Góra Černava położona jest w północnym rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika, leżąca w części Wysokiego Jesionika, w północno-zachodnim obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Keprníka (cz.Keprnická hornatina), a jednocześnie przy granicy z sąsiednim pasmem o nazwie Hanušovická vrchovina, leżąca na jego grzbiecie głównym, biegnącym od przełęczyČervenohorské sedlo do przełęczy Ramzovskiej (cz.Ramzovské sedlo), leżąca na tym grzbiecie jako ostatnia – przy przełęczy Ramzovskiej[7]. Z uwagi na swoje ukształtowanie i wysokość jest górą trudno rozpoznawalną, która w porównaniu ze znacznie wyższymi górami tego pasma, utrudnia jej identyfikację. Z przebiegającej blisko niej drogi nr 369Lipová-lázně – Olšany można ją dostrzec z miejscowości Ostružná czy też z osady Ramzová, z której jest najlepiej rozpoznawalna. Z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad[11] jest niewidoczna, przysłonięta znacznie wyższą górą Červená hora, a z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně[12] jest również niewidoczna, przysłonięta górą Vozka. W rozpoznaniu jednak najlepiej posiłkować się dostępnymi mapami ułatwiającymi jej bliższą lokalizację.
Górę ograniczają: od południowego wschodu i południa dolinapotoku o nazwie Klepáčský potok, od południowego zachodu graniczna przełęcz o wysokości 692 m n.p.m. w kierunku szczytu Prostřední stráň (szczyt leży w paśmie Hanušovická vrchovina), od zachodu dolina rzeki Branná[13], od północnego zachodu dwie przełęcze, pierwsza – Ramzovska w kierunku szczytu Klín i druga o wysokości 758 m n.p.m. w kierunku szczytu Ovčí vrch (2)[a], od północy nienazwany potok, będący jednym z dopływów potoku o nazwie Ramzovský potok oraz od północnego wschodu przełęcz o wysokości 1070 m n.p.m. w kierunku szczytu Mračná hora[7]. W otoczeniu góry znajdują się następujące szczyty: od północnego wschodu Mramorový vrch–JZ (szczyt leży w paśmie Góry Złote (cz.Rychlebské hory)), Obří skály, Mračná hora i Šerák–JZ, od południowego wschodu Keprník, Keprník–JV i Vozka, od południa Polom i Černá stráň–S, od południowego zachodu Troják, Troják–SZ, Tři kameny, Ptačí pláň, Prostřední stráň i Pod nádražím, od zachodu nienazwany szczyt o wysokości 749 m n.p.m., od północnego zachodu Stráž–JV, nienazwany szczyt o wysokości 781 m n.p.m. (siedem ostatnich szczytów leży w paśmie Hanušovická vrchovina), Klín (szczyt leży w paśmie Góry Złote) i Ovčí vrch (2)[a] oraz od północy Vápenný kopec (szczyt leży w paśmie Góry Złote)[7].
Stoki
W obrębie góry można wyróżnić sześć następujących zasadniczych stoków[6][7]:
południowo-wschodni
południowy
południowo-zachodni o nazwie Farský vrch
zachodni
północno-zachodni
północno-wschodni
Występują tu wszystkie typy zalesienia: bór świerkowy, las mieszany[b] oraz las liściasty, przy czym dominuje zalesienie gęstym borem świerkowym[8][14][15]. Na wszystkich stokach poza borem świerkowym, występują oprócz stoku północno-zachodniego i północno-wschodniego, wraz z obniżaniem wysokości obszary lasu mieszanego, na stokach południowo-zachodnim, zachodnim i północno-zachodnim połacie lasu liściastego, a u podnóży stoków południowo-zachodniego, zachodniego i północno-zachodniego pojawiają się nawet łąki[14][15]. Na niemalże wszystkich stokach występują niewielkie polany, a na stoku północno-zachodnim znaczne przecinki stokowe, na których wytyczono narciarskie trasy zjazdowe wraz z towarzyszącymi im wyciągami[7][15][16]. Wzdłuż stoku południowo-zachodniego występują liczne grupy skalne, a na stoku południowym, blisko drugorzędnego szczytu Černava–JZ dwa większe pojedyncze skaliska oraz u podnóży stoków południowo-zachodniego i zachodniego niewielkie obszary głazowisk[7]. U podnóży stoków południowo-zachodniego i zachodniego w miejscowości Ostružná, przebiega sieć napowietrznej linia przesyłowej prądu o napięciu 22 kV[7]. Wzdłuż stoku południowo-zachodniego w 1938 roku wybudowano sieć betonowych bunkrów dla wojsk piechoty, oznaczonych jako (cz.Pěchotní srub STM 52 Obora)[17]. Ponadto u podnóża stoku północno-zachodniego, przy osadzie Ramzová znajduje się stacja Pogotowia Górskiego (cz.Stanice HS Ramzová)[7]. Natomiast w odległości około 730 m na północny zachód od szczytu (stok północno-zachodni), blisko czerwonego szlaku turystycznego oraz źródła o nazwie (cz.Dobrá Voda)[18], postawiono kamienną, niewielką kapliczkę o nazwie (cz.Svatá Voda)[19][20].
Stoki mają stosunkowo jednolite i zróżnicowane nachylenia[7]. Średnie nachylenie stoków waha się bowiem od 6° (stok północno-wschodni) do 18° (stok południowo-wschodni)[7]. Średnie nachylenie wszystkich stoków góry (średnia ważona nachyleń stoków) wynosi około 12°[7]. Maksymalne średnie nachylenie stoku południowego, na wysokościach około 890 m n.p.m., przy grupie skalnej, na odcinku 50 m nie przekracza 40°[7]. Stoki pokryte są siecią dróg oraz na ogół nieoznakowanych ścieżek i duktów[7]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.
Szczyt główny
Na szczyt główny nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny[7]. Szczyt góry znajduje się blisko głównej drogi grzbietowej (oznaczonej dwoma poziomymi białymi paskami na pniach drzew) łączącej oba szczyty główny i drugorzędny, wśród zalesienia boru świerkowego, pokryty trawą wysokogórską[14]. Z uwagi na zalesienie nie jest on punktem widokowym. Na szczycie znajduje się punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (15.1), o wysokości 1103,0 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°10′45,78″N17°04′43,70″E/50,17938317,078806)[14], a ponadto w odległości około 20 m na południowy zachód od szczytu drugi punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (15.2), o wysokości 1102,6 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°10′45,47″N17°04′42,76″E/50,17929717,078544)[14], ale trudno je odnaleźć (2019 rok).
Dojście do szczytu następuje ze skrzyżowania turystycznego o nazwie (cz.Nad Dobrou vodou), od którego prowadzi nieoznakowana ścieżka, którą należy przejść odcinek o długości około 250 m, dochodząc do skrzyżowania z główną drogą grzbietową w pobliżu chaty o nazwie Ramzovská chata[7][15]. Następnie należy skręcić w lewo i idąc główną drogą grzbietową przejść odcinek o długości około 720 m, dochodząc do połaci szczytowej[7][15]. Możliwe jest dojście alternatywne m.in. z czerwonego szlaku turystycznego oraz przystanku turystycznego Černava (lan.)[7][15].
Szczyt drugorzędny
Černava jest górą o podwójnym szczycie[7]. W odległości około 1,2 km na południowy zachód od szczytu głównego można wyróżnić drugorzędny szczyt określony jako Černava–JZ o wysokości 950 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°10′22,8″N17°03′50,2″E/50,17300017,063944), oddzielony od szczytu głównego mało wybitną przełęczą o wysokości 941 m n.p.m.[14][7]. Szczyt drugorzędny Černava–JZ zlokalizowany jest na skraju niewielkiej polany, blisko grzbietowej drogi głównej, która biegnie przez przełęcz ze szczytem głównym oraz ze szczytu głównego[14][7][15]. Z uwagi na zalesienie nie jest on punktem widokowym. Na połaci szczytu drugorzędnego znajduje się punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (21.), o wysokości 946,51 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°10′23,71″N17°03′51,57″E/50,17325317,064325)[14], oddalony o około 43 m na północny wschód od szczytu drugorzędnego.
Niemalże wszystkie stoki góry Černava są położone na południe od tej granicy, należą więc do zlewni Morza Czarnego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza rzeki Dunaju, będącej przedłużeniem płynących z tej części Wysokiego Jesionika rzek czy górskich potoków (m.in. rzeki Branná oraz jej krótkich nienazwanych potoków stokowych czy potoku o nazwie Klepáčský potok z jego krótkimi nienazwanymi potokami stokowymi)[7]. Pozostałe niewielkie fragmenty stoku północno-zachodniego, biegnące mniej więcej od szczytu przez wytyczone narciarskie trasy zjazdowe do przełęczy Ramzovskiej, należą do zlewni Morza Bałtyckiego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza rzeki Odry, będącej przedłużeniem m.in. potoku o nazwie Ramzovský potok[7]. Z uwagi na stosunkowo łagodne nachylenia stoków, w obrębie góry nie występują m.in. wodospady czy kaskady[7]. Ponadto na stokach występują liczne źródła[7].
Cała góra znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz.Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt[7]. Na stokach nie utworzono żadnych rezerwatów przyrody lub innych obiektów nazwanych pomnikami przyrody[7]. U podnóża stoku zachodniego, w odległości około 2,1 km na południowy zachód od szczytu, na wysokości około 682 m n.p.m., w miejscowości Ostružná, blisko rzeki Branná znajduje się drzewo – lipa szerokolistna o wysokości około 19 m i obwodzie pnia około 493 cm, uznane w 1982 roku za pamiątkowe[24][25].
Ścieżki dydaktyczne
Wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego utworzono ścieżkę dydaktyczną o nazwie (cz.NS S Koprníčkem na výlet Keprnickými horami) na trasie[7]:
Ponadto u podnóża stoku południowo-zachodniego przebiega fragmentarycznie utworzona inna ścieżka dydaktyczna o nazwie (cz.NS Pasák) na okrężnej trasie[7]:
U podnóży stoków znajdują się następujące pensjonaty[7]:
Branná: Penzion La Baita
Ostružná: Apartmány Ostružná, Chata U Studánky i Penzion Sport
Ramzová: Bonera - Chata U lanové dráhy, Chata Ramzová, Penzion Haltmar, Penzion Max - Bonera, Penzion Neubauer i Srub u lanovky
Najłatwiejszy dostęp na szczyt następuje kolejką linową z osady Ramzová[16]. Znajdują się tam dwa parkingi dla zmotoryzowanych turystów[7]. Kolejka została otwarta w 1981 roku. Dolna część na trasie Ramzová – góra Černava została odnowiona w 1996 roku i ma długość 1459 m z wyciągiem 4-krzesełkowym[34], górna część natomiast na trasie góra Černava – góra Šerák ma długość 1810 m z wyciągiem 2-krzesełkowym[35][7].
Kluczowym punktem turystycznym jest skrzyżowanie turystyczne położone w odległości około 660 m na zachód od szczytu, o nazwie (cz.Nad Dobrou vodou) z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 975 m, od którego rozchodzą się szlaki turystyczne, szlak rowerowy i ścieżka dydaktyczna[7]. Ponadto w odległości około 280 m na północny wschód od szczytu przy czerwonym szlaku turystycznym , położony jest przystanek turystyczny o nazwie (cz.Černava (lan.)) z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1065 m, w pobliżu którego znajduje się kawiarnia o nazwie „Lilly” (cz.Kavárna Lilly na Čerňavě)[36], mogąca pomieścić 43 gości[37], oraz blisko tego przystanku postawiono w 2015 roku betonowy pomnik z sylwetką kozicy[38].
Chaty łowieckie
Na stokach góry położone są dwie chaty, ale nie mają one charakteru typowych schronisk turystycznych, zalicza się je do tzw. chat łowieckich[7].
Spojená cesta – góra Ztracený vrch – góra Zaječí hora – Šumná–JV – góra Šumná – góra Nad Borovým – dolina potoku Borový potok – Bělá pod Pradědem – góra Žalostná – góra Šumný – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šerák – Mračná hora – góra Černava – Ostružná – Petříkov[41]
Adolfovice – dolina potoku Javořický potok – przełęcz Sedlo pod Javoříkem – góra Miroslav – góra Šerák – góra Obří skály – góra Černava – Ramzová – góra Klín – góra Klínec – góra Mramorový vrch – góra Kopřivný – góra Oblý vrch – góra Lví hora – góra Smrek – Luční vrch
Trasy narciarskie i kartingowe
W okresach ośnieżenia w obrębie góry można skorzystać z wytyczonych na szlakach turystycznych i rowerowych tras narciarstwa biegowego[42], z wyznaczoną wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego , trasą o nazwie tzw. (cz.Jesenická magistrála)[43].
Ponadto nad pensjonatem Penzion Haltmar na stoku góry Černava wybudowano specjalne torowisko do tzw. snowtubingu[f] lub tzw. snowcartu[g] (okres ośnieżenia) oraz specjalny tor do górskigo kartingu[h] (od maja do października)[47].
Trasy snowtubingu lub snowcartu i kartingu górskiego z góry Černava[42][47]
↑ abOznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującego się w tym samym paśmie innego szczytu o tej samej nazwie Ovčí vrch (1) położonego około 1,5 km na wschód od miejscowości Karlova Studánka.
↑Oznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdującej się w tym samym paśmie innej chaty o tej samej nazwie: Dembauda (1) położonej na stoku góry Černý vrch.
↑Najdłuższa trasa narciarstwa zjazdowego w Czechach o łącznej długości 3260 m, wytyczona oprócz stoku góry Černava również po stoku góry Šerák i Mračná hora.
↑Snowtubing – zjeżdżanie po śnieżnym lub śnieżno-lodowym, wytyczonym torze (rynnie) na specjalnych gumowych ślizgach zwanych potocznie oponami lub dętkami albo pontonami.
↑Snowcart – łyżwowy pojazd kierowany, amortyzowany z siodełkiem oraz dwoma hamulcami nożnymi.
↑Gokart górski – specjalny beznapędowy, kierowany, ramowy pojazd kołowy, złożony z siodełka oraz posiadający hamulce.
↑Památné stromy v CHKO, [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky [online], jeseniky.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane z adresu 2021-11-04](cz.).