เขตธนบุรี

เขตธนบุรี
เขต
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Khet Thon Buri
ภาพมุมสูงของวงเวียนใหญ่ในยามค่ำคืน
คำขวัญ:  เมืองอนุสาวรีย์พระเจ้าตากสิน หลากถิ่นท่องงามตา วัดกัลยาณ์หลวงพ่อโต วัดบุคคโลพระพักตร์งาม กราบไหว้เจ้าตากสินวัดอินทาราม ลือนามงานอาชีพศิลปะไทย
แผนที่กรุงเทพมหานคร เน้นเขตธนบุรี
พิกัด: 13°43′30″N 100°29′9″E
ประเทศ	ไทย
เขตปกครองพิเศษ	กรุงเทพมหานคร
พื้นที่
• ทั้งหมด	8.551 ตร.กม. (3.302 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2566)
• ทั้งหมด	98,286[1] คน
• ความหนาแน่น	11,494.09 คน/ตร.กม. (29,769.6 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	10600
รหัสภูมิศาสตร์	1015
ที่อยู่ สำนักงาน	เลขที่ 160 ถนนเทอดไท แขวงบางยี่เรือ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร 10600
เว็บไซต์	www.bangkok.go.th/thonburi
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ธนบุรี เป็นหนึ่งในห้าสิบเขตของกรุงเทพมหานคร ถือเป็นเขตอนุรักษ์เมืองเก่า แหล่งท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์และศิลปวัฒนธรรมทางฝั่งธนบุรี

ที่ตั้งและอาณาเขต

เขตธนบุรีตั้งอยู่ทางตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา มีอาณาเขตติดต่อกับเขตอื่นเรียงตามเข็มนาฬิกา ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับเขตบางกอกใหญ่และเขตพระนคร มีคลองบางกอกใหญ่และแนวกึ่งกลางแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับเขตคลองสาน มีสะพานปฐมบรมราชานุสรณ์ ถนนประชาธิปก ถนนลาดหญ้า (บริเวณรอบวงเวียนอนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช) ถนนสมเด็จพระเจ้าตากสิน และคลองบางไส้ไก่ เป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศใต้ ติดต่อกับเขตบางคอแหลมและเขตราษฎร์บูรณะ มีแนวกึ่งกลางแม่น้ำเจ้าพระยาและคลองดาวคะนองเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับเขตจอมทองและเขตภาษีเจริญ มีคลองบางสะแก คลองแยกบางสะแก 13 คลองวัดใหม่ยายนุ้ย 1 (คลองศาลเจ้าต้นโพธิ์) และคลองด่านเป็นเส้นแบ่งเขต

ประวัติศาสตร์

เขตธนบุรีเดิมมีฐานะเป็นอำเภอชั้นในขึ้นกับกรมนครบาล ตั้งที่ว่าการอำเภอในพื้นที่ของวัดราชคฤห์ จึงเรียกอำเภอนี้ว่า อำเภอราชคฤห์ (ปัจจุบันสำนักงานเขตย้ายมาตั้งอยู่บริเวณวัดเวฬุราชิณ) ต่อมาเมื่อวันที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2459 ได้มีพระบรมราชโองการเปลี่ยนชื่ออำเภอราชคฤห์เป็น อำเภอบางยี่เรือ จังหวัดธนบุรี เนื่องจากมีที่ตั้งอำเภออยู่ในเขตตำบลบางยี่เรือ

ในวันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2514 สมัยจอมพลถนอม กิตติขจร เป็นนายกรัฐมนตรี ได้มีการยุบจังหวัดธนบุรีรวมกับจังหวัดพระนครให้มีฐานะเป็นนครหลวงกรุงเทพธนบุรี ดังนั้น เพื่อรักษาคำว่า "ธนบุรี" ซึ่งเคยเป็นเมืองหลวงและเพื่อเฉลิมพระเกียรติของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี (สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช) ประกอบกับอำเภอบางยี่เรือนี้เคยเป็นศูนย์กลางการปกครองของจังหวัดธนบุรีด้วย จึงได้มีพระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนชื่ออำเภอบางยี่เรือเป็น อำเภอธนบุรี ขึ้นกับนครหลวงกรุงเทพธนบุรี และได้รับการเปลี่ยนแปลงฐานะเป็น เขตธนบุรี ขึ้นกับกรุงเทพมหานครในเวลาต่อมา

ครั้นในวันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2546 ได้มีประกาศกรุงเทพมหานครเปลี่ยนแปลงพื้นที่แขวงและตั้งแขวงใหม่ในเขตธนบุรี เนื่องจากผู้บริหารกรุงเทพมหานครมีนโยบายให้แบ่งแขวงขนาดใหญ่ให้ย่อยลง เพื่อความชัดเจนในการให้บริการของสำนักงานเขต โดยได้เปลี่ยนแปลงพื้นที่แขวงบุคคโล แขวงบางยี่เรือ และแขวงตลาดพลู นำมาจัดตั้งเป็นแขวงสำเหร่และแขวงดาวคะนอง

การแบ่งเขตการปกครอง

มุมมองวัดกัลยาณมิตรจากแม่น้ำเจ้าพระยา

วันที่ 5 พฤศจิกายน พ.ศ. 2546 สมัคร สุนทรเวช ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครขณะนั้น ได้ลงนามในประกาศจัดตั้งแขวงสำเหร่และแขวงดาวคะนอง แยกจากพื้นที่แขวงบุคคโล แขวงบางยี่เรือ และแขวงตลาดพลู เขตธนบุรี โดยมีผลบังคับใช้ในวันที่ 1 ธันวาคม ปีเดียวกัน[2] ทำให้ปัจจุบัน เขตธนบุรีแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 แขวง ได้แก่

หมาย เลข	อักษรไทย	อักษรโรมัน	พื้นที่ (ตร.กม.)	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2566)	ความหนาแน่นประชากร (ธันวาคม 2566)	แผนที่
1.	วัดกัลยาณ์	Wat Kanlaya	0.785	7,739	9,858.60
2.	หิรัญรูจี	Hiran Ruchi	0.691	10,788	15,612.16
3.	บางยี่เรือ	Bang Yiruea	1.523	18,470	12,127.38
4.	บุคคโล	Bukkhalo	1.210	16,075	13,285.12
5.	ตลาดพลู	Talat Phlu	1.823	15,221	8,349.42
6.	ดาวคะนอง	Dao Khanong	1.289	16,581	12,863.46
7.	สำเหร่	Samre	1.230	13,412	10,904.07
ทั้งหมด			8.551	98,286	11,494.09

ประชากร

สถิติประชากรตามทะเบียนราษฎร เขตธนบุรี[3]
ปี (พ.ศ.)	ประชากร	การเพิ่มและการลด
2535	231,271	ไม่ทราบ
2536	220,892	-10,379
2537	215,778	-5,114
2538	208,061	-7,717
2539	203,369	-4,692
2540	198,377	-4,992
2541	193,783	-4,594
2542	188,610	-5,173
2543	184,181	-4,429
2544	180,867	-3,314
2545	177,938	-2,929
2546	175,768	-2,170
2547	139,643	-36,125
2548	136,971	-2,672
2549	134,589	-2,382
2550	132,034	-2,555
2551	129,662	-2,372
2552	126,883	-2,779
2553	124,499	-2,384
2554	121,539	-2,960
2555	119,643	-1,896
2556	117,536	-2,107
2557	115,330	-2,206
2558	113,338	-1,992
2559	111,027	-2,311
2560	109,482	-1,545
2561	107,754	-1,728
2562	106,049	-1,705
2563	103,377	-2,672
2564	101,217	-2,160
2565	99,591	-1,626
2566	98,286	-1,305

การคมนาคม

สะพานพระราม 3 (ขวา) และสะพานกรุงเทพ‎ (ซ้าย)

วงเวียนใหญ่

ทางรถยนต์

ถนนสายหลักในพื้นที่เขตธนบุรี ได้แก่

• ถนนอิสรภาพ เชื่อมถนนประชาธิปก (ทางแยกบ้านแขก) กับสะพานเจริญพาศน์
• ถนนสมเด็จพระเจ้าตากสิน เชื่อมระหว่างวงเวียนใหญ่กับสะพานข้ามคลองดาวคะนอง
• ถนนอรุณอมรินทร์ เชื่อมระหว่างถนนประชาธิปกกับสะพานอนุทินสวัสดิ์
• ถนนมไหสวรรย์ เชื่อมถนนสมเด็จพระเจ้าตากสิน (ทางแยกมไหสวรรย์) กับสะพานกรุงเทพ
• ถนนรัชดาภิเษก เชื่อมถนนสมเด็จพระเจ้าตากสิน (ทางแยกมไหสวรรย์) กับสะพานตลาดพลู
• ถนนเจริญนคร เชื่อมระหว่างสะพานเจริญนคร 5 ถึงสะพานเจริญนคร 8
• ถนนประชาธิปก เชื่อมระหว่างวงเวียนใหญ่กับเชิงสะพานสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า
• ถนนวุฒากาศ เชื่อมถนนเทอดไท (ทางแยกวุฒากาศ) กับสะพานข้ามคลองวัดใหม่ยายนุ้ย
• ถนนเทอดไท เชื่อมถนนอินทรพิทักษ์ (ทางแยกบางยี่เรือ) กับสะพานข้ามคลองบางหลวงน้อย
• ถนนกรุงธนบุรี เชื่อมถนนสมเด็จพระเจ้าตากสินกับสะพานข้ามคลองบางไส้ไก่
• ถนนราชพฤกษ์ เชื่อมถนนสมเด็จพระเจ้าตากสินกับสะพานข้ามคลองบางหลวงน้อย
• ถนนอินทรพิทักษ์ เชื่อมระหว่างวงเวียนใหญ่กับกับสะพานเนาวจำเนียร

เขตธนบุรีมีสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา 3 แห่ง ได้แก่

• สะพานปฐมบรมราชานุสรณ์ เชื่อมระหว่างเขตธนบุรีกับเขตพระนคร
• สะพานพระราม 3 เชื่อมระหว่างเขตธนบุรีกับเขตบางคอแหลม
• สะพานกรุงเทพ เชื่อมระหว่างเขตธนบุรีกับเขตบางคอแหลม

ทางรถไฟ

ใช้เส้นทางรถไฟสายวงเวียนใหญ่-มหาชัย จากสถานีรถไฟมหาชัย จังหวัดสมุทรสาคร

• สถานีรถไฟวงเวียนใหญ่
• สถานีรถไฟตลาดพลู

ทางบีอาร์ที

• สถานีราชพฤกษ์

ทางรถไฟฟ้าขนส่งมวลชน

• สถานีโพธิ์นิมิตร
• สถานีตลาดพลู

รถไฟฟ้ามหานคร สายฉลองรัชธรรม(เตาปูน–ราษฎร์บูรณะ–ครุใน) กำลังก่อสร้าง

แหล่งน้ำ

แม่น้ำและลำคลองสายสำคัญในพื้นที่เขต ได้แก่

• แม่น้ำเจ้าพระยา
• คลองบางกอกใหญ่ (บางหลวง)
• คลองบางหลวงน้อย
• คลองบางน้ำชน
• คลองบางไส้ไก่
• คลองบางสะแก
• คลองสำเหร่

ชุมชน

• ชุมชนกุฎีจีน ชุมชนของชาวไทยเชื้อสายโปรตุเกส
• ชุมชนบ้านลาว ชุมชนของชาวไทยเชื้อสายลาวที่มีชื่อเสียงในการทำขลุ่ย
• ชุมชนตากสินสัมพันธ์

สถานที่สำคัญ

พระบรมราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชที่วงเวียนใหญ่ วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร วัดกระจับพินิจ วัดกลางดาวคะนอง วัดดาวคะนอง วัดบางน้ำชน วัดบุคคโล วัดบุปผาราม วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร วัดวรามาตยภัณฑสาราราม (วัดขุนจันทร์) วัดอินทารามวรวิหาร (วัดบางยี่เรือนอก) วัดจันทารามวรวิหาร (วัดกลางตลาดพลูหรือวัดบางยี่เรือกลาง) วัดโพธินิมิตรสถิตมหาสีมาราม วัดราชคฤห์ (วัดมอญหรือวัดบางยี่เรือใน) วัดราชวรินทร์ (วัดสำเหร่) วัดใหญ่ศรีสุพรรณ วัดใหม่ยายนุ้ย วัดหิรัญรูจีวรวิหาร (วัดน้อย) วัดสันติธรรมาราม วัดสุทธาวาส (วัดใหม่ตาสุด) โบสถ์ซางตาครู้ส คริสตจักรที่ 1 สำเหร่ เป็นโบสถ์คริสต์ในนิกายเพรสไบทีเรียนแห่งแรกในประเทศไทย ก่อตั้งเมื่อ ค.ศ. 1849

มัสยิดต้นสน มหาวิทยาลัยราชภัฏธนบุรี มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา โรงเรียนมัธยมสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา โรงเรียนประถมสาธิตมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา โรงเรียนศึกษานารี โรงเรียนวัดอินทาราม โรงเรียนกุลมาฒน์ธนบุรี โรงเรียนธนบุรีวรเทพีพลารักษ์ สถานีรถไฟวงเวียนใหญ่

อ้างอิง

1. สำนักบริหารการทะเบียน. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "สถิติประชากรและบ้าน - จำนวนประชากรแยกรายอายุ." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_age.php. สืบค้น 25 มกราคม 2567.
2. "สำเนาที่เก็บถาวร" (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-01-27. สืบค้นเมื่อ 2012-06-01.
3. สำนักบริหารการทะเบียน. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "จำนวนประชากรและบ้าน." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.dopa.go.th/xstat/popyear.html 2556. สืบค้น 3 เมษายน 2556.

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์สำนักงานเขตธนบุรี
• แผนที่เขตธนบุรี เก็บถาวร 2007-09-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน