วงศ์ปลากระเบนหางสั้น (อังกฤษ : Freshwater stingray, River stingray, Short-tail stingray ) เป็นปลากระเบน วงศ์ หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Potamotrygonidae
โดยคำว่า "Potamotrygon" เป็นภาษากรีก (Ποταμός ; potamos) แปลว่า "แม่น้ำ" และภาษากรีกคำว่า "trygon" แปลว่า "ปลากระเบน"[ 1]
พบกระจายพันธุ์ในทวีปอเมริกาใต้ มีรูปร่างกลม คล้ายจาน ข้าวหรือแผ่นซีดี หางมีขนาดสั้นเมื่อเทียบกับปลากระเบนในวงศ์อื่น ๆ พบทั้งหมด 4 สกุล ในหลายชนิด (ดูในเนื้อหาข้างล่าง) บางชนิดหางสั้นมากจนดูขัดกับขนาดลำตัว เช่น ชนิด Paratrygon aiereba ฟุต เช่น ชนิด Potamotrygon hystrix เมตร เช่น P. motoro
มีสีสันด้านบนลำตัวและหางสวย งาม บางชนิดมีสีลำตัวเป็นสีดำ และมีลวดลายเป็นลายจุดสีขาว เช่น P. leopoldi P. henlei สีเหลือง และมีลวดลายสีดำ ทำให้แลดูคล้ายลายเสือ เช่น P. menchacai สันนิษฐาน ว่าเป็นไปเพื่อใช้ในการพรางตัวกับให้กลมกลืนกับสภาพพื้นน้ำ
บริเวณโคนหางมีเงี่ยงแข็งอยู่ 2 ชิ้น ใช้สำหรับป้องกันตัว ซึ่งเงี่ยงนี้มีพิษ และมีฤทธิ์ในการทำลายเนื้อเยื่อ ของสิ่งที่ถูกแทง เคยมีมนุษย์ เสียชีวิต มาแล้วจากการโดนเงี่ยงนี้แทงโดยไม่ระมัดระวังตัว เพราะเสียเลือด มาก โดยชาวพื้นเมืองในอเมริกาใต้เรียกว่า "Chucho de rio" แปลว่า "สุนัขทะเล"[ 2]
โดยปรกติหากินตามพื้นน้ำ ไม่ค่อยขึ้นมาหากินบนผิวน้ำนัก ในพื้นถิ่นถูกใช้เป็นอาหารและตกเป็นเกมกีฬา จากสีสันที่สวยงามและขนาดของลำตัวที่ไม่ใหญ่และหางที่ไม่ยาวเกินไปนัก จึงนิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม ซึ่งพบว่า ปลากระเบนในวงศ์นี้สามารถผสมพันธุ์และออกลูกได้ง่ายกว่าปลากระเบนในวงศ์อื่น สามารถผสมพันธุ์และออกลูกในตู้กระจก ได้เลย โดยสามารถให้ลูกครั้งละ 4-5 ตัว ถึง 20 ตัว ขึ้นอยู่กับความสมบูรณ์ของพ่อแม่ปลาและสายพันธุ์ จึงทำให้ได้รับความนิยมมาก ในบางครั้งมีการผสมข้ามสายพันธุ์เพื่อให้เกิดเป็นสายพันธุ์ใหม่ สีสันและลวดลายใหม่ ที่ไม่สามารถระบุชื่อทางวิทยาศาสตร์ ได้ด้วย
ซึ่งปลากระเบนในวงศ์นี้เป็นปลาน้ำจืด ทั้งหมด แตกต่างไปจากปลากระเบนในวงศ์ปลากระเบนธง ที่พบในน้ำจืด หรือน้ำกร่อย เพียงบางชนิดเท่านั้น และด้วยความที่พบการแพร่กระจายพันธุ์เฉพาะแหล่งน้ำในทวีปอเมริกาใต้เท่านั้น จึงทำให้มีการสันนิษฐานเรื่องธรณีสัณฐาน ของโลก ว่า ในยุคก่อนประวัติศาสตร์ บริเวณที่เป็นทวีปอเมริกาใต้และแม่น้ำอเมซอน เคยเป็นทะเล มาก่อน ก่อนที่จะมีการเปลี่ยนแปลงทางธรณีวิทยา และปลากระเบนที่เป็นบรรพบุรุษของวงศ์นี้ก็ได้เข้ามาอยู่อาศัย และวิวัฒนาการ จนสามารถอยู่ในน้ำจืดสนิทได้[ 3] [ 4]
ปลากระเบนแอปเปิล (Paratrygon aiereba )สกุล Heliotrygon Carvalho & Lovejoy , 2011
สกุล Paratrygon A. H. A. Duméril , 1865
สกุล Plesiotrygon Rosa , Castello & Thorson , 1987
สกุล Potamotrygon Garman , 1877Potamotrygon amandae Loboda & M. R. de Carvalho , 2013[ 6] Potamotrygon boesemani Rosa , M. R. de Carvalho & Almeida Wanderley , 2008[ 7] Potamotrygon brachyura (Günther , 1880) Potamotrygon constellata (Vaillant , 1880) Potamotrygon falkneri Castex & Maciel , 1963Potamotrygon henlei (Castelnau , 1855) (ปลากระเบนเฮนไล)Potamotrygon humerosa Garman , 1913Potamotrygon hystrix (J. P. Müller & Henle , 1834) (ปลากระเบนฮิสทริค)Potamotrygon leopoldi Castex & Castello , 1970Potamotrygon limai Fontenelle , J. P. C. B. da Silva & M. R. de Carvalho , 2014[ 8] Potamotrygon magdalenae (A. H. A. Duméril , 1865) Potamotrygon marinae Deynat , 2006Potamotrygon motoro (J. P. Müller & Henle , 1841) (ปลากระเบนโมโตโร่)Potamotrygon ocellata (Engelhardt , 1912) Potamotrygon orbignyi (Castelnau , 1855) Potamotrygon pantanensis Loboda & M. R. de Carvalho , 2013[ 6] Potamotrygon schroederi Fernández-Yépez , 1958Potamotrygon schuhmacheri Castex , 1964Potamotrygon scobina Garman , 1913Potamotrygon signata Garman , 1913Potamotrygon tatianae J. P. C. B. da Silva & M. R. de Carvalho , 2011Potamotrygon tigrina M. R. de Carvalho , Sabaj Pérez & Lovejoy , 2011[ 9] Potamotrygon yepezi Castex & Castello , 1970
↑ Potamotrygon motoro (Müller & Henle, 1841)↑ "River Monsters ตอน ปลากระเบนยักษ์(พากย์ไทย) 1/5" . ยูทิวบ์. 2 May 2013. สืบค้นเมื่อ 18 January 2015 .↑ "Freshwater Stingrays, Family Potamotrygonidae" . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2010-06-12. สืบค้นเมื่อ 2010-12-02 .↑ River Stingrays ↑ De Carvalho, M.R. and N.R. Lovejoy (2011). "Morphology and phylogenetic relationships of a remarkable new genus and two new species of Neotropical freshwater stingrays from the Amazon basin (Chondrichthyes: Potamotrygonidae)". Zootaxa (2776): 13–48. ↑ 6.0 6.1 Loboda, T.S. & de Carvalho, M.R. (2013): Systematic revision of the Potamotrygon motoro (Müller & Henle, 1841) species complex in the Paraná-Paraguay basin, with description of two new ocellated species (Chondrichthyes: Myliobatiformes: Potamotrygonidae). เก็บถาวร 2013-12-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Neotropical Ichthyology, 11 (4): 693-737.
↑ Rosa, de Carvalho & Wanderley (2008). "Potamotrygon boesemani (Chondrichthyes: Myliobatiformes: Potamotrygonidae), a new species of Neotropical freshwater stingray from Surinam". Neotropical Ichthyology . 6 (1): 1–8. ↑ Fontenelle, J.P., Da Silva, J.P.C.B. & De Carvalho, M.R. (2014): Potamotrygon limai , sp. nov., a new species of freshwater stingray from the upper Madeira River system, Amazon basin (Chondrichthyes: Potamotrygonidae). Zootaxa, 3765 (3): 249–268.
↑ de Carvalho, Perez & Lovejoy (2011). "Potamotyrgon tigrina , a new species of freshwater stingray from the upper Amazon basin, closely related to Potamotrygon schroederi Fernandez-Yepez, 1958 (Chondrichthyes: Potamotrygonidae)". Zootaxa . 2827 : 1–30.
