Kịch thơ Việt Nam

Văn học dân gian

    Thần thoại
    Truyền thuyết
    Cổ tích
    Truyện cười
    Ngụ ngôn
    , Tục ngữ
    Thành ngữ
    Câu đố
    Ca dao
    Văn học dân gian dân tộc thiểu số
    Sân khấu cổ truyền

Văn học viết

    Văn học đời Tiền Lê
    Văn học đời Lý
    Văn học đời Trần
    Văn học đời Lê Sơ
    Văn học đời Mạc
    Văn học đời Lê trung hưng
    Văn học đời Tây Sơn
    Văn học thời Nguyễn
    Văn học thời Pháp thuộc
    Văn học thời kỳ 1945–1954
    Văn học thời kỳ 1954–1975
    Văn học thời kỳ sau 1975

Khác

    Thơ Việt Nam
    Truyện thơ Nôm
    Kịch thơ Việt Nam
    Truyện tranh Việt Nam

Kịch thơ Việt Nam là một thể loại trong loại hình văn học kịch, mà lời thoại là thơ. Thể loại này ra đời vào năm 1934, phát triển mạnh, rồi gần như đã khép lại vào những năm cuối thế kỷ 20 trong lịch sử văn họcsâu khấu tại Việt Nam[1].

Lời mở đầu

văn học Châu Âu từ thế kỷ 17 đã có kịch thơ dùng để diễn và dùng để đọc. Trong lịch sử văn học cổ Trung Quốc hầu như không có kịch thơ, mà chỉ có ca kịch. Hý khúc của nước ấy tuy có sử dụng các bản thuộc "thể bản xoang" (gồm hai loại câu 7 chữ và 10 chữ là chủ yếu), nhưng là hát chứ không phải để đọc hay ngâm trong lúc diễn.

Việt Nam trước những năm 1935-1940, cũng chỉ có tuồngchèo. Tuy hai loại hình này có sử dụng thơ, nhưng khi diễn tấu nó phải được ngâm hay hát theo giọng tuồng hoặc chèo.

Phải cho đến khi phong trào Thơ mới ra đời (đầu thập kỷ 30 của thế kỷ 20) và đã có được những thành tựu rực rỡ, thì kịch thơ mới bắt đầu xuất hiện. Theo GS. Phạm Thế Ngũ thì lúc bấy giờ, lối kịch thơ ra ra đời, vừa cứu vớt kịch nói (thoại kịch) khỏi cái tẻ nhạt của câu nói thông thường, vừa thỏa mãn một nhu cầu xướng ngâm của người Việt nên rất được hoan nghênh[2].

Lịch sử sơ lược

Giai đoạn 1934-1940:

Kịch thơ Việt Nam khởi đầu là hai tác phẩm Anh Nga (1934) và Tiếng địch sông Ô (1935) của Phạm Huy Thông. Tuy nhiên, đây chỉ là hai bài thơ được kết cấu theo kiểu các vai kịch, cốt dùng để đọc hay ngâm chứ không phải để diễn. Nhưng chẳng lâu sau, những vở kịch thơ theo đúng nghĩa của nó bắt đầu xuất hiện, như:

Ở thế hệ này, kịch thơ đều mang đề tài lịch sử. Các cốt truyện phần lớn đều xoay quanh những biến cố lịch sử gay cấn, những câu chuyện tình yêu éo le, những giằng xé giữa tình và hiếu... Về thể thơ dùng cho kịch thơ, sau những trải nghiệm, thể thơ "8 chữ" được coi là phù hợp hơn cả. Và tùy theo tình huống kịch mà thay đổi tiết tấu bằng những nhịp ngắt đa dạng: 4/4, 2/6, 6/2 hoặc 1/3/4, 2/2/4, v.v...

Giai đoạn 1940-1945:

Đến thế hệ thứ 2 (1940-1945), số tác giả và tác phẩm kịch thơ nhiều hơn. Sự hòa hợp giữa hình thức kịch và ngôn ngữ thơ đã đạt được một bước tiến khá cao. Kịch tính nổi bật và lời thơ óng chuốt, điêu luyện. Nhiều vở kịch thơ đã được đưa lên sân khấu. Về đề tài, đề tài bi tình vẫn còn được ưa chuộng, như:

Tuy nhiên, do những cuộc vận động cứu nước âm ỷ và không khí bắt bớ tù đày ngột thở của những năm tiền cách mạng, nên bên cạnh đề tài trên còn có thêm đề tài anh hùng cứu nước. Tiêu biểu có:

  • Quán biên thùy (1943) và Người mù dạo trúc (1944) của Thao Thao.
  • Lê Lai đổi áo (1943), Lữ Gia (1943), Người Hoa Lư (1945) của Lưu Quang Thuận.
  • Đêm Lam Sơn (1943), Trưng Vương khởi nghĩa (1943), Hội nghị Diên Hồng (1944) và Lam Sơn họp mặt (1944) của Nguyễn Xuân Trâm.
  • Lên đường (1944) của Hoàng Cầm.
  • Lá cờ, Máu anh nhi, Gương phụ nữ, Mầm tin (đều viết năm 1945) của Phan Khắc Khoan.
  • Viễn khách(1942) của Lê Huyền Linh.
  • Kiều Loan (1942) của Hoàng Cầm, v.v...

Giai đoạn 1945- cuối thế kỷ 20:

Từ sau 1945, trong khi kịch nói mỗi ngày một phát triển, thì kịch thơ đi ngược lại, mặc dù có thêm những vở mới và ở Sài Gòn có nhiều vở kịch thơ được phát trên đài phát thanh của các ban kịch Vi Huyền Đắc, Mây Tần (do Đinh Hùng sáng lập), Vũ Hoàng Chương...

Theo GS. Nguyễn Huệ Chi, thì:

Kịch thơ Việt Nam không thể chống lại sự đào thải trong tâm lý tự nhiên của các thế hệ khán giả...Những vở được sáng tác và trình diễn thành công ngày một trở nên hiếm dần trong môi trường sinh hoạt văn hóa sôi động, rất nhanh chóng tiếp thu những cái mới từ ngoài đưa đến...Có thể nói, với tư cách một thể loại của văn học kịch, vận mệnh của kịch thơViệt Nam đã hầu như khép lại trong những năm cuối thế kỷ 20[3].

Trong một lần trả lời phỏng vấn, nhà văn Hoàng Công Khanh cho biết:

Sau năm 1953, ngoài Bắc gần như vắng bóng kịch thơ. Ở Sài Gòn, kịch thơ phát huy vai trò trong phong trào sinh viên học sinh... Sau năm 1975, chị Bích Thuận có dựng "Bến nước Ngũ Bồ" ở Thành phố Hồ Chí Minh và ở nhiều nước. Gần đây, ngoài Bắc, vở kịch thơ "Kiều Loan" (của Hoàng Cầm) được dựng trên sân khấu kịch nói và "Cung phi Điểm Bích" (dựng từ kịch thơ cùng tên của ông) lần đầu ra mắt trên sân khấu cải lương...

Và theo ông, thì:

Kịch thơ khó viết (hai phần "kịch" và "thơ" phải hài hòa, khăng khít và gần như cân xứng), kén khán giả và đòi hỏi diễn viên phải biết đọc thơ, ngâm thơ... Quan trọng hơn, diễn viên phải "cảm" được thơ. Vì thế, kịch thơ ngày càng vắng bóng...[4]

Các vở nổi trội trong thời kỳ này là:

Tổng kết

GS. Phạm Thế Ngũ viết:

Người khởi xướng ra kịch thơ Việt NamPhạm Huy Thông với "Anh Nga" và "Tiếng địch sông Ô". Song đó chỉ là những thí nghiệm nhỏ trên báo, chưa hề được đưa lên sân khấu. Chỉ từ năm 1940 trở đi, ta mới thấy những vở kịch thơ trọn vẹn, và thấy cả những tác giả chuyên về thể loại này. Người nổi tiếng nhất ở đây là Phan Khắc Khoan...
Các nhà viết kịch thơ Việt Nam thường lấy đề tài trong lịch sử, đó cũng là do ảnh hưởng của thời cuộc. Họ muốn dùng những câu thơ mỹ lệ, hùng hồn để làm sống lại những nhân vật trong những trang sử xưa. Vài người như Phan Khắc Khoan, Nguyễn Huy Tưởng còn muốn đề cao tinh thần quốc gia. Nhà phê bình đương thời Lê Thanh viết: "Để làm sống lại cái tinh thần dân tộc lúc này, thiết tưởng không có phương pháp giáo hóa quần chúng nào mạnh bằng đem diễn những vở kịch chứa đựng những lời thơ hùng hồn. Kịch thơ chính là cái có thể giúp ta trong mục đích ấy".
Về hình thức, các nhà viết kịch thơ thường dùng câu thơ 8 chữ. Điệu tám chữ giúp cho sự thuật tả tư tưởng được dồi dào thoải mái. Đây cũng chính là hậu thân của câu nói lối, vốn có giá trị tuyên xướng rất thích hợp với sân khấu...[2]

Giới thiệu một đoạn kịch thơ

Để minh họa cho bài, sau đây là một đoạn kịch thơ trong vở Hận Nam Quan của thi sĩ Hoàng Cầm:

Một đêm giăng mờ lạnh lẽo. Tiếng tiêu nào trên ngàn xa văng vẳng trong sương. Trên một khu rừng gần Ải Nam Quan, chi chít cây cối, có một bóng đen vạch cây, rẽ lá tìm đường. Gần chỗ ấy, Nguyễn Phi Khanh (cha Nguyễn Trãi) bị giam trong một cái cũi lớn. Lúc đó đã nửa đêm. Bốn bề tịch mịch. Duy có tiếng tiêu vẫn réo rắt, não nùng. Thỉnh thoảng có tiếng mõ cầm canh xa xa. Hồi lâu, Phi Khanh hơi cử động và ngồi dậy.
  • Phi Khanh:
Đây biên giới hai nước thù đẫm máu;
Đây Nam Quan...con mắt khép tình thâm
Lối qua lại của một loài cuồng khấu
Là Nam Quan...chua xót bóng nghìn năm...
...
  • Phi Khanh:
Con yêu quý! Chớ xuôi lòng mềm yếu
Gác tình riêng, vỗ cánh trở về Nam!
Con về đi! Tận trung là tận hiếu
Đem gươm mài bóng nguyệt dưới khăn tang
Nếu trời muốn cho nước ta tiêu diệt
Thì lưới thù sẽ úp xuống đầu xanh
Không bao giờ! Không bao giờ con chết
Về ngay đi rồi chí toại công thành!
Nghĩ đến cha một phương trời ảm đạm
Thì nghiến răng vung kiếm quét quân thù
Trãi con ơi! Tương lai đầy ánh sáng
Cha đứng đây trông suốt được nghìn thu.
  • Nguyễn Trãi (quỳ lạy)
Cha nói đến tương lai đầy ánh sáng
Khiến lòng con bừng tỉnh một cơn mê
Quỳ lạy cha, cha lên đường ảm đạm
Rời Nam Quan, theo gió, con bay về.
  • Phi Khanh:
Ôi! Sung sướng, trời sao chưa nỡ tắt
Về ngay đi! Ghi nhớ hận Nam Quan
Bên Kim Lăng, cho đến ngày nhắm mắt
Cha nguyện cầu con lấy lại giang san.
  • Nguyễn Trãi:
Hận Nam Quan, biết bao giờ phai nhạt,
Biết bao giờ cạn lệ khóc cha già
Lúc vĩnh biệt thật trăm nghìn chua xót!
  • Phi Khanh:
Về ngay đi Nguyễn Trãi
Nâng gươm thề, đem quốc sử mà soi.
  • Nguyễn Trãi:
Đã đến giờ con lìa xa quan ải,
Kể từ nay Nam Bắc cách đôi nơi.
  • Phi Khanh:
Đêm sắp cạn, về ngay đi Nguyễn Trãi,
Nhớ Nam Quan là vết máu trên đầu...
  • Nguyễn Trãi:
Trên ngọn núi, nắng phơi màu hy vọng
Con biết rồi, bóng dáng của nghìn xưa
Con hiểu rồi, linh hồn cha cao rộng
Sẽ bay về theo lớp gió mây đưa
Tiếng chim ca vang lừng, sao mãnh liệt!
Gió bình minh phơi phới tuổi thanh xuân...
(Nguyễn Trãi lùi dần vào các khóm cây)
Kính chúc cha lên đường sang cõi chết,
Vui từ nay cho đến lúc ly trần.

Tiếng tiêu vẫn mơ màng, gió sớm nổi lên, Phi Khanh quắc mắt nhìn theo con[5].

Chú thích

  1. ^ Theo GS. Nguyễn Huệ Chi, Từ điển văn học (bộ mới), tr. 744.
  2. ^ a b Lược theo Việt Nam văn học sử giản ước tân biên (quyển 3), tr. 660.
  3. ^ Lược theo Từ điển văn học (bộ mới), tr. 744.
  4. ^ Xem chi tiết ở đây: Kịch thơ là thứ "hàng hóa" xa xỉ đăng trên báo Thể thao Văn hóa (bản điện tử) ngày 31 tháng 08 năm 2008.
  5. ^ Xem trọn vẹn vở kịch trên internet.

Sách tham khảo

  • Phạm Thế Ngũ, Việt Nam văn học sử giản ước tân biên (quyển 3). Quốc học tùng thư xuất bản, Sài Gòn, 1965.
  • Nguyễn Huệ Chi, mục từ Kịch thơ trong Từ điển văn học (bộ mới). Nhà xuất bản Thế giới, 2004.

Read other articles:

Altar gereja Santa Cecilia in Trastevere di Roma, tahun 1700 Ritus Romawi atau Ritus Roma merupakan istilah ritus liturgis dari Gereja Roma. Istilah Ritus Latin biasanya bukan diartikan sebagai suatu ritus liturgis melainkan sebagai Gereja Partikular dalam Gereja Katolik yang kadang-kadang disebut pula sebagai Patriarkat Barat, yang di dalamnya terdapat ritus-ritus liturgis selain Ritus Roma yang masih digunakan sampai sekarang. Sebagaimana ritus-ritus liturgis lainnya, Ritus Roma telah berkemba…

Slaven Bilić Bilic (kanan) dengan pelatih tim utama Edin Terzic Bulan Juli 2015Informasi pribadiTanggal lahir 11 September 1968 (umur 55)Tempat lahir Split, SFR YugoslaviaTinggi 1,89 m (6 ft 2+1⁄2 in)Posisi bermain BekInformasi klubKlub saat ini West Bromwich Albion (Pelatih)Karier junior1977–1988 Hajduk SplitKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)1988–1993 Hajduk Split 109 (13)1988 → Primorac (pinjaman) 1988–1989 → Šibenik (pinjaman) 33 (7)1993–1996 Karlsruh…

Cet article est une ébauche concernant un historien français. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Fernand BournonBiographieNaissance 1er octobre 1857Ancien 11e arrondissement de ParisDécès 2 janvier 1909 (à 51 ans)17e arrondissement de ParisNationalité françaiseFormation École nationale des chartesActivités Archiviste, historien, paléographeAutres informationsMembre de Société de l'histo…

Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article ne cite pas suffisamment ses sources (août 2011). Si vous disposez d'ouvrages ou d'articles de référence ou si vous connaissez des sites web de qualité traitant du thème abordé ici, merci de compléter l'article en donnant les références utiles à sa vérifiabilité et en les liant à la section « Notes et références ». En pratique : Quelles sources sont attendues ? Commen…

1962 French film Not to be confused with 5 to 7. Cléo from 5 to 7Theatrical release posterDirected byAgnès VardaWritten byAgnès VardaProduced byGeorges de BeauregardCarlo PontiStarringCorinne MarchandAntoine BourseillerDominique DavrayDorothée BlancMichel LegrandCinematographyJean RabierEdited byJanine VerneauMusic byMichel LegrandDistributed byAthos FilmsCiné-TamarisRelease date 11 April 1962 (1962-04-11) [1]Running time90 minutesCountriesFranceItalyLanguageFrench Cl…

Taxonomic term Plant identified as Indigofera sp. aff. platypoda having an affinity for Indigofera platypoda Species affinis (commonly abbreviated to: sp., aff., or affin.) is taxonomic terminology in zoology and botany. In open nomenclature it indicates that available material or evidence suggests that the proposed species is related to, has an affinity to, but is not identical to, the species with the binomial name it comes after.[1] The Latin word affinis can be translated as closely …

رابطة الأدباء الكويتيين البلد الكويت  المقر الرئيسي العديلية  تاريخ التأسيس 31 يناير 1965[1]،  ونوفمبر 1964  المؤسس عبد المحسن الرشيد البدر  الموقع الرسمي الموقع الرسمي  تعديل مصدري - تعديل   رابطة الأدباء الكويتيين تأسست في نوفمبر عام 1964 ومقرها العديلية وأش…

List of events ← 1989 1988 1987 1986 1985 1990 in France → 1991 1992 1993 1994 1995 Decades: 1970s 1980s 1990s 2000s 2010s See also:Other events in 1990History of France · Timeline · Years Events from the year 1990 in France. Incumbents President: François Mitterrand Prime Minister: Michel Rocard Events 15 May – Launch of the Renault Clio supermini, which will eventually replace the Renault 5.[1] 13 July – Loi Gayssot enacted, prohibiting Holo…

Государственный герб Союза Советских Социалистических Республик с 1958 по 1991 Логотип III Интернационала, международной организации полностью финансируемой руководством СССР, призывающей к мировой революции во всех странах планеты в соответствии с популистским лозунгом «…

2018 video gameWarhammer 40,000: Inquisitor – MartyrDeveloper(s)NeocoreGamesPublisher(s)NeocoreGames[a]Platform(s)Microsoft WindowsPlayStation 4Xbox OnePlayStation 5Xbox Series X/SReleaseMicrosoft WindowsJune 5, 2018PS4, Xbox OneAugust 23, 2018PS5, Xbox Series X/S October 27, 2022Genre(s)Action role-playingMode(s)Single-player, multiplayer Warhammer 40,000: Inquisitor – Martyr is an action role-playing video game developed and published by NeocoreGames for Microsoft Windows on June 5…

Japanese dish of vinegared rice and seafood For other uses, see Sushi (disambiguation). Sushi-ya redirects here. For the magazine originally known by this name, see Neo (magazine). Not to be confused with Shushi or Su Shi. Sushi 寿司Sushi platterPlace of originJapanMain ingredients Vinegared rice Nori Cookbook: Sushi 寿司  Media: Sushi 寿司 Sushi (すし, 寿司, 鮨, 鮓, pronounced [sɯɕiꜜ] or [sɯꜜɕi] ⓘ) is a Japanese dish of prepared vinegared rice (鮨…

Domain of microorganisms This article is about the microorganisms. For the genus, see Bacterium (genus). For other uses, see Bacteria (disambiguation). BacteriaTemporal range: Archean–Present 3500–0 Ma Pha. Proterozoic Archean Had. [1] Scanning electron micrograph of Escherichia coli rods Scientific classification Domain: BacteriaWoese et al. 1990 Phyla See § Phyla Synonyms Bacteria (Cohn 1872) Cavalier-Smith 1983 Bacteria Haeckel 1894 Bacteria Cavalier-Smith 2002 Bacteria…

The following is a list of independent pharmaceutical, biotechnology and medical companies listed on a stock exchange (as indicated) with current market capitalization of at least US$10 billion, ranked by their market capitalization. It does not include biotechnology companies that are currently owned by, or form a part of, larger pharmaceutical groups. Ranking by market capitalization The following table lists the largest biotechnology and pharmaceutical companies ranked by market capitalizatio…

علم سكون الموائعصنف فرعي من ميكانيكا الموائع جزء من hydromechanics (en) — علم السكون تعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات علم سكون الموائع أو الموائع الساكنة «الهيدروستاتيكا» فرع من ميكانيكا الموائع يدرس توازن واستقرار السوائل وغازات.[1][2][3] استخدام الخصائص الميكانيك…

Roman amphitheatre in Verona, Italy Verona ArenaGeneral informationTypeAmphitheatreLocation Italy, VeronaCompletedAD 30; 1994 years ago (30)Other informationSeating capacity22,000 Verona Arena at night in 2018 Arena in Piazza Bra with Municipio at night Inside Verona Arena The Verona Arena (Italian: Arena di Verona [aˈrɛːna di veˈroːna, aˈreːna -]) is a Roman amphitheatre in Piazza Bra in Verona, Italy built in 30 AD. It is still in use and serves as a venue…

Vice president of the United States from 2017 to 2021 Mike PenceOfficial portrait, 201748th Vice President of the United StatesIn officeJanuary 20, 2017 – January 20, 2021PresidentDonald TrumpPreceded byJoe BidenSucceeded byKamala Harris50th Governor of IndianaIn officeJanuary 14, 2013 – January 9, 2017LieutenantSue EllspermannEric HolcombPreceded byMitch DanielsSucceeded byEric HolcombMember of theU.S. House of Representativesfrom IndianaIn officeJanuary 3, 2001…

Chilean engineer, entrepreneur and politician (born 1943) In this Spanish name, the first or paternal surname is Flores and the second or maternal family name is Labra. Fernando FloresGeneral Secretary of the Government of ChileIn office9 August 1973 – 11 September 1973PresidentSalvador AllendePreceded byAníbal PalmaSucceeded byPedro EwingMinister of FinanceIn office29 December 1972 – 9 August 1973PresidentSalvador AllendePreceded byOrlando MillasSucceeded byRaúl …

9th Boat RaceDate29 March 1849 (1849-03-29)WinnerCambridgeMargin of victoryEasilyWinning time22 minutes 0 secondsOverall record (Cambridge–Oxford)7–2UmpireJ. C. Fellowes ← 1846 1849 (December) → Oxford versus Cambridge rowing race The 9th Boat Race took place on the River Thames on 29 March 1849. Typically held annually, the event is a side-by-side rowing race between crews from the Universities of Oxford and Cambridge. The race was won by Cambridge who triumph…

Erik Falkenburg Informasi pribadiTanggal lahir 5 Mei 1988 (umur 36)Tempat lahir Leiden, BelandaTinggi 1,87 m (6 ft 1+1⁄2 in)Posisi bermain GelandangInformasi klubKlub saat ini AZNomor 10Karier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2007–2010 Sparta Rotterdam 62 (13)2010– AZ 40 (10)Tim nasional‡2009–2010 Belanda U-21 3 (3) * Penampilan dan gol di klub senior hanya dihitung dari liga domestik dan akurat per 12 November 2012‡ Penampilan dan gol di tim nasional akurat …

Cypriot football club in Nicosia This article does not cite any sources. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Enosis Neon Trust – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (December 2009) (Learn how and when to remove this message) Football clubTrust ACFull nameTrust Athletic ClubFounded1924; 100 years ago (1924)Dissolved1938; 86…