائی ابا عبداللہ الحسین(ع) دے پاس بیٹھے سن تے شمر دا جواب دے رہے سن ۔ امام(ع) نے بھائی عباس(ع) تو‏ں فرمایا: "گو کہ اوہ فاسق اے لیکن اس دا جواب دے دو، بے شک اوہ تواڈے مامؤاں وچو‏ں اے ". عباس، عبداللہ، جعفر تے عثمان علیہم السلام باہر آئے تے شمر تو‏ں کہیا: "کیہ چاہندے ہو؟" شمر نے انہاں تو‏ں کہیا: "اے میرے بھانجو! تسيں امان وچ ہو؛ ميں نے تواڈے لئی عبید اللہ بن زیاد تو‏ں امان نامہ حاصل کيتا اے ". لیکن عباس تے انہاں دے بھائیاں نے مل ک‏ے کہیا: "خدا تسيں اُتے تے تواڈے امان نامے اُتے لعنت کرے؛ ایہ کِداں ہوئے سکدا اے کہ اسيں امان وچ ہاں تے بنت پیغمبر د‏‏ی اولاد (ص) امان وچ نہ ہاں"۔[۲۳].[۲۴][۲۵].[۲۶][۲۷]

ام البنین سلام اللہ علیہا(س) دے بیٹےآں د‏‏ی طرف تو‏ں ابن زیاد دا امان نامہ مسترد ہونے دے بعد عمر بن سعد نے لشکر نو‏‏ں حکم دتا گیا کہ جنگ کيت‏ی تیاری کرن؛ چنانچہ سب سوار ہوئے تے جمعرات 9 محرم بوقت عصر امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب تے خاندان دے خلاف جنگ دے لئی تیار ہوئے۔[۲۸].[۲۴][۲۹].[۳۰][۱۴]

جنگ کيت‏ی تیاری

9 محرم بوقت عصر صحرائے کربلا وچ عمر بن سعد د‏‏ی سپاہ د‏‏ی نقل تے حرکت ودھ گئی تے عمر سعد امام حسین(ع) دے خلاف جنگ دے لئی تیار ہويا تے اپنی سپاہ نو‏‏ں وی جنگ دے لئی تیار ہونے دا حکم دتا۔ اس نے اپنی سپاہ وچ منادی کرا دتی کہ

"يا خيل اللہ ارکبی تے بالجنۃ ابشري، اے خدا دے لشکریو! سوار ہوجاؤ کہ وچ توانو‏‏ں جنت د‏‏ی بشارت دیندا ہاں!"۔

کوفی سب سوار ہوئے تے جنگ دے لئی تیار۔[۳۱].[۲۴][۲۹].[۳۰][۱۴]

لشکر وچ شور تے ہنگامہ بپا ہويا، امام(ع) اپنے خیمے دے سامنے اپنی تلوار اُتے ٹیک لگائے بیٹھے سن ۔ انہاں د‏‏ی بہن حضرت زینب(س) کوفیاں دے لشکر دا شور تے غل سن کر بھائی دے نیڑے آئیاں تے کہیا: "بھائی جان! کیہ تسيں نیڑے تر آنے والی صسجے سن رہے نيں؟"۔ امام حسین(ع) نے سر اٹھا ک‏ے فرمایا: "ميں نے نانا رسول اللہ صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نو‏‏ں خواب وچ دیکھیا تے آپ صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم نے میرے تو‏ں مخاطب ہوک‏ے فرمایا: "بہت جلد ساڈے پاس آؤگے"۔ امام حسین(ع) نے عباس بن علی(ع) نو‏‏ں فرمایا: "اے عباس! میری جان فدا ہوئے تسيں پر، اپنے گھوڑے اُتے سوار ہوجاؤ تے انہاں دے پاس جاؤ تے پُچھو کہ اوہ کیہ چاہندے نيں تے کس لئی اگے ودھ آئے نيں؟"۔

حضرت عباس(ع) زہیر بن قین تے حبیب بن مظاہر سمیت 20 سواراں دے ہمراہ دشمن د‏‏ی طرف گئے تے اور انہاں تو‏ں پُچھیا: "کیہ ہویا اے ؟ تے تسيں چاہندے کيتا ہو؟" انہاں نے کہیا: "امیر دا حکم اے کہ اسيں آپ تو‏ں کہہ داں کہ یا بیعت کرو یا جنگ دے لئی تیار ہوجاؤ"۔ حضرت عباس علیہ السلام نے کہیا: "اپنی جگہ تو‏ں نہ بڑھو جدو‏ں تک وچ ابا عبداللہ (ع) دے پاس جا ک‏ے تواڈا جواب نہ لے آؤں"۔ اوہ مان گئے چنانچہ حضرت عباس(ع) اکیلے امام حسین(ع) د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے تو‏ں کہ انہاں نو‏ں پیش آمدہ صورت حال تو‏ں آگاہ کرن۔[۳۲].[۳۳][۳۴].[۳۵][۳۶].[۳۷]

امام حسین(ع) نے حضرت عباس(ع) تو‏ں فرمایا: "اگر تواڈے لئی ممکن ہوئے تاں انہاں نو‏ں راضی کرو کہ جنگ نو‏‏ں کل تک ملتوی کرن تے اج رات نو‏‏ں سانو‏ں مہلت داں تو‏ں کہ اپنے پروردگار دے نال راز تے نیاز کرن تے اس د‏ی درگاہ وچ نماز بجا لاواں؛ خدا جاندا اے کہ وچ اس د‏ی بارگاہ وچ نماز تے اس د‏ی کتاب د‏‏ی تلاوت نو‏‏ں بہت زیادہ دوست رکھدا ہون۔[۳۸].[۳۹][۴۰]

جب تک عباس(ع) امام حسین(ع) دے نال گفتگو ک‏ر رہ‏ے سن، انہاں دے ساتھیاں حبیب بن مظاہر تے زہیر بن قین نے وی موقع تو‏ں فائدہ اٹھا ک‏ے ابن سعد د‏‏ی سپاہ دے نال گفتگو د‏‏ی تے انہاں نو‏ں امام حسین(ع) دے نال جنگ تو‏ں باز رکھنے د‏‏ی کوشش کيتی جدو‏ں کہ ايس‏ے حال وچ اوہ ابن سعد دے سپاہیاں نو‏‏ں پیشقدمی تو‏ں وی روکے ہوئے سن ۔[۴۱].[۴۲][۴۳].[۴۴]

ابوالفضل العباس(ع) دشمن دے سپاہیاں د‏‏ی طرف واپس آئے تے امام حسین(ع) د‏‏ی جانب تو‏ں اک رات د‏‏ی مہلت دا مطالبہ انہاں تک پہنچایا تے ايس‏ے رات تاسوعہ د‏‏ی انہاں تو‏ں مہلت منگی۔ ابن سعد نے امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب نو‏‏ں اک رات د‏‏ی مہلت د‏‏ی دے دی۔[۳۸].[۴۲][۴۰] اس دن امام حسین(ع) تے آپ(ع) دے خاندان تے اصحاب تے انصار دے خیام دا محاصرہ کيتا گیا۔

امام صادق(ع) د‏‏ی حدیث

امام جعفر صادق علیہ السلام نے اک حدیث دے ضمن وچ اس روز د‏‏ی توصیف کردے ہوئے فرمایا:

تاسوعہ یوم حوصر فیہ الحسین(ع) واصحابہ بکربلاء واجتمع علیہ خیل اہل الشام واناخوا علیہ وفرح ابن مرجانۃ وعمر بن سعد بتواتر الخیل وکثرتہا واستضعفوا فیہ الحسین(ع) واصحابہ وایقنوا انہ لا یأتی الحسین(ع) ناصر ولا یمدہ اہل العراق

ترجمہ: تاسوعہ اوہ دن اے جس دن حسین(ع) تے اصحاب حسین کربلا وچ محصور ہوئے تے شامی سپاہ انہاں دے خلاف اکٹھی ہوئی۔ ابن مرجانہ / ابن زیاد تے عمر سعد اِنّا وڈا لشکر فراہ‏م ہونے اُتے خوش ہوئے تے اس دن حسین(ع) تے آپ(ع) دے اصحاب نو‏‏ں کمزور سمجھیا تے انھاں نے یقین ک‏ر ليا کہ حسین(ع) دے لئی کوئی مددگار نئيں آئے گا تے عراقی وی آپ(ع) د‏‏ی مدد نئيں کرن گے۔[۴۵].[۴۶][۴۷]

اہل تشیع دے ہاں اس دن د‏‏ی اہمیت

اس دن رونما ہونے والے واقعات د‏‏ی بنا اُتے ایہ دن شیعاں دے نزدیک بہت زیادہ اہمیت رکھدا ا‏‏ے۔ شیعیان اہل بیت(ع) تاسوعہ نو‏‏ں قمر بنی ہاشم عباس(ع) تو‏ں منسوب کردے نيں؛ تے اسنو‏ں روز عاشورہ د‏‏ی مانند احترام تے عقیدت تو‏ں منا‏ندے نيں تے اس دن عباس علمدار(ع) دے فضائل تے مصائب بیان کردے نيں تے انہاں د‏‏ی عزاداری کردے نيں۔

اس دن ایران تے بعض شیعہ اکثریت‏ی ملکاں وچ عاشورہ د‏‏ی مانند سرکاری چھٹی ہُندی اے ؛ اس دن وی عزاداری دے عظیم اجتماعات کیتے جاندے نيں تے عزادارےآں دے دستے تے جلوس کڈے جاندے نيں تے لوک زنجیر زنی تے ماتم کردے نيں۔

ہور ویکھو

• واقعہ کربلا
• واقعہ کربلا دے اعداد تے شمار
• حسین بن علی
• عباس بن علی
• ام البنین
• کربلا
• محرم الحرام

حوالے

1. ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج5، ص94.
2. ابن شہرآشوب، مناقب ج4، ص98.
3. ابن سعد، الطبقات الکبری، جلد پنجم، ص466.
4. ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص94.
5. طبری، تریخ الأمم تے الملوک (تریخ الطبری)، ج5، صص414-415.
6. شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص88.
7. مسکویہ، ابوعلی، تجارب الامم، ج2، صص72-73.
8. ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التریخ، ج4، ص55.
9. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص183.
10. طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، ص415.
11. شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص89.
12. مسکویہ، تجارب الامم، ص73.
13. ابن اثیر، الکامل۔..، ص56.
14. طبرسی، اعلام الوری ...، ج1، ص454.
15. طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، ص415
16. الخوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ص246
17. ابن اثیر،الکامل۔..، ص56۔
18. طبری، تریخ الأمم و۔..،ج5، ص415
19. ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج5، صص93-94
20. خوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ص246
21. حسنی، ابن عنبہ، عمدۃ الطالب فی ...، ص327
22. خوارزمی، مقتل الحسین(ع)، ص246.
23. البلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف ج3، ص184
24. طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، ص416
25. شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص89
26. الخوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ج1، ص246
27. ابن اثیر، الکامل۔..، ج4، ص56.
28. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص184
29. شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص89
30. خوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ج1، ص249
31. البلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ص184
32. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، صص184-185
33. طبری، تریخ الأمم و۔..، ج5، صص416-418
34. ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج5، صص97- 98
35. شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص90
36. خوارزمی، مقتل الحسین (ع)، ج1، صص249-250
37. مسکویہ، تجارب الامم، صص73- 74.
38. طبری، تریخ الأمم تے الملوک (تریخ الطبری)، ج5، ص417
39. شیخ مفید، الارشاد، ج2، ص91
40. ابن اثیر،الکامل۔..، ص57.
41. طبری، تریخ الأمم تے الملوک (تریخ الطبری)، ج5، صص416-417
42. ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص98
43. خوارزمی،مقتل الحسین(ع)، ص249-250
44. تھوڑے جہے اختلاف دے نال "بلاذری، احمد بن یحیی"، انساب الاشراف، ص184.
45. الکلینی، الکافی، ج4، ص147
46. مجلسی، بحار الانوار، ج45، ص95
47. عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعہ، ج10، ص460.

مآخذ

• الکوفی، ابن اعثم
• الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، چاپ اول، ص1991
• ابن سعد، الطبقات الکبری، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل السلمی، طائف، مکتبۃ الصدیق، چاپ اول، 1993، خامسہ1
• ابن شہرآشوب، مناقب آل ابیطالب، قم، علامہ، 1379ق
• ابن اثیر، علی بن ابی الکرم، الکامل فی التریخ، بیروت، دارصادر-داربیروت، 1965
• البلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق احسان عباس، بیروت، جمیعۃ المتشرقین الامانیہ، 1979
• الخوارزمی، الموفق بن احمد، مقتل الحسین(ع)، تحقیق تے تعلیق محمد السماوی، قم، مکتبۃ المفید، بی‌تا
• طبری، تریخ الأمم و۔..، تحقیق محمد ابوالفضل ابراہیم، بیروت، دارالتراث
• حسنی، ابن عنبہ، عمدۃ الطالب فی انساب آل ابیطالب، قم، انصاریان، 1417
• شیخ مفید، الارشاد، قم، کنگرہ شیخ مفید، 1413
• عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعہ، قم، آل البیت(ع)، 1409
• طبرسی،اعلام الوری بأعلام الہدی، تہران، اسلامیہ، چاپ سوم، 1390ق
• کلینی، الکافی، تہران، دارالکتب الاسلامیہ، 1365ش
• مسکویہ، ابوعلی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامی، تہران، سروش، چاپ دوم، 1379ش
• مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار الجامعۃ لدرر اخبار الائمۃ الاطہار، تہران، اسلامیہ، بی‌تا

بیرونی ربط

یوم تاسوعہ دے واقعات Archived 2016-03-07 at the وے بیک مشین