Pwyllgor Olympaidd Cenedlaethol

Pwyllgor Olympaidd Cenedlaethol

Enghraifft o:	sefydliad
Math	corff llywodraethu chwaraeon
Gwefan	https://olympics.com/cio/comites-nationaux-olympiques
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Pwyllgor Olympaidd Cenedlaethol (NOC, sef National Olympic Committee) yn gorff cenedlaethol o fewn un wlad, sy'n perthyn i'r Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol. Yr NOCs lleol hyn sy'n gyfrifol am drefnu cyfraniad eu pobl yn y Gemau Olympaidd, yn amodol ar reolaethau'r mudiad Olympaidd rhyngwladol. Gallant enwebu dinasoedd o fewn eu gwledydd (neu ardaloedd) fel ymgeiswyr ar gyfer Gemau Olympaidd yn y dyfodol. Mae'r NOCs lleol hefyd yn hyrwyddo datblygiad athletwyr ac yn hyfforddi hyfforddwyr a swyddogion ar lefel genedlaethol.

O 2023 ymlaen, mae yna 206 o Bwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol.[1] Mae'r rhain yn cynnwys pob un o 193 aelod wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig, un dalaith sylwedol (oberver state) y Cenhedloedd Unedig (Palestina[2]), dwy dalaith heb gydnabyddiaeth gan y Cenhedloedd Unedig (Kosovo[3] a Taiwan[4]) ac un wladwriaeth gysylltiedig (Ynysoedd Cook, un o wladwriaethau cysylltiedig Seland Newydd[5]).

Yn 2024 roedd hefyd naw tiriogaeth ddibynnol gyda NOCs cydnabyddedig: pedair tiriogaeth yr Unol Daleithiau (Samoa America,[6] Gwam,[7] Puerto Rico,[8] ac Ynysoedd Americanaidd y Wyryf[9]), tair o Diriogaethau Tramor Prydain (Bermuda,[10] Ynysoedd Prydeinig y Wyryf,[11] a'r Ynysoedd Caiman[12]), un wlad gyfansoddol Teyrnas yr Iseldiroedd (Arwba[13]) ac un rhanbarth gweinyddol arbennig yn Tsieina (Hong Kong[14]).

Cyn 1996, nid oedd rheolau ar gyfer cydnabod tiriogaethau dibynnol neu wledydd cyfansoddol fel gwledydd ar wahân o fewn yr IOC mor llym â'r rhai o fewn y Cenhedloedd Unedig, a oedd yn caniatáu i'r tiriogaethau hyn gael timau maes ar wahân i'w gwladwriaeth sofran. Yn dilyn diwygiad i'r Siarter Olympaidd ym 1996, dim ond ar ôl i'r gymuned ryngwladol gydnabod cydnabyddiaeth fel gwlad annibynnol y gellir rhoi cydnabyddiaeth i'r NOC.[15] Gan nad yw'r rheol yn berthnasol yn ôl-weithredol, caniateir i'r tiriogaethau dibynnol a'r gwledydd cyfansoddol a gydnabuwyd cyn y newid rheol barhau i anfon timau ar wahân i'r Gemau Olympaidd,[15] tra bod Ynysoedd Ffaröe[16] a Macau[17] yn anfon eu timau Paralympaidd eu hunain.

Yr unig wladwriaeth sydd felly'n gymwys i gymryd rhan yn y dyfodol yw Dinas y Fatican, gwladwriaeth-arsylwi yn ôl y Cenhedloedd Unedig. Gallai Niue, gwladwriaeth gysylltiedig yn Seland Newydd, fod yn gymwys hefyd gan ei bod yn cynnal ei chysylltiadau tramor ei hun ac yn cymryd rhan yn annibynnol yn asiantaethau a chytundebau arbenigol gyda'r Cenhedloedd Unedig,[18] er nad yw hyn yn hollol glir.[19] Ar hyn o bryd (2024), mae pob gwladwriaeth anghydnabyddiedig yn anghymwys i ymuno â'r IOC gan nad ydynt yn cael eu cydnabod gan fwyafrif o aelod-wledydd y Cenhedloedd Unedig.[20] Ni ellir ychwaith gydnabod gwledydd cyfansoddol a thiriogaethau dibynnol fel Curaçao, Ynysoedd Ffaröe, Gibraltar, yr Ynys Las, Macau, Caledonia Newydd a Pholynesia Ffrengig ers 1996, felly dim ond fel rhan o dîm cenedlaethol eu rhiant-genedl y gall athletwyr o'r tiriogaethau hyn gymryd rhan yn y Gemau Olympaidd. Mae'r rheol hon hefyd yn berthnasol i diriogaethau sy'n profi newid mewn statws - diddymwyd Pwyllgor Olympaidd Antilles yr Iseldiroedd yn y 123ain sesiwn o IOC yng Ngorffennaf 2011 wedi i Antilles yr Iseldiroedd ddod i ben yn 2010.[21][22]

Gellir dadlau fod sefyllfa Cymru'n wahanol i lawer o wledydd di-sofran eraill, gan ei bod yn annibynol o ran llawer o'i chwaraeon, gyda thimau cenedlaethol pêl-droed a rygbi ayb.

Ar gyfer y gwledydd a'r tiriogaethau hynny sy'n rhan o Gymanwlad y Cenhedloedd, mae eu Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol fel arfer hefyd yn gwasanaethu fel aelodau o Gymdeithas Gemau'r Gymanwlad, er nad ar gyfer gwledydd cyfansoddol y Deyrnas Unedig (yr Alban, Cymru, Gogledd Iwerddon a Lloegr) nac ar gyfer Canada nac Awstralia, sy'n cynnal sefydliadau ar wahân ar gyfer y Gymanwlad a chwaraeon Olympaidd. Ar gyfer aelodau eraill y Gymanwlad, eu NOCs sy'n gyfrifol am drefnu a goruchwylio eu timau cenedlaethol yng Ngemau'r Gymanwlad.[23][24]

NOCs Rhestredig

Mae'r adran hon yn rhestru'r presennol:

• 206 o Bwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol sy'n cael eu cydnabod gan y Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol, ac felly hefyd aelodau Cymdeithas y Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol.
• 7 Pwyllgor Olympaidd Cenedlaethol sy'n cael eu cydnabod gan eu cysylltiadau Olympaidd cyfandirol, ond nad ydynt yn cael eu cydnabod gan y Pwyllgor Olympaidd Rhyngwladol (Italig).

Mae aelodau'r ANOC yn gymwys i gymryd rhan yn y Gemau Olympaidd . Mae rhai Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol yn aelodau o gymdeithas Olympaidd gyfandirol ond nid aelodau ANOC yn cystadlu mewn twrnameintiau lefel cyfandirol ac isranbarthol. Fodd bynnag, ni chaniateir i'r pwyllgorau hyn gymryd rhan yn y Gemau Olympaidd.

Y pum cymdeithas Olympaidd cyfandirol yw:

• Affrica - Cymdeithas Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol Affrica (ANOCA)
• America - Sefydliad Chwaraeon Pan-Americanaidd (PASO)
• Asia - Cyngor Olympaidd Asia (OCA)
• Ewrop - Pwyllgorau Olympaidd Ewropeaidd (EOC)
• Oceania - Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol Oceania (ONOC)

Affrica (ANOCA)

Algeria  Angola  Benin  Botswana  Bwrcina Ffaso  Bwrwndi  Camerŵn  Cabo Verde  Gweriniaeth Canolbarth Affrica  Tsiad  Comoros  Congo  Gweriniaeth Ddemocrataidd y Congo

Arfordir Ifori  Jibwti  Yr Aifft  Gini Gyhydeddol  Eritrea  Eswatini  Ethiopia  Gabon  Gambia  Ghana  Gini  Gini Bisaw  Cenia  Lesotho

Liberia  Libia  Madagasgar  Malawi  Mali  Mawritania  Mawrisiws  Moroco  Mosambic  Namibia  Niger  Nigeria  Rwanda  São Tomé a Príncipe

Senegal  Seychelles  Sierra Leone  Somalia  De Affrica  De Sudan  Swdan  Tansanïa  Togo  Tiwnisia  Wganda  Sambia  Simbabwe

Americas (Panam Sports)

Antigwa a Barbiwda  Yr Ariannin  Arwba  Bahamas  Barbados  Belîs  Bermiwda  Bolifia  Brasil  Ynysoedd Morwynol Prydain  Canada

Ynysoedd Caiman  Tsile  Colombia  Costa Rica  Ciwba  Dominica  Gweriniaeth Dominica  Ecwador  El Salfador  Grenada  Gwatemala

Gaiana  Haiti  Hondwras  Jamaica  Mecsico  Nicaragwa  Panama  Paragwâi  Periw  Pwerto Rico  Sant Kitts-Nevis

Sant Lwsia  Sant Vincent a'r Grenadines  Swrinam  Trinidad a Thobago  Unol Daleithiau America  Wrwgwái  Feneswela  U.S. Virgin Islands

Asia (OCA)

Affganistan  Bahrein  Bangladesh  Bhutan  Brwnei  Cambodia  Gweriniaeth Pobl Tsieina  Hong Cong  India  Indonesia  Iran  Irac

Japan  Gwlad Iorddonen  Casachstan  Gogledd Corea  De Corea  Coweit  Cirgistan  Laos  Libanus  Macau  Maleisia  Maldif

Mongolia  Myanmar  Nepal  Oman  Pacistan  Palesteina  Y Philipinau  Catar  Sawdi Arabia  Singapôr  Sri Lanca  Syria

Taipei Tsieineaidd  Tajicistan  Gwlad Tai  Timor-Leste  Tyrcmenistan  Emiradau Arabaidd Unedig  Wsbecistan  Fietnam  Iemen

Ewrop (EOC)

Albania  Andorra  Armenia  Awstria  Aserbaijan  Belarws  Gwlad Belg  Bosnia-Hertsegofina  Bwlgaria  Croatia  Cyprus  Y Weriniaeth Tsiec  Denmarc

Estonia  Y Ffindir  Ffrainc  Georgia  Yr Almaen  Great Britain  Gwlad Groeg  Hwngari  Gwlad yr Iâ  Iwerddon  Israel  Yr Eidal  Kosovo

Latfia  Liechtenstein  Lithwania  Lwcsembwrg  Malta  Moldofa  Monaco  Montenegro  Yr Iseldiroedd  Gogledd Macedonia  Norwy  Gwlad Pwyl  Portiwgal

Rwmania  Rwsia  San Marino  Serbia  Slofacia  Slofenia  Sbaen  Sweden  Y Swistir  Twrci  Wcráin

Oceania (ONOC)

Samoa America  Awstralia  Ynysoedd Cook  Ffiji  Gwam  Ciribati

Ynysoedd Marshall  Taleithiau Ffederal Micronesia  Nawrw  Caledonia Newydd  Seland Newydd  Niue

Ynys Norfolk  Ynysoedd Gogledd Mariana  Palau  Papua Gini Newydd  Samoa  Ynysoedd Solomon

Polynesia Ffrengig  Tonga  Twfalw  Fanwatw  Wallis a Futuna

Adrannau

Mae'r NOCs i gyd yn aelodau o Gymdeithas y Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol (ANOC), sydd hefyd wedi'i rhannu rhwng pum cymdeithas gyfandirol:

Cyfandir		Cymdeithasfa	NOCs	NOC hynaf	NOC mwyaf newydd
	Affrica	Cymdeithas Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol Affrica	54	Yr Aifft	De Sudan
	Americas	Sefydliad Chwaraeon Pan Americanaidd	41	Unol Daleithiau America	Dominica  Sant Kitts-Nevis  Sant Lwsia
	Asia	Cyngor Olympaidd Asia	44	Japan	Timor-Leste
	Ewrop	Pwyllgorau Olympaidd Ewrop	50	Ffrainc	Kosovo
	Oceania	Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol Oceania	17	Awstralia	Twfalw

Pwyllgorau Olympaidd Cenedlaethol na chant eu cydnabod

Mae gan Ynysoedd Faroe a Macau ill dau Bwyllgorau Paralympaidd Cenedlaethol, sy'n cael eu cydnabod, ac maen nhw'n cystadlu yn y Gemau Paralympaidd. Fodd bynnag, nid yw'r Pwyllgor Olympaidd Genedlaethol y naill diriogaeth na'r llall yn cael ei gydnabod gan yr IOC, felly ni allant gymryd rhan yn y Gemau Olympaidd.[25] Mae Macau yn parhau i gael ei gydnabod gan Gyngor Olympaidd Asia ac yn cymryd rhan yn y Gemau Asiaidd.

Gwledydd/rhanbarthau presennol eraill sydd â phwyllgorau Olympaidd heb eu cydnabod: Catalwnia,[26] Gibraltar,[27] Polynesia Ffrengig, Niue,[28] Caledonia Newydd,[29] Curaçao,[30][31][32] Guadeloupe,[30][32] Guyane Ffrengig,[30][32] Martinique,[30][32] Sint Maarten,[30] Ynysoedd Gogledd Mariana, Anguilla,[32] Montserrat,[32] Ynysoedd Turks a Caicos],[30][32][30] Transnistria, Cwrdistan,[33] Gogledd Cyprus,[34] Somaliland,[35] Abkhazia,[36] a'r Americanwyr Brodorol.[37][38]

Gweler hefyd

• Mudiad dros dîm Olympaidd Cymru

Cyfeiriadau

1. "National Olympic Committees". International Olympic Committee.
2. "Palestine". International Olympic Committee.
3. "Kosovo". International Olympic Committee.
4. "Chinese Taipei". International Olympic Committee.
5. "Cook Islands". International Olympic Committee.
6. "American Samoa". International Olympic Committee.
7. "Guam".
8. "Puerto Rico". International Olympic Committee.
9. "Virgin Islands, US". International Olympic Committee.
10. "Bermuda". International Olympic Committee.
11. "Virgin Islands, British". International Olympic Committee.
12. "Cayman Islands". International Olympic Committee.
13. "Aruba". International Olympic Committee.
14. "Hong Kong, China". International Olympic Committee.
15. "Overseas Territories (3rd February 2012)". Publications.parliament.uk. Cyrchwyd 2014-01-23.
16. "Faroe Islands". International Paralympic Committee (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-02-12.
17. "Macao, China". International Paralympic Committee (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-02-12.
18. "Status of Treaties – Niue". United Nations Treaty Collection. 1975-12-02. Cyrchwyd 2023-10-17.
19. "Niue". insidethegames.biz. 2012-10-30. Cyrchwyd 2023-10-17.
20. "127th IOC Session comes to close in Monaco". International Olympic Committee. 9 December 2014. Cyrchwyd 6 Awst 2016. The NOC of Kosovo met the requirements for recognition as outlined in the Olympic Charter. These include the sport and technical requirements as well as the definition of "country" as defined in Rule 30.1 – "an independent State recognised by the international community". Kosovo is recognised as a country by 108 of the 193 UN Member States.
21. "Executive Board concludes first meeting of the new year". olympic.org ("Official website of the Olympic movement"). 13 January 2011. Cyrchwyd 13 Ionawr 2011.
22. "Curtain comes down on 123rd IOC Session". Olympic.org.
23. "Belize - National Olympic Committee (NOC)". 27 Gorffennaf 2021.
24. "Seychelles Olympic and Commonwealth Games Association: ANOC".
25. "For the Faroe Islands, Paralympics offer rare chance to wave the flag on global stage". The Japan Times. 25 August 2021. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-12-24. Cyrchwyd 27 Tachwedd 2021.
26. Hargreaves, John (2000). Freedom for Catalonia? : Catalan nationalism, Spanish identity and the Barcelona Olympic Games (arg. [Online-Ausg.].). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521586153.
27. "andalucia.com". andalucia.com. Cyrchwyd 20 Mehefin 2012.
28. "Full Page – Niue Island Sports Association and National Olympic Committee – FOX SPORTS PULSE". Sportingpulse.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-02. Cyrchwyd 2014-01-23.
29. "New Caledonia National Olympic Committee". SportingPulse. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-02. Cyrchwyd 16 Awst 2010.
30. "Centro Caribe Sports Members". Centro Caribe Sports. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-08-21. Cyrchwyd 2023-08-21.
31. "ODESUR CON's". ODESUR. Cyrchwyd 2023-08-21.
32. "CANOC Members". canoc.net. Cyrchwyd 26 Hydref 2023.^[dolen farw]
33. "Display Article". Kurdishglobe.net. 16 Ionawr 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 16 July 2011. Cyrchwyd 16 Awst 2010.
34. "Turkish Cypriots denied access to London Olympics 2012". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 April 2015. Cyrchwyd 6 Mawrth 2015.
35. "Website ka wasaaradda Dhalinyaradda Iyo Ciyaaraha Somaliland - Homepage". Somalilandolympics.org. 18 January 2010. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 18 Mehefin 2013. Cyrchwyd 16 Awst 2010.
36. Smoltczyk, Alexander (2009-08-27). "The ABC Republic: Abkhazia Attempts to Invent Itself". Der Spiegel. Cyrchwyd 2014-01-23.
37. "Native Americans seek recognition". Nativevoices.org. 27 Chwefror 2006. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 28 Medi 2011. Cyrchwyd 16 Awst 2010.
38. "Jim Thorpe's Sons Bolster Native American Olympic Dream : Fri, 10 Gorffennaf 2009 : eNewsChannels". Enewschannels.com. 10 Gorffennaf 2009. Cyrchwyd 16 August 2010.

Dolenni allanol

• Gwefan swyddogol