Александр Сергеев (1955)

Александр Сергеев
Туган телдә исем	рус. Александр Михайлович Сергеев
Туган	2 август 1955(1955-08-02) (69 яшь) Бутурлино^[d], Түбән Новгород өлкәсе, РСФСР, СССР
Ватандашлыгы	Россия
Әлма-матер	Нижгар дәүләт университеты^[d]
Һөнәре	физик
Эш бирүче	Институт прикладной физики имени А. В. Гапонова-Грехова РАН^[d]
Гыйльми дәрәҗә:	физика-математика фәннәре докторы^[d] (2000)
Гыйльми исем:	РФА академигы^[d]
Александр Сергеев Викиҗыентыкта

Александр Михайлович Сергеев (1955 елның 2 августы, Бутурлино, Горький өлкәсе, РСФСР, ССРБ) — совет һәм Россия физигы. Россия фәннәр академиясе президенты (2017 елның 27 сентябреннән).

Плазма физикасы, фемтосекундлы оптика, оптик системаларның һәм югары сизгерле оптик үлчәүләрнең сызымсыз динамикасы өлкәсендә белгеч; физика-математика фәннәре докторы (2000), профессор. РФА Гамәли физика институты (ГФИ) директоры (2015—2017).

Россия фәннәр академиясе академигы (2016; әгъза-корреспондент 2003). РФ Дәүләт премиясе (1999) һәм РФ Хөкүмәте премиясе лауреаты (2012). Web of Science буенча Хирш индексы — 78[1], Scopus буенча — 69[2].

Тормыш юлы

Александр Сергеев 1955 елның 2 августында Горький өлкәсенең Бутурлино бистәсендә туган. 1977 елда Горький университетының радиофизика факультетын тәмамлый.

1977 елдан Горький шәһәрендә Гамәли физика институтында эшли. Стажер-тикшеренүче, кече (1979 елдан) һәм өлкән (1985 елдан) фәнни хезмәткәр вазыйфасында эшли. 1982 елда А. Г. Литвак җитәкчелегендә «Магнитоактив плазмада интенсив электромагнит дулкыннарының үз-үзенә тәэсир итүе һәм трансформациясе» темасы буенча кандидатлык диссертациясен яклый.

1991 елда нык тиз күренешләр лабораториясе мөдире була, 1994 елда нык тиз күренешләр бүлеген җитәкли. 2000 елда «Артык кыска оптик импульслар генерациясендә һәм көчле оптик кырларның матдәләр белән хезмәттәшлеге вакытында дулкынсыз дулкын процесслары» дигән докторлык диссертациясен яклый.

2001 елда сызымсыз динамика һәм оптика бүлеге директоры итеп сайлана һәм РФА ГФИ директоры урынбасары итеп билгеләнә. 2003 елның 22 маенда Россия фәннәр академиясе әгъза-корреспонденты итеп сайлана. 2012 елда бүлекчә директоры вазыйфасыннан китеп, институт директорының фәнни эш буенча беренче урынбасары була.

2013 елның июлендә Александр Сергеев Россия Фәннәр академиясен реформалау буенча Хөкүмәт планнарына каршы чыккан. Протест билгесе итеп, тәкъдим ителгән закон белән билгеләнгән «яңа РФА»га керүдән баш тарту турында белдерә[3].

2015 елда РФА ГФИ директоры итеп сайлана, шул ук вакытта элекке директор Александр Литвак институтның фәнни җитәкчесе була. Сергеев җитәкчелегендә институт федераль тикшеренү үзәгенә үзгәртеп корыла һәм 2016 елда шулай ук Түбән Новгородта урнашкан Россия Фәннәр академиясенең Физика микроструктуралар институтын һәм РФА машина төзелеше мәсьәләләре институтын филиаллар буларак үзенә куша.

2016 елның 28 октябрендә Россия Фәннәр академиясенең Физик фәннәр бүлеге буенча гамәлдәге әгъзасы итеп сайлана[4].

2017 елның сентябрь ахырында РФА Президенты постын ала. Шуннан соң институт директоры вазыйфасыннан китүе турында белдерә, әмма анда аның эш урынын саклап калуны сораган[5]. 2017 елдан РФ Президенты каршындагы фән һәм мәгариф Советы рәисе урынбасары. 2018 елдан әйдәп баручы дөнья фәнни-белем бирү үзәкләре арасында Россия Федерациясенең әйдәп баручы университетларының конкуренциягә сәләтлелеген арттыру советы әгъзасы.

Фәнни эшчәнлек

Александр Сергеев 2009 елда

Александр Сергеев лазерлы физика, фемтосекундлы оптика, плазма физикасы һәм биофотоника өлкәсендә Россиянең әйдәүче белгечләренең берсе.

1990 елларда РФА ГФИда фемтосекундлы дәвамлылыкның лазер нигезләрен булдыру буенча эш оештыра. Аның җитәкчелегендә шундый нигезләр комплексы булдырылган, шул исәптән, йөзләгән тераватт нурланышның иң югары егәрлеге булган яктылыкны параметрик көчәйтү нигезендә лазер булдырылган.

2010 нчы елларда Россиядә дөньяда иң куәтле XCELS лазер булдыру проектын тәкъдим итә. Бу проект РФ Хөкүмәте тарафыннан 2010—2020 елларда гамәлгә ашыру өчен megascience классының 6 проекты исемлегенә кертелә.

Сергеев Россия галимнәренең кайбер эре халыкара фәнни программаларда, шул исәптән LIGO гравитацион дулкыннарын детектлау обсерваториядә катнашуын башлап җибәрә.

Россия фундаменталь тикшеренүләр фонды советы әгъзасы булып тора. Россияне ICUIL Югары көчле лазерлар буенча халыкара комитетта, әлеге оешма рәисе урынбасары буларак тәкъдим итә. Атом, молекуляр һәм оптик физика буенча IUPAP комиссиясе әгъзасы булып тора.

«Физик фәннәр уңышлары» һәм «Вузлар хәбәрләре. Радиофизика» журналларының редколлегия әгъзасы.

Сергеев үз эше дәверендә «Фемтосекундлы оптика, оптик системаларның сызыксыз динамикасы һәм югары сыйфатлы оптик үлчәүләр» РФ әйдәп баручы фәнни мәктәбен төзи, аңа 40 тан артык галим, шул исәптән 7 доктор һәм 19 фән кандидаты керә.

Белем бирү белән актив шөгыльләнә, 1991 елдан Түбән Новгород дәүләт университеты (ННГУ) профессоры булып тора.

Мәскәү икътисадый форумы эксперты булып тора[6][7].

РФА Президенты

«Курчатов институты» ФТҮ президенты Михаил Ковальчук белән. 2018 елның 10 апреле

2017 елның маенда РФА Физик фәннәр бүлеге Александр Сергеевны РФА Президенты вазыйфасына кандидат итеп тәкъдим итә[8]. Аның белән беррәттән бу постка тагын дүрт галим дәгъва кыла һәм РФ Хөкүмәтендә килештерү уза[9]. Сайлауларның беренче турында РФА гомуми җыелышында 2017 елның 26 сентябрендә беренче урынны ала (1596 тавыштан 681 тавыш ала, 276 тавыш белән икенче урынны алган Роберт Нигъмәтуллинны ике тапкырдан артык узып китә)[10]. Икенче турда лидерлыгын раслый (1045 тавыш — А. Сергеев, 412 — Р. Нигъмәтуллин) һәм РФА президенты итеп сайлана[11]. 27 сентябрьдә РФ Президенты үзенең указы белән аны биш елга вазыйфасында раслый[12].

РИА Новостига биргән интервьюсында иң беренче чираттагы адымнар арасында «2013 елда кабул ителгән 253-ФЗга төзәтмәләр кертү буенча РФАнең хокукый статусын үзгәртү өлешендә тәкъдимнәр эшләүне» атаган[13].

Гаилә

Хатыны — Марина Дмитриевна Чернобровцева, РФА ГФИ фәнни хезмәткәре.

Улы Михаил — Кырым федераль университетының тышкы элемтәләр буенча проректор, Симферополь.

Кызы Екатерина — РФА ГФИ фәнни хезмәткәре.

Бүләкләр

• Фән һәм техника өлкәсендә РФ Дәүләт премиясе (1999) — биотканнарның оптик томографиясе буенча эшләре өчен.
• Почёт ордены (2006) — көчле лазер комплекслары өчен компонентлар һәм җайланмалар булдыру өлкәсендәге казанышлары өчен.
• Фән һәм техника өлкәсендә РФ Хөкүмәте премиясе (2012) — петаватт лазер комплексын булдыру эше өчен.
• Космология буенча Грубер премиясе (LIGO корпорациясе составында) (2016).
• Академик пальмалар ордены офицеры[14], Франция (2018).
• ЮНЕСКО тарафыннан бирелә торган «Нанофән һәм нанотехнологияләр үсешенә өлеш керткән өчен» халыкара медале лауреаты (2018)[15].
• IV дәрәҗә «Ватан алдындагы хезмәтләр өчен» ордены (2020 елның 10 сентябре) — фән үсешенә зур өлеш керткән һәм күпьеллык нәтиҗәле эшчәнлеге өчен[16]
• «Түбән Новгородның 800 еллыгы истәлегенә» медале (2021)[17]
• Түбән Новгород өлкәсенең Мактаулы гражданины (2021)[18]

Басмалар

• А. В. Ким, М. Ю. Рябикин, А. М. Сергеев. От фемтосекундных к аттосекундным импульсам // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 1999. — Т. 169. — С. 58—66. — doi:10.3367/UFNr.0169.199901h.0058.
• А. А. Бабин, А. М. Киселев, К. И. Правденко, А. М. Сергеев, А. Н. Степанов, Е. А. Хазанов. Экспериментальное исследование воздействия субтераваттного фемтосекундного лазерного излучения на прозрачные диэлектрики при аксиконной фокусировке // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 1999. — Т. 169. — С. 80—84. — doi:10.3367/UFNr.0169.199901l.0080.
• Е. А. Хазанов, А. М. Сергеев. Петаваттные лазеры на основе оптических параметрических усилителей: состояние и перспективы // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 2008. — Т. 178. — С. 1006—1011. — doi:10.3367/UFNr.0178.200809h.1006.
• А. В. Коржиманов, А. А. Гоносков, Е. А. Хазанов, А. М. Сергеев. Горизонты петаваттных лазерных комплексов // Успехи физических наук. — Российская академия наук, 2011. — Т. 181. — С. 9—32. — doi:10.3367/UFNr.0181.201101c.0009.

Искәрмәләр

1. Alexander M Sergeev profile at Publons
2. Scopus preview - Sergeev, Alexander M. - Сведения об авторе - Scopus.
3. Заявляем об отказе вступить в новую «РАН»
4. Победители выборов РАН. Академики// Индикатор 2017 елның 1 ноябрь көнендә архивланган.
5. Викулова А. (2017-10-02). Глава РАН покидает пост директора института. Коммерсантъ.
6. Статья Ивана Наганова «Эксперты Московского экономического форума ждут от Президента смены социально-экономического курса» на портале «Политмир» 2018 елның 16 май көнендә архивланган., 05.04.2018.
7. Эксперты МЭФ на сайте Московского экономического форума.
8. Александр Сергеев выдвинут на пост президента РАН. Московский комсомолец (Нижний Новгород) (2017-05-17).
9. Кабмин согласовал пять кандидатур на пост президента РАН. ТАСС (2017-08-31). 2017-08-31 тикшерелгән.
10. Академики Нигматулин и Сергеев вышли во второй тур голосования на выборах президента РАН. ТАСС (2017-09-26). 2017-09-26 тикшерелгән.
11. Физик Александр Сергеев избран главой РАН. Интерфакс (2017-09-26). 2017-09-26 тикшерелгән.
12. Александр Сергеев утвержден президентом Российской академии наук. Kremlin.ru (2017-09-27). 2017-09-27 тикшерелгән.
13. А. Урманцева (2017-09-26). Александр Сергеев рассказал о первых шагах на посту президента РАН. РИА Новости. 2017-09-26 тикшерелгән.
14. Глава Российской академии наук получил высшую научную награду Франции. ТАСС (2018-04-18). 2018-04-17 тикшерелгән.
15. Академик Александр Сергеев получил медаль ЮНЕСКО за развитие нанотехнологий, ТАСС. 30 ноябрь 2018 тикшерелде.
16. Указ Президента Российской Федерации от 10 сентября 2020 г. № 552
17. Академию "Маяк" им. Академика Сахарова открыли в Нижнем Новгороде. НТА-Приволжье.
18. Сергеев Александр Михайлович.

Сылтамалар

• Профиль РФА рәсми сайтында
• Биографик белешмә РФА ГФИ сайтында
• Институт прикладной физики РАН // Портал «Научная Россия»
• Мәгълүмат 2022 елның 13 август көнендә архивланган. Россия Сәнгать академиясе сайтында