Мөнир Һади

Мөнир Һади
Туган	10 декабрь 1876(1876-12-10) Казан губернасы, Россия империясе
Үлгән	10 август 1913(1913-08-10)[1] (36 яшь) Чиләбе, Ырынбур губернасы, Россия империясе
Әлма-матер	«Мөхәммәдия» мәдрәсәсе
Һөнәре	тәрҗемәче

Мөнир Һади (Мөхәммәт-Мөнир Мөхәммәт-Һади улы; 10 декабрь 1876 ел — 10 август 1913 ел) — тарихчы, мөселман дин әһеле. Ырынбур губернасы гыйльми архив комиссиясен мөхбир әгъзасы (1911).

Биографиясе

Һадиев Мөнир Һади улы 1876 елның 10 декабрендә Казан губернасы Чистай өязе Иске Әлмәт вулысының Яңа Әмзә авылында туган.

Казандагы Галекәй мәдрәсәсендә белем ала. Шул ук шәһәрнең «Мөхәмәдия» мәдрәсәсен тәмамлый. 1902-1904 елларда «Мөхәммәдия» мәдрәсәсендә мөгаллимлек итә.

1905 елдан Чиләбе шәһәре мәдрәсәсендә укытучы, шул ук елның ноябреннән кала җәмиг мәчетенең 2-нче мулласы итеп сайлана. 1906 елдан җәмигъ мәчетенең имам-хатибы һәм мәдрәсә мөдәррисе була. Җәдитчелек яклы була. 1906 елның февралендә Чиләбе мөселман хәйрия җәмгыйәтенең оештыручыларның берсе булып тора.

Мәхәлләнең уку йортларында җәдитчелек нигезендә реформалар үткәрә. 1912 елда Чиләбе укытучылар семинариясендә укытырга рөхсәт ала.

Гыйльми эшчәнлеге

Ризаитдин Фәхретдинов белән элемтә тота. «Шура» журналында мәкаләләрен, шул исәптән 1909-1910 елларда «Башкортлар» дигән мәкәләсен бастырып чыгара.

Һади Мөнир 1912 елда нәшер ителгән «Башкорт тарихы» хезмәтендә башкортларның традицион рухи һәм матди мәдәниятен, хуҗалыгын, социаль корылышын һәм йолаларын тавсирлый. Биредә башкортларның Башкорт күтәрелешләре (1735 - 1740), 1755-1756 еллардагы күтәрелеше, 1773-1775 еллардагы Е. И. Пугачев җитәкчелегендәге крестьяннар сугышында катнашуы һ. б. буенча фактик материаллар бар.

Ямалетдин әл-Әфганинең «Афганстан тарихы»н тәрҗемә итә, гомеренең соңгы елларында казакъларның тарихын өйрәнү белән шөгыльләнә.

Хезмәтләре

• Башкорт тарихы. — Казан: «Өмет» электротипография, 1912. (тат.)
• Хадыев М., Фахретдинов А. История башкир. — Уфа: Китап, 2007. — 136 с. — ISBN 978-5-295-04231-7.(рус.)

Искәрмәләр

1. Татар Википедиясе — 2003.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q60819

Әдәбият

• Боже В. С. Школьный мир дореволюционного Челябинска. К. 2. Справочные материалы. — Челябинск, 2006. — С. 53.
• Денисов Д. Н. Мусульманская җәмәгать Челябинска (60-е гг. XIX — начало XX вв.) // Хәбәрче Челябинск госуниверситеты. История. Вып. 27. — 2008, № 34. — С. 137-148.

Сылтамалар =

• Рязяпов Р. Ф. Хадыев Мунир Хадыевич // Башкирская энциклопедия — Уфа: ГАУН «Башкирская энциклопедия», 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-306-8. (рус.)