Ynys-y-bwl

Ynys-y-bwl

Math	pentref
Poblogaeth	4,581
Daearyddiaeth
Sir	Ynysybŵl a Choed-y-cwm
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.64°N 3.37°W
Cod OS	ST054949
Cod post	CF37
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Vikki Howells (Llafur)
AS/au y DU	Beth Winter (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Pentref mawr yng nghymuned Ynysybŵl a Choed-y-cwm ym mwrdeistref sirol Rhondda Cynon Taf, Cymru, yw Ynys-y-bwl,[1] weithiau Ynysybŵl.[2] Saif tua 20 milltir i'r gogledd-ddwyrain o ddinas Caerdydd, bedair milltir i'r gogledd o Bontypridd a 10 milltir i'r de o Ferthyr Tudful. Mae Nant Clydach yn llifo heibio iddo.

Cynrychiolir yr ardal hon yn Senedd Cymru gan Vikki Howells (Llafur)[3] ac yn Senedd y DU gan Beth Winter (Llafur).[4]

Hanes

Cofnodir yr enw yn y ffurf Seisnigaidd "Ynys y Bool" mewn dogfen Saesneg yn 1738. Gair Cymraeg ydy "bŵl" sy'n golygu "powlen" - sydd mae'n bosib yn cyfeirio at siâp crwn y dyffryn.

Hyd y 1880au, roedd Ynys-y-bŵl yn ardal amaethyddol. Agorwyd Glofa Lady Winsor yn 1886, a dechreuodd y pentref dyfu o'i hamgylch. Caewyd y lofa yma yn 1988.

Chwaraeon a diwylliant

Ceir côr a chlwb rygbi yma.

Cynhelir Ras Nos Galan yma bob blwyddyn, i goffáu Guto Nyth Brân.

Enwogion

• William Hazell (1890–1964), arloeswr ac arweinydd y mudiad cydweithredol
• Leighton Rees (1940–2003), chwaraewr dartiauy, pencampwr y byd
• Garin Jenkins (g. 1966), chwaraewr rygbi
• Alun Wyn Davies, chwaraewr rygbi

Cyfeiriadau

1. "Enwau Lleoedd Safonol Cymru" Archifwyd 2023-03-30 yn y Peiriant Wayback, Comisiynydd y Gymraeg; adalwyd 4 Mehefin 2023
2. British Place Names; adalwyd 4 Mehefin 2023
3. Gwefan Senedd Cymru
4. Gwefan Senedd y DU

Trefi a phentrefi Rhondda Cynon Taf

Trefi
Aberdâr  · Aberpennar  · Glynrhedynog  · Llantrisant  · Pontypridd  · Y Porth  · Tonypandy  · Treorci
Pentrefi
Aberaman  · Abercwmboi  · Abercynon  · Aber-nant  · Y Beddau  · Blaenclydach  · Blaencwm  · Blaenllechau  · Blaenrhondda  · Brynna  · Brynsadler  · Cefn Rhigos  · Cefnpennar  · Cilfynydd  · Coed-elái  · Coed-y-cwm  · Cwmaman  · Cwm-bach  · Cwm Clydach  · Cwmdâr  · Cwm-parc  · Cwmpennar  · Y Cymer  · Dinas Rhondda  · Y Ddraenen Wen  · Efail Isaf  · Fernhill  · Ffynnon Taf  · Y Gelli  · Gilfach Goch  · Glan-bad  · Glyn-coch  · Glyn-taf  · Y Groes-faen  · Hirwaun  · Llanharan  · Llanhari  · Llanilltud Faerdref  · Llanwynno  · Llwydcoed  · Llwynypïa  · Y Maerdy  · Meisgyn  · Nantgarw  · Penderyn  · Pendyrus  · Penrhiw-ceibr  · Penrhiw-fer  · Penrhys  · Pentre  · Pentre'r Eglwys  · Pen-yr-englyn  · Pen-y-graig  · Pen-y-waun  · Pont-y-clun  · Pont-y-gwaith  · Y Rhigos  · Rhydyfelin  · Ton Pentre  · Ton-teg  · Tonyrefail  · Tonysguboriau  · Trealaw  · Trebanog  · Trecynon  · Trefforest  · Trehafod  · Treherbert  · Trehopcyn  · Trewiliam  · Tynewydd  · Wattstown  · Ynys-hir  · Ynysmaerdy  · Ynys-y-bwl  · Ystrad Rhondda

Eginyn erthygl sydd uchod am Rondda Cynon Taf. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.