|
Oxicheno
L'oxicheno (en aragonés se pronuncia /osiˈtʃeno/,[1] "osichéno") ye un elemento quimico con numero atomico 8. En a suya forma molecular, https://www.lenguasdearagon.org/pdf/recursoseducativos/dizionariobreu.pdfO2, ye un gas a temperatura ambient. Representa aproximadament o 20,9% d'a composición de l'atmosfera terrestre.[2]. Ye un d'os elementos mas importants d'a quimica organica y fa parte important d'o ciclo enerchetico d'os sers vivos, esencial en a respiración celular d'os organismos aerobicos. Ye un gas sin de color, olor u gusto. Existe una forma molecular formada por tres atomos d'oxicheno, O3, dita ozón. Un atomo d'oxicheno combinau con dos d'hidrocheno forman una molecula d'augua. Caracteristicas de l'oxicheno
Caracteristicas prencipalsGas oxichenoEn condicions normals de presión y temperatura, l'oxicheno se troba en estau gasoso formando moleculas diatomicas (O2) que encara que son inestables, se cheneran en a fotosintesi d'as plantas se fan servir posteriorment por os animals en a respiración (veiga-se o ciclo de l'oxicheno). Istas moleculas de gas oxicheno son formadas por dos atomo unius por un vinclo quimico doble, aportando cadagún os dos electrons desaparellaus que tienen. A estructura d'o gas oxicheno ye: O = O Oxicheno liquido y solidoL'oxicheno liquido y solido tiene una feble coloración azulenca y en istos dos estaus ye muit paramagnetico. L'oxicheno liquido s'obtiene de normal por destilación fraccionada de l'aire liquido de conchunta con o nitrocheno. Reacciona con cuasi toz os metals (fueras d'os metals nobles) producindo a corrosión. Papel biolochicoFotosintesi y respiración En a naturaleza, se produce oxicheno libre ta a fragmentación alimentata por a luz de l'augua mientres a fotosintesi oxichenica. As algas verdas y as cianobacterias d'os medios marins producen alto u baixo un 70% de l'oxicheno libre chenerato en a Tierra, y a resta se produce a traviés d'as plantas terrestres.[3] Una formula cheneral simplificata d'a fotosintesi ye:[4]
A evolución oxichenica se produce en as membranas tilacoidals d'os organismos fotosinteticos y requiere a enerchía de cuatre fotons.[5] Bi ha muitos trangos intermedios, pero o resultato ye a formación d'un gradient de protons a traviés d'a membrana tilacoidal, que s'emplega ta sintetizar ATP por medio de fotofosforilación.[6] O O2 restant dimpués d'a oxidación d'a molecula d'augua ye liberato a l'atmosfera.[7]  O dioxicheno molecular, O2, ye esencial ta a respiración celular en os organismos aerobicos. L'oxicheno ye emplegato en as mitocondrias ta contrebuyir a formar adenosina trifosfato (ATP) mientres a fosforilación oxidativa. A reacción d'a respiración aerobica ye esencialment a contraria d'a fotosintesi y se simplifica como:
En os vertebratos, o O2 se difunde a travies de membranas d'os pulmons enta os globulos royos. A hemoglobina s'une a o O2, cambeando a color d'un royo azulenco enta un royo brillant.[8][9] Atros animals fan servir hemocianina (musclos y bels artropodos) o hemeritrina (arainas y langostas).[10] Un litro de sangre puet disolver 200 cm3 de O2.[10] As especies reactivas de l'oxicheno, como l'ion superoxido (O2-) y o peroxido d'hidrocheno (H2O2) son productos secundarios periglosos de l'uso d'oxicheno en os organismos.[10] Manimenos, partis d'o sistema immunitario d'os organismos superiors creyan peroxidos, superoxidos y oxichenos ta destruyir microbios invasors. As especies reactivas de l'oxicheno tamién chugan un papel important en a respuesta hipersensible d'as plantas contra l'ataque d'os patochenos.[6] Un adulto en reposo inhala entre 1,8 y 2,4 gramos d'oxicheno por minuto.[11] Ixo significa que a humanidat inhala mas de 6.000 millons de toneladas d'oxicheno cada anyo.[12] Acumulación en l'atmosfera O gas oxicheno libre yera practicament inexistent en l'atmosfera terrestre antis de que evolucionasen bacterias fotosinteticas. L'oxicheno libre prencipia a apareixer en cantidaz significativas mientres a era d'o Paleoproterozoico (entre fa 2.500 y fa 1.600 millons d'anyos). En primerías, l'oxicheno se combinó con fierro disuelto en os oceanos ta formar lo que se diz "formacions ferricas en bandas". L'oxicheno libre prencipia a salir en forma de gas d'os ocieans fa 2.700 millons d'anyos, arribando a o 10% d'o suyo ran actual fa alto u baixo 1.700 millons d'anyos.[13] A presencia de grans cantidaz d'oxicheno disuelto y libre en o oceanos y l'atmosfera podría haver causato a extinción d'a mayoría d'organismos anaerobicos que viviban por ixas envueltas, mientres a catastrofe de l'oxicheno, fa uns 2.400 millons d'anyos. Manimenos, a respiración celular con O2 permite a os organismos aerobicos producir muito mas ATP que os anaerobicos, ayudando-los a dominar a biosfera terrestre.[14] A fotosintesi y a respiración celular de O2 permitió a evolución d'as celulas eucariotas y en zagueras organismos multicelulars complexos como as plantas y animals. Dende primerías d'o Cambrico, fa 540 millons d'anyos, os rans de O2 han fluctuato entre o 15% y o 30% en volumen.[15] En zaguerías d'o Carbonifero (fa uns 300 millons d'anyos), os rans de O2 atmosferico plegoron a un maximo d'un 35% en volumen,[15] permitindo a os insectos y anfibios plegar a midas muito mas grans que os suyos descendients actuals. As actividaz humanas, incluyindo-ie a combustión de 78.000 millons de toneladas de combustibles fosils cada anyo, han tenito un efecto muit chicot en a cantidat d'oxicheno libre en l'atmosfera. A o ritmo actual de fotosintesi, caldrían uns 2.000 anyos ta rechenerar tot o O2 present en l'atmosfera.[16] Veiga-se tamiénReferencias
Vinclos externos
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
