Machteld van Gelre

Machteld van Gelre en Zutphen
?–1247 of later
Geboren	?
Overleden	28 oktober, 1247 of later
Vader	Otto I van Gelre en Zutphen
Moeder	Richardis van Beieren
Dynastie	Huis Wassenberg
Broers/zussen	Hendrik, Gerhard III, Adelheid, Otto, Lodewijk, Irmgard, Margaretha
Partner	Hendrik II ‘de Rijke’ van Nassau
Kinderen	Rupert, Walram II, Otto I, Hendrik, Elisabeth, Gerhard, Jan, Catharina, Jutta, Irmgard (?)
Wapen van de graven van Gelre en Zutphen

Machteld van Gelre en Zutphen († 28 oktober, 1247 of later[noot 1]), ook Mechteld of Mechtild(is) genoemd, was een gravin uit het Huis Wassenberg en door huwelijk gravin van Nassau. Ze is een directe voorouder van zowel de koningen van Nederland als de groothertogen van Luxemburg.

Biografie

Afkomst

Machteld was de jongste dochter van graaf Otto I van Gelre en Zutphen en Richardis van Beieren,[1][2][3][4] een dochter van hertog Otto I van Beieren en Agnes van Loon.[1][2]

Voorouders van Machteld van Gelre en Zutphen
Betovergrootouders	Gerhard I ‘de Lange’ van Gelre (?–1129/31) ⚭ ? (?–?)	Otto II ‘de Rijke’ van Zutphen (?–1113) ⚭ Judith (?–ca. 1118)	Lodewijk I van Arnstein ? (?–?) ⚭ ? (?–?)	? (?–?) ⚭ ? (?–?)	Otto III van Wittelsbach (?–ca. 1123) ⚭ Kunigunde ? (?–?)	Frederik van Pettendorf (?–1119) ⚭ Heilbirg (?–na 11110)	Arnold II van Loon (?–na 1125) ⚭ Adelheid (?–?)	Folmar VIII van Metz (?–1145) ⚭ Mechtild (?–1135/57)
Overgrootouders	Gerhard II van Gelre (?–1131) ⚭ 1115/17 Ermgard van Zutphen (?–na 1134)		Lodewijk II van Arnstein (?–?) ⚭ Udilhildis (?–na 1139)		Otto IV van Wittelsbach (?–1156) ⚭ Heilika van Pettendorf (?–1170)		Lodewijk I van Loon (1125/30–1171) ⚭ Agnes van Metz (?–vóór 1180)
Grootouders	Hendrik I van Gelre en Zutphen (ca. 1117–1182) ⚭ ca. 1135 Agnes van Arnstein (?–vóór 1179)				Otto I van Beieren (?–1183) ⚭ ca. 1157 Agnes van Loon (?–1191)
Ouders	Otto I van Gelre en Zutphen (?–1207) ⚭ ca. 1185 Richardis van Beieren (?–1231)

Klooster Arnstein

Klooster Altenberg

Huwelijk en kinderen

Machteld huwde vóór 11 december 1215[noot 2] met graaf Hendrik II ‘de Rijke’ van Nassau (ca. 1180[1][2][3] – 26 april 1247/48/49/50,[noot 3] vóór 25 januari 1251[3][4][5]).
Uit dit huwelijk werden geboren:[noot 4]

1. Rupert († 19 september vóór 1247[2][3][5]), werd door de aartsbisschop van Trier beleend met allodiaal goed in Diez en Ober-Lahnstein,[6][noot 5] was ridder van de Duitse Orde.[3]
2. Walram II (ca. 1220 – 24 januari 1276), volgde zijn vader op, is de stamvader van de Walramse Linie van het Huis Nassau.
3. Otto I († tussen 3 mei 1289 en 19 maart 1290), volgde zijn vader op, is de stamvader van de Ottoonse Linie van het Huis Nassau.
4. Hendrik († 28 mei na 1247[2]), was monnik in Klooster Arnstein.[2][3][5]
5. Elisabeth (ca. 1225 – na 6 januari 1295), huwde met heer Gerhard III van Eppstein († 1252).[2]
6. Gerhard († tussen 7 april 1312 en 20 september 1314), was geestelijke.[7]
7. Jan († Deventer, 13 juli 1309), was elect van het Sticht Utrecht.[2][3]
8. Catharina († 27 april 1324), werd in 1249 abdis van Klooster Altenberg bij Wetzlar.[3][6]
9. Jutta († 1313), huwde omstreeks 1260 met heer Jan I van Cuijk († 13 juli 1308).[2]
10. ? Irmgard († 1 augustus 1297), was abdis van Val-Benoît.[2]

Vermelding in oorkonden

Machteld wordt onder andere vermeld in de volgende oorkonden:[1][2]

• Een oorkonde gedateerd 11 december 1215 waarin ‘Heinricus et Roppertus comites de Nassovva’ bezittingen kochten van de Dom van Mainz met de toestemming van ‘uxorum nostrarum Methildis et Gertrudis’.
• Een oorkonde gedateerd 9 juni 1239 waarin ‘Heinricus … comes de Nassowe … collateralis nostra … Methildis’ de afhankelijkheid bevestigden van de ‘ecclesie in Nepphe’ aan Klooster Arnstein.
• Een oorkonde gedateerd 20 juli 1245 waarin ‘Henricus comes de Nassowe et Methildis comitissa uxor eiusdem, Walramus primogenitus, ceterique liberi eorundem’ tolgelden van een brug aan Klooster Altenberg schonken.
• Een oorkonde uit 1247 waarin ‘Heinricus comes de Nassowe et Mectildis comitissa … ecclesiam in Inferi[ori] Diffenbach’ aan Klooster Arnstein schonken, waarbij ‘filiorum nostrorum Walerami, Ottonis, Henrici, Gerardi, Johannis’ als getuigen optraden.

Overlijden

De necrologie van Klooster Arnstein registreerde het overleden van ‘Mecktildis comitisse de Nassauw sororis nostre’ op 28 oktober.[1][2] Ze wordt nog vermeld in een oorkonde uit 1247, ze is dus overleden op 28 oktober in 1247 of een later jaar.

Externe links

• (en) Bavaria, Dukes op: Medieval Lands. A prosopography of medieval European noble and royal families, compiled by Charles Cawley.
• (en) Holland, Frisia, Gelre op: Medieval Lands. A prosopography of medieval European noble and royal families, compiled by Charles Cawley.
• (en) Nassau op: An Online Gotha, by Paul Theroff.
• (en) Nassau op: Medieval Lands. A prosopography of medieval European noble and royal families, compiled by Charles Cawley.

Bronnen, noten en/of referenties

• Dek, A.W.E. (1970). Genealogie van het Vorstenhuis Nassau. Europese Bibliotheek, Zaltbommel. Gearchiveerd op 26 oktober 2009. Geraadpleegd op 30 december 2021.
• Schilfgaarde, A.P. van (1967). Zegels en genealogische gegevens van de graven en hertogen van Gelre, graven van Zutphen. S. Gouda Quint – D. Brouwer en Zoon, Arnhem.
• Venne, J.M. van de, Stols, Alexander A.M. (1937). Geslachts-Register van het Vorstenhuis Nassau. A.A.M. Stols Uitgevers-Maatschappij, Maastricht.
• Venne, J.M. van de, Stols, Alexander A.M. (1937). Gerhard graaf van Nassau, 1259-1313. De oudst bekende Nassau in Nederland?. De Nederlandsche Leeuw. Maandblad van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Geslacht- en Wapenkunde 1937 (2): 35-38
• Vorsterman van Oyen, A.A. (1882). Het Vorstenhuis Oranje-Nassau. Van de vroegste tijden tot heden. A.W. Sijthoff en J.L. Beijers, Leiden en Utrecht.

---

Voetnoten

1. Cawley (Holland, Frisia, Gelre) en Cawley (Nassau) citeren uit de necrologie van Klooster Arnstein waarin staat dat Machteld is overleden op 28 oktober. Ze wordt nog vermeld in een oorkonde uit 1247.
2. Cawley (Holland, Frisia, Gelre) en Cawley (Nassau) citeren uit een oorkonde gedateerd 11 december 1215 waarin ‘Heinricus et Roppertus comites de Nassovva’ bezit kochten van de Dom te Mainz, met toestemming van ‘uxorum nostrarum Methildis et Gertrudis’, waaruit geconcludeerd kan worden dat Hendrik en Machteld op 11 december 1215 reeds gehuwd waren. Alle genealogieën vermelden gehuwd vóór 1221.
3. Cawley (Nassau) citeert uit de necrologie van Klooster Arnstein waarin staat dat Hendrik is overleden op 26 april. Hij wordt nog vermeld in een oorkonde uit 1247 en wordt op 25 januari 1251 als overleden vermeld. Dat betekent dat Hendrik is overleden op 26 april in 1247, 1248, 1249 of 1250.
4. De genealogieën verschillen over het aantal kinderen en de volgorde waarin ze geboren werden.
5. Dek (1970) laat de woorden ‘allodiaal goed in’ weg. Maar dan betekent het wat anders. Omdat er al een graafschap Diez bestond moet Rupert beleend zijn met goederen in Diez en niet met Diez zelf.

Referenties

1. Cawley (Holland, Frisia, Gelre).
2. Cawley (Nassau).
3. Dek (1970).
4. Van Schilfgaarde (1967).
5. Van de Venne & Stols (1937).
6. Vorsterman van Oyen (1882).
7. Van de Venne & Stols (1937), nr. 2.