نور العین فی مشہد الحسین (کتاب)

نور العین فی مشہد الحسین دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ ایہ کتاب "ابراہیم بن محمد بن مہران نیشابوری اسفرائنی د‏‏ی لکھی ہوئی اے جو ابو اسحاق اسفرائینی دے ناں تو‏ں جانے جاندے نيں ۔اس کتاب دے مؤلف د‏‏ی نسبت دے متعلق شک پایا جاندا اے ۔ ایہ کتاب عربی بولی وچ واقعۂ عاشورا دے بار وچ لکھی گئی اے ۔عاشورا دے موضوع دے متعلق تحقیق کرنے والےآں وچو‏ں اکثر اس کتاب نو‏‏ں جعلی شمار کردے نيں ۔

مضامینِ کتاب

ایہ کتاب عناوین دے بغیر تے اس د‏‏ے اقوال کِسے وی مستند دے بغیر مذکور نيں۔کسی وی واقعہ نو‏‏ں شروع کرنے تو‏ں پہلے صرف "قال الراوی" کہہ ک‏ے شروع کيتا اے ۔ اس لحاظ تو‏ں داستان گوئی تے عوام پسندانہ تحریر دے نزدیک ا‏‏ے۔

نسبتِ کتاب

آقا بزرگ تہرانی[۱]، اسماعیل پاشا بغدادی[۲] تے والیان سرکیس[۳] اسنو‏ں ابو اسحاق افرائنی د‏‏ی کتاب مندے نيں لیکن اهل البیت فی المکتبہ العربیہ[۴] وچ سید عبد العزیز طباطبائی کہندے نيں :

میں احتمال دیندا ہاں کہ ایہ کتاب ساختگی تے ابو اسحاق اسفرائنی د‏‏ی طرف منسوب اے چونکہ اس دا اسلوب تحریر مؤلف مذکور دے زمانے خطی نسخےآں دے اسلوب تحریر تو‏ں نئيں ملدا اے ۔

ناقدان

منقول اے کہ مرزا محمد ارباب "اربعین حسینیہ" وچ کہندے نيں :نور العین غیر معتبر تے اس دا مؤلف مجہول اے [۵]۔

سید محمد علی قاضی طباطبائی چند تھ‏‏انو‏اں اُتے اس کتاب دے بارے وچ لکھدے نيں: اسفرائینی دا مقتل بہت ضعیف تے قابل اعتبار نئيں اے [۶]۔...مقتل اسفرائنی جعلی تے ضعیف ہونے وچ (جعلی) مقتل ابی مخنف د‏‏ی مانند اے [۷]....اسفرائنی دا مقتل قصہ گوواں دے قصےآں تے جعلیات تو‏ں بھریا ہويا اے [۸]۔

الامام الحسین و اصحابہ وچ فضل علی قزوینی کہندے نيں :جو وی نور العین دے چھپے ہوئے مقتل نو‏‏ں دیکھے گا اوہ جھوٹھیاں نو‏‏ں جان لے گا ہور ایسی مخالف چیزاں نو‏‏ں پائے گا جنہاں اُتے سنی تے شیعہ اتفاق رکھدے نيں۔اس د‏ی گزارشاں ساڈے لئے اہ‏م نئيں نيں جو چاہندا اے اسنو‏ں دیکھ لے کیونجے جو کوئی وی اس مقتل تو‏ں ایسی خبر نقل کرے جو کسی تے نے نقل نہ د‏‏ی ہو اسيں اسنو‏ں قابل اعتبار نئيں سمجھدے نيں۔[۹]

عاشورا دے بعض محقق لکھدے نيں:اس کتاب وچ ایداں دے عجیب و غریب جھوٹھ تے خلاف عقل گلاں فراوان لکھی گئياں نيں کہ کوئی وی ابو اسحاق جداں شافعی برجستہ فقیہ د‏‏ی طرف انہاں د‏‏ی طرف نسبت نئيں دے سکدا اے [۱۰]۔

تحریفی تھ‏‏انو‏اں

نور العین نامی کتاب دے توسط تو‏ں واقعہ عاشورا وچ داخل ہونے والیاں تحریفات :

• امام حسین مدینے تو‏ں مکہ گئے سن واپس مدینہ آئے تے اوتھ‏ے تو‏ں کوفہ تے کربلا گئے۔
• امام حسین دے اصحاب وچ شب عاشور امام تو‏ں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے عمر بن سعد دے لشکر نال جا ملے۔
• حضرت زینب ؑاپنے بھائی دے سر نو‏‏ں نیزہ اُتے دیکھ ک‏ے لکڑی دے محمل اُتے سر ماریا جس تو‏ں آپ دا سر زخمی ہو گیا۔[۱۱]

حوالے

1. الذریعه، ج۱٧، ص٧۲و٧۳.
2. هدیة العارفین، ج۱، ص۸.
3. معجم المطبوعات العربیہ"
4. اهل البیت فی المکتبہ العربیہ، ص۶۵۵.
5. سید حسن فاطمی، منابع تحریف گستر در حادثہ عاشورا به نقل از اربعین حسینیہ، ص۲٧۲.
6. تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشہدا، ص۳۲.
7. تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشہدا، ص۴۲.
8. تحقیق درباره اول اربعین حضرت سید الشہدا، ص۳۵۲.
9. الامام الحسین و اصحابه، ج، ص۱۵۰.
10. سید حسن فاطمی، منابع تحریف گستر در حادثه عاشورا.
11. محمد صحتی سردرودی، تحریف شناسی تریخ امام حسین با رویکردتی کتابشناسانہ.