Ucháč (historyczna nazwa niem.Ohren Berg[2]) – szczyt (góra) o wysokości 1010 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1008 m n.p.m.[3], 1008,6 m n.p.m.[4][5] lub 1009,0 m n.p.m.[6]), w paśmie górskimWysokiego Jesionika (cz.Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Morawach, w obrębie gminyLoučná nad Desnou, blisko osady Přemyslov, oddalony o około 13,1 km na zachód od szczytu góry Pradziad (cz.Praděd)[7][8][9]. Jest jednym z niższych tzw. tysięczników (szczytów o wysokości ponad 1000 m n.p.m.), bowiem wysokość jego tylko nieznacznie przekracza tę wielkość oraz najdalej na zachód położonym szczytem (tysięcznikiem) tego pasma[10]. Rozległość góry (powierzchnia stoków) szacowana jest na około 5,8 km²[11], a średnie nachylenie wszystkich stoków wynosi około 11°[7].
Historia góry
Nieistniejąca osada Sklená (huta szkła)
U podnóża stoku zachodniego góry Ucháč, blisko osady Pusté Žibřidovice istniała niegdyś inna osada o nazwie Sklená (niem.Glasdorf)[12]. Pierwsza wzmianka o tej osadzie pochodzi z dokumentu biskupa ołomunieckiegoStanislava Thurzy z 1501 roku, kiedy to liczyła siedmiu osadników narodowości niemieckiej[12]. Po II wojnie światowej w wyniku zmian administracyjnych i politycznych, mieszkańcy zostali wysiedleni, a osada została wykreślona w latach 60. XX wieku z rejestru katastralnego[12]. W latach 90. XX wieku na obszarze nieistniejącej osady Sklená przeprowadzono badania archeologiczne, w wyniku których stwierdzono, że w drugiej połowie XVI wieku działała tu huta szkła[13]. Podczas wykopalisk odkryto m.in. prawdopodobne kamienne fundamenty pieca szklarskiego, części wyrobów czy fragmenty misek szklanych[13].
Charakterystyka
Lokalizacja
Góra Ucháč położona jest w zachodnim rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika, leżącą w części Wysokiego Jesionika, w południowym obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Keprníka (cz.Keprnická hornatina), a jednocześnie przy granicy z sąsiednim pasmem o nazwie Hanušovická vrchovina[7]. Charakterystyczną cechą góry są zlokalizowane na kopule szczytowej w odległości niespełna 200 m dwa szczyty mające tę samą wysokość[10][7]. Z uwagi na swoją wysokość Ucháč jest górą trudno rozpoznawalną, która w porównaniu ze znacznie wyższymi górami tego pasma, utrudnia jej rozpoznanie. Z przebiegającej blisko niej drogi krajowej nr44Jesionik (cz.Jeseník) – Šumperk oraz drogi Rejhotice – Nové Losiny jest praktycznie niewidoczna, a z przełęczyPřemyslovské sedlo można dostrzec jedynie stok drugorzędnego szczytu Ucháč–SV. Jest górą rozpoznawalną i widoczną m.in. z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad[14] (widoczna powyżej linii patrzenia na szczyt Medvědí hora) czy też z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně[15] (widoczna powyżej linii patrzenia na szczyt Kamenec (1)[a]). W rozpoznaniu jednak najlepiej posiłkować się dostępnymi mapami ułatwiającymi jej bliższą lokalizację.
Górę ograniczają: od północnego zachodu dolinapotoku Sklená voda, płynącego w dolinie o nazwie Sklenská dolina, od północy mało wybitna przełęcz o wysokości 897 m n.p.m. w kierunku góry Tři kameny, od północnego wschodu dolina potoku o nazwie Přemyslovský potok i przełęcz o wysokości 915 m n.p.m. w kierunku szczytu Jelení skalka, od wschodu i południowego wschodu dolina potoku Losinka, od południa Bukový vrch i dolina potoku Medvědí potok, od południowego zachodu przełęcz o wysokości 744 m n.p.m. w kierunku szczytu Pekařovský vrch–V oraz od zachodu dolina nienazwanego potoku, będącego dopływem potoku Sklená voda[7]. W otoczeniu góry znajdują się następujące szczyty: od północy Tři kameny, od północnego wschodu Černá stráň–ZSZ, Černá stráň i Jelení skalka, od wschodu Jelení skok, od południowego wschodu Loveč–S (szczyt leży w paśmie Hanušovická vrchovina) i Bukový vrch, od południa nienazwany szczyt o wysokości 635 m n.p.m., od południowego zachodu nienazwany szczyt o wysokości 655 m n.p.m., Studenec, Pekařovský vrch i Pekařovský vrch–V, od zachodu nienazwany szczyt o wysokości 673 m n.p.m. oraz od północnego zachodu Dlouhá stráň (siedem ostatnich szczytów leży w paśmie Hanušovická vrchovina), Sklenský vrch, Sklenský vrch–V i Tři kameny–SZ[7].
Stoki
W obrębie góry można wyróżnić siedem następujących zasadniczych stoków[5][7]:
północny
północno-wschodni
wschodni
południowo-wschodni
południowy o nazwie Nad Pekařskou cestou
południowo-zachodni o nazwie Javoří
zachodnie o nazwach Sklená, Na Ucháči
Występują tu wszystkie typy zalesienia: bór świerkowy, las mieszany[b] oraz las liściasty, przy czym dominuje zalesienie lasem mieszanym[16][17]. Prawie wszystkie stoki oprócz północnego poza gęstym lasem miesznym pokryte są borem świerkowym, a wraz z obniżaniem wysokości pojawiają się obszary lasu liściastego, natomiast u podnóży stoków północno-wschodniego, południowo-wschodniego, południowo-zachodniego i zachodniego pojawiają się nawet łąki[16][17]. Wszystkie stoki charakteryzują się znaczną zmiennością wysokości zalesienia, z występującymi pasmowymi przecinkami, polanami, przerzedzeniami i ogołoceniami[17]. Na stokach południowo-wschodnim, południowym i południowo-zachodnim występują pojedyncze większe skaliska oraz na stoku południowo-wschodnim grupa skalna o nazwie (cz.Bukovická skalka)[7]. Ponadto na stokach południowo-wschodnim i południowym występują niewielkie obszary głazowisk[7]. U podnóża stoku południowo-wschodniego, przy osadzie Bukovice przebiega napowietrzna linia przesyłowa prądu o napięciu 22 kV[7].
Stoki mają stosunkowo jednolite, na ogół łagodne i mało zróżnicowane nachylenia[7]. Średnie nachylenie stoków waha się bowiem od 8° (stok północno-wschodni) do 15° (stok południowo-wschodni)[7]. Średnie nachylenie wszystkich stoków góry (średnia ważona nachyleń stoków) wynosi około 11°[7]. Maksymalne średnie nachylenie stoku południowego, blisko czerwonego szlaku turystycznego i czerwonego szlaku rowerowego, na wysokościach około 740 m n.p.m., na odcinku 50 m nie przekracza 30°[7]. Stoki pokryte są siecią dróg (m.in. Pekařovská cesta) oraz na ogół nieoznakowanych ścieżek i duktów[7]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.
Bukovická skalka
Na stoku południowo-wschodnim, w odległości około 850 m na południowy wschód od szczytu, na wysokości około 825 m n.p.m. znajduje się na długości około 70 m grupa skalna o nazwie (Bukovická skalka lub Skály nad Bukovicemi)[18] o wysokości 841 m n.p.m.[16], w pobliżu przebiegającego nieopodal czerwonego szlaku turystycznego [17]. Skaliska zbudowane są z gnejsów z żyłamikwarcytowymi[18]. Najwyższa ściana grupy skalnej ma wysokość około 15 m[18]. Jest ona częściowo zalesiona przeważnie borem świerkowym[16][17]. Blisko niej znajduje się położony na wschód niewielki obszar głazowisk[7].
Dojście do niej następuje z czerwonego szlaku turystycznego , od którego biegnie ścieżka, którą należy przejść odcinek o długości około 150 m[17]. Przy przejściu przez skaliska należy zachować szczególną ostrożność.
Szczyt główny
Ucháč jest górą o potrójnym szczycie[7]. Na szczyt główny nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny[7]. Przez połać szczytową przechodzi droga główna łącząca wszystkie szczyty główny i drugorzędne[17]. Szczyt znajduje się wśród zalesienia, przerzedzonego boru świerkowego, pokryty trawą wysokogórską[16]. Połać szczytowa z uwagi na zalesienie nie jest punktem widokowym. Na połaci szczytowej znajduje się punkt geodezyjny wytyczony w 1937 roku, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (16.), o wysokości 1008,53 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°05′35,11″N17°02′52,65″E/50,09308617,047958)[16], z widocznym koło niego zamontowanym stalowym słupkiem, pomalowanym na przemian w poziome pasy białe i czerwone, ostrzegającym przed jego zniszczeniem z tabliczką, z napisem Státní triangulace Poškození se trestá[c], oddalony o około 30 m na północny zachód od szczytu[16]. Państwowy urząd geodezyjny o nazwie (cz.Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) w Pradze podaje jako najwyższy punkt góry – szczyt – o wysokości 1009,6 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°05′34,8″N17°02′54,0″E/50,09300017,048333)[16].
Dojście do szczytu następuje z niebieskiego szlaku turystycznego od którego z przełęczy pomiędzy szczytem głównym a drugorzędnym Ucháč–SV biegnie nieoznakowana okalająca kopułę szczytową droga, którą należy przejść w prawo odcinek o długości około 630 m, dochodząc do przecinki stokowej w którą należy skręcić w lewo i przejść nią niewielkim podejściem odcinek o długości około 300 m dochodząc w ten sposób do połaci szczytowej[7][17].
Szczyty drugorzędne
Poza szczytem głównym można wyróżnić dwa szczyty drugorzędne[7][16].
Góra Ucháč położona jest na południowy zachód od tej granicy, należy więc do zlewni Morza Czarnego, do którego płyną wody m.in. z dorzecza Dunaju, będącego przedłużeniem płynących z tej części Wysokiego Jesionika rzek i górskich potoków (m.in. płynących w pobliżu góry potoków Přemyslovský potok, Losinka, Medvědí potok czy Sklená voda)[7]. Ze stoku północno-wschodniego bierze swój początek potok o nazwie Přemyslovský potok oraz z innych stoków kilka, krótkich, nienazwanych potoków, będących dopływami wspomnianych wcześniej potoków Losinka i Medvědí potok[7]. Ponadto w odległości około 1,4 km na południowy zachód od szczytu, na wysokości około 750 m n.p.m. występuje źródło o nazwie (cz.Studánka U chaty)[21], położone blisko zielonego szlaku turystycznego [7]. Z uwagi na stosunkowo łagodne nachylenia stoków, w obrębie góry nie występują m.in. wodospady czy kaskady[7].
Obszar na którym położona jest góra Ucháč jest jedynym w Wysokim Jesioniku, który nie znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz.Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), bowiem granica tego obszaru przebiega na północ od góry, przy drodze Rejhotice – Nové Losiny[7]. U podnóża stoku północno-wschodniego góry, przy drodze Rejhotice – Nové Losiny, poza obszarem (CHKO) Jeseníky, utworzono rezerwat przyrody Přemyslovské sedlo (cz.Přírodní rezervace Přemyslovské sedlo)[22][23]. Na obszarze góry nie wytyczono żadnych ścieżek dydaktycznych lub nie utworzono innych obiektów nazwanych pomnikami przyrody[7].
Rezerwat przyrody Přemyslovské sedlo
Rezerwat przyrody Přemyslovské sedlo położony jest na wysokościach (730–768) m n.p.m. u podnóża stoku północno-wschodniego góry, wokół płynącego potoku Přemyslovský potok[7]. Jest to niewielki obszar powierzchni o areale 5,29 ha oraz dodatkowo 1,65 ha strefy otuliny ochronnej[24]. Położony jest w odległości około 12,4 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad i około 1,7 km na północny wschód od szczytu góry Ucháč[7]. Rezerwat został utworzony 12 lutego 2001[25] w celu ochrony torfowych i wilgotnych łąk z występującymi na nich chronionymi gatunkami roślin[26]. Mniej więcej połowa rezerwatu jest zalesiona, a drugą połowę jego obszaru tworzą chronione łąki[17]. Teren rezerwatu nie jest udostępniony dla turystów, bowiem nie wytyczono na jego obszarze żadnej ścieżki dydaktycznej[7]. Można podziwiać jego urok z przebiegającej przy nim drogi Rejhotice – Nové Losiny.
Turystyka
Na górze Ucháč nie ma żadnego schroniska turystycznego lub hotelu górskiego[7]. Do najbliższej miejscowości Loučná nad Desnou z bazą hoteli i pensjonatów[27] jest od szczytu około 3 km w kierunku wschodnim[7]. Ponadto do miejscowości Jindřichov z bazą pensjonatów[28] jest od szczytu około 4 km w kierunku zachodnim[7]. Nieco dalej, bo około 6,3 km od szczytu w kierunku południowym jest do miejscowości Velké Losiny z bazą hoteli i pensjonatów[29][7]. Warto dodać, że na obszarze góry nie ma żadnych tzw. chat łowieckich[7].
Loučná nad Desnou – góra Loveč – góra Jelení skok – góra Ucháč – góra Pekařovský vrch – góra Studenec – góra Žárovec – góra Pršná – Hynčice nad Moravou – Hanušovice
Pekařovská cesta – góra Pekařovský vrch – góra Studenec – dolina potoku Račinka – Velké Losiny – góra Smrčná – Pod Lískovcem
Trasy narciarskie
W okresach ośnieżenia w obrębie góry można skorzystać z wytyczonych na szlakach turystycznych i rowerowych oraz innych drogach tras narciarstwa biegowego[30]. Ponadto na stoku północno-wschodnim góry wytyczono jedyną trasę narciarstwa zjazdowego oznaczoną jako Sjezdovka Dětská I (3) wchodzącą do kompleksu ośrodka narciarskiego o nazwie (cz.Ski Areál Přemyslov)[32][33][34]. Warto dodać, że pozostałe trasy zjazdowe tego ośrodka oznaczone numerami 1 i 2 wytyczono ze stoku sąsiedniej góry Jelení skalka[30][35].
↑ abOznaczenie indeksowane w odróżnieniu od znajdujących się w tym samym paśmie dwóch innych szczytów o tej samej nazwie: Kamenec (2) położonego 3,3 km na południowy wschód od przełęczy Skřítek i Kamenec (3) położonego 1,7 km na wschód od miejscowości Bělá pod Pradědem.
Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000, wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-17-8, OCLC865043841(cz.). Brak numerów stron w książce