Wojciech Pszoniak
Wojciech Zygmunt Pszoniak (ur. 2 maja 1942 we Lwowie , zm. 19 października 2020 w Warszawie [1] [2] ) – polski aktor teatralny i filmowy , reżyser teatralny , pedagog .
W 1990 został uznany przez Gustawa Holoubka , Tadeusza Łomnickiego i Zbigniewa Zapasiewicza za jednego z trzech największych polskich aktorów dramatycznych po 1965 (obok Piotra Fronczewskiego i Andrzeja Seweryna ). Międzynarodową sławę przyniosła mu rola Moryca Welta w Ziemi obiecanej Andrzeja Wajdy . Wystąpił w filmach Andrzeja Wajdy: Wesele , Danton i Korczak oraz Jerzego Kawalerowicza : Austeria . Występował również na scenach francuskich i londyńskich. Był wielokrotnie odznaczany i nagradzany za wybitne osiągnięcia na rzecz kultury i sztuki.
Życiorys
Pochodził ze Lwowa , gdzie urodził się i spędził pierwsze dwa lata życia. Pod koniec II wojny światowej jego rodzina musiała wyjechać z tego miasta . Dorastał w Gliwicach , w kamienicy przy ulicy Arkońskiej, w której mieszkał również młodszy o trzy lata Adam Zagajewski [3] . W tym samym mieście, w młodości zaprzyjaźnił się z Tadeuszem Różewiczem . Grał na skrzypcach i klarnecie , uczył się gry na oboju w średniej szkole muzycznej w Bytomiu , udzielał się także w orkiestrze wojskowej i klubie szybowcowym . Występował w teatrach amatorskich i studenckich oraz kabaretach . W 1960 r. był w Gliwicach współzałożycielem (z Jackiem Grucą ) Estrady Poetyckiej, która wkrótce przyjęła nazwę Studenckiego Teatru Poezji STEP [4] . W 1961 założył kabaret „Czerwona Żyrafa”. W grudniu 1962 r. uzyskał świetne recenzje za rolę w premierowym przedstawieniu sztuki Tadeusza Różewicza pt. Świadkowie czyli Nasza Mała Stabilizacja w reżyserii Jana Klemensa na scenie gliwickiego Kino-Teatru X [4] .
W 1968 ukończył studia na PWST w Krakowie . Występował na scenach Starego Teatru w Krakowie , Teatru Narodowego w Warszawie i Teatru Powszechnego w Warszawie . W latach 1974–1980 był wykładowcą w warszawskiej PWST . W latach 70. występował także w kabarecie Pod Egidą . Od końca lat 70. grał w teatrach francuskich , m.in. w Nanterre , Montparnasse i Chaillot , a także na scenach londyńskich . W latach 80. wyjechał na stałe do Paryża . Od lat 90. występował zarówno w spektaklach francuskich, jak i w polskich. Wystąpił m.in. w sztukach: Klątwa Stanisława Wyspiańskiego (reż. Konrad Swinarski , 1970), Miłość i gniew Johna Osborne’a (reż. Zygmunt Hübner , 1973), Rewizor Nikołaja Gogola (reż. Jerzy Gruza , 1977), Siedem pięter Dino Buzattiego (reż. Andrzej Barański , 1995), Śmieszny staruszek Tadeusza Różewicza (reż. Stanisław Różewicz , 1997) oraz w wyreżyserowanym przez siebie Dożywociu (2001) Aleksandra Fredry .
Na ekranie debiutował w bułgarskim serialu Proizszestwia na Sljapata ulica (1965). W filmie polskim natomiast w 1970 – Twarz anioła (reż. Zbigniew Chmielewski ). Wystąpił w kilkudziesięciu filmach polskich, francuskich i w produkcjach międzynarodowych. Zagrał m.in. tytułową rolę w Diable (reż. Andrzej Żuławski , 1972), rolę Mieszka I w Gnieździe (reż. Jan Rybkowski , 1974), doktora Marglewskiego w Szpitalu przemienienia (reż. Edward Żebrowski , 1978), postać Siedelmayera, dyrektora cyrku w Arii dla atlety (reż. Filip Bajon , 1979), zagrał Josełe w Austerii (reż. Jerzy Kawalerowicz , 1982) oraz Kamińskiego w Strajku (reż. Volker Schlöndorff , 2007). Wystąpił także w filmach Andrzeja Wajdy : w roli dziennikarza i Stańczyka w Weselu (1972), Moryca w Ziemi obiecanej (1974), Robespierre’a w Dantonie (1983) i tytułowej roli w Korczaku (1990). Zagrał m.in. Władysława Gomułkę w filmie Czarny czwartek , opowiadającym o wydarzeniach grudniowych . Wystąpił również w filmie 1920 Bitwa Warszawska , w reżyserii Jerzego Hoffmana oraz filmach Mniejsze zło Janusza Morgensterna i Mała matura 1947 Janusza Majewskiego . Nagrywał także dla Teatru Polskiego Radia .
Został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010 [5] oraz przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2015 roku [6] .
Mieszkał na stałe we Francji, zawsze podkreślając swoje przywiązanie do Polski. W jednym z wywiadów powiedział:
Mieszkając na Zachodzie, nigdy nie traciłem kontaktu z Polską. Tu ciągle mam mieszkanie, własny NIP i PIT . Tu mam przyjaciół. Rodzice wychowywali mnie w przekonaniu, że Polska jest najlepszym i najpiękniejszym krajem. Dzięki podróżom po świecie zrozumiałem, że to nie do końca prawda, że są kraje piękniejsze i zasobniejsze. Ale miłość do ojczyzny jest jak miłość do matki. Kochać ją trzeba i szanować za to, że jest. Im bardziej biedna i umęczona, tym większej wymaga miłości[7] .
Wojciech Pszoniak
Publikował felietony na portalu Koduj24.pl [8] [9] .
Zmarł 19 października 2020 w wieku 78 lat, wskutek choroby nowotworowej[10] . 3 listopada, po mszy pogrzebowej, która odbyła się w kościele Środowisk Twórczych , urna z prochami artysty została złożona na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach [11] (kwatera GII-tuje-3)[12] .
Życie prywatne
Był żonaty z Barbarą Pszoniak. Miał dwóch starszych braci: o 12 lat Jerzego oraz o 11 lat Antoniego Pszoniaka , który również był aktorem[13] .
Filmografia
Wojciech Pszoniak podczas występu w "Belfrze" w Teatrze Bajka w Warszawie (2004)
Wraz z Danielem Olbrychskim i Andrzejem Sewerynem , odtwórcy głównych ról w filmie Ziemia Obiecana
Wojciech Pszoniak podczas nagrania w Teatrze Polskiego Radia , 2008
Grób Wojciecha Pszoniaka
1965: Произшествие на сляпата улица (inne języki) – francuski inspektor policji
1970: Twarz anioła – ojciec Tadka
1971: Piłat i inni – Jeszua Ha-Nocri
1972: Diabeł – diabeł
1972: Ostatni liść (inne języki) – Berman
1972: Przeprowadzka – inżynier Andrzej Nowicki
1972: Wesele –
1973: Królowa Elżbieta (serial telewizyjny, odc. 3) – książę Alencon (głos, polski dubbing)
1974: Czterdziestolatek (serial telewizyjny, odc. 3) – homoseksualista w kawiarni
1974: Gniazdo – Mieszko I
1974: Ziemia obiecana – Moryc Welt
1976: Skazany – Ryszard Bielczyk
1976: Motylem jestem, czyli romans 40-latka – redaktor Oswald z telewizji
1976: Parada oszustów (cykl telewizyjny) –
doktor Grewe (odc. 1),
Maksymilian Taadjen (odc. 2),
ślepiec (odc. 3)
1977: Rekolekcje – Marek
1977: Sprawa Gorgonowej – profesor
1978: Szpital przemienienia – doktor Marglewski
1979: Aria dla atlety – Siedelmayer
1979: Golem – więzień
1980: Olimpiada ’40 – Otto Schultze
1981: Limuzyna Daimler-Benz – Bogdański
1981: Okno – kelner
1981: Spokojne lata – Śliz
1982: Austeria – Rudy Josełe
1982: Danton – Maximilien de Robespierre
1984: Przekątna gońca – Felton
1985: Gorzkie żniwa – Cybulkowski
1986: Nienawidzę aktorów – Hercule Potnik
1986: Mit meinen heissen Tranen (inne języki) – Kajetan
1988: Dwoje – Walkowicz
1988: Nokturn – Kajetan / ksiądz
1988: Czerwona Wenecja – Antonio Vivaldi
1988: Zabić księdza – grający w brydża
1988: Le testament d’un poète juif assassiné (inne języki) – sędzia
1988: Lata jak sandwicze – Max
1989: Coupe-Franche (inne języki) – Gyuri
1990: Korczak – Janusz Korczak
1990: Monsieur – Kaltz
1991: Gawin – Pierre / Xerkes
1992: Kiedy rozum śpi – Ottenhagen
1992: Wiatr ze wschodu [14] – pułkownik Lew Czeko
1992: Le bal des casse-pieds (inne języki) – Groboniek
1993: J’aime pas qu’on m’aime – Sammy
1994: Hańba i chwała – doktor
1994: The Deep Blue Sea – pan Miller
1995: Wielki tydzień – radca Zamojski
1997: Brat naszego Boga – nieznajomy
1999: L’atelier – Monsieur Leon
2000: Bajland – Jan Rydel, kandydat na prezydenta
2000: Deuxième vie (inne języki) – ojciec Vincenta
2001: Chaos – Pali
2001: Garderoba damska – bufetowy Miecio
2003: Zmowa milczenia – arcybiskup
2004: Vipère au poing (inne języki) Żmija w garści – ks. Wolica
2005: Oliver Twist – Fagin (głos, polski dubbing)
2006: Oficerowie (serial telewizyjny) – Czesław Pieczur
2006: Strajk – Kamiński
2007: Nadzieja – Benedykt Weber
2008: Teraz albo nigdy! (serial telewizyjny) – Witold Koprowicz
2009: 39 i pół (serial telewizyjny, odc. 17) – pułkownik Stefan Dawidziuk
2009: Rocky i Łoś Superktoś – Borys Badenow (głos, polski dubbing)
2009: Mniejsze zło – pacjent
2010: Mistyfikacja – fryzjer
2010: Sprawiedliwi (serial telewizyjny, odc. 6-7) – Jakub Kohn
2010: Mała matura 1947 – major Trzaska
2010: Kret – Garbarek
2011: Czarny czwartek – Władysław Gomułka
2011: Wygrany – Profesor Karloff
2011: 1920 Bitwa warszawska – generał Maxime Weygand
2011: Ballada o Nessie – narrator (głos, polski dubbing)
2012: Cassos – pan Lotz
2014: Dziecko Rosemary (miniserial) – monsieur Wees
2015: Józef Czapski 1896–1993. Świadek wieku – lektor (głos)
2015: Carte blanche – profesor okulista
2015: Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy – Felicjan Zuppe
2017: Gdybyś mu zajrzał w serce – Polak[15]
Wyróżnienia
Gwiazda Pszoniaka w łódzkiej Alei Gwiazd
Odcisk dłoni na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach
Gwiazda Daniela Olbrychskiego , Wojciecha Pszoniaka i Andrzeja Seweryna na Alei Gwiazd w Krakowie
Odznaczenia
Nagrody
Role teatralne
Role filmowe
Inne
Przypisy
↑ Nie żyje Wojciech Pszoniak [online], TVN24 , 19 października 2020 [dostęp 2020-10-19] (pol. ) .
↑ Dawid D. Dróżdż Dawid D. , Nie żyje Wojciech Pszoniak. Wybitny aktor miał 78 lat [online], wyborcza.pl, 19 października 2020 [dostęp 2020-10-19] .
↑ Adam Zagajewski „W cudzym pięknie”, Kraków 1998, s.148-151
↑ a b Teatr STEP na stronie "Gliwickich Metamorfoz" [1]
↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego [online], onet.pl , 16 maja 2010 [dostęp 2014-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2013-12-05] .
↑ Barbara B. Sowa Barbara B. , Kto wszedł do komitetu poparcia Komorowskiego, a kto z niego wypadł? Cała Lista [online], Dziennik.pl, 16 marca 2015 [dostęp 2015-03-21] .
↑ Jan Bończa-Szabłowski, Marzena Podgórska, Wojciech Pszoniak (autor słów): Wszystkich kochać nie potrafię . e-teatr.pl (oryg. w „Rzeczpospolitej ”), 2006-01-26. [dostęp 2020-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-05)].
↑ Ruszył serwis informacyjny koduj24.pl . kodmalopolska.pl. [dostęp 2020-07-24]. (pol. ) .
↑ O nas . koduj24.pl. [dostęp 2020-07-24]. (pol. ) .
↑ Wojciech Pszoniak nie żyje. Aktor miał 78 lat [online], Onet Kultura, 19 października 2020 [dostęp 2020-10-19] (pol. ) .
↑ Pogrzeb Wojciecha Pszoniaka. Bliscy pożegnali wybitnego aktora . onet.pl. [dostęp 2020-11-03].
↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
↑ Arkadiusz Bartosiak, Łukasz Klinke, Marcin Meller . Wywiad z Wojciechem Pszoniakiem . „Playboy ”, 2009. Wywiadowcy.pl. brak numeru strony
↑ Wiatr ze wschodu
↑ Si tu voyais son coeur . filmweb.pl. [dostęp 2018-04-06].
↑ M.P. z 2011 r. nr 107, poz. 1082 – pkt 1.
↑ Medale „Gloria Artis” dla Kabaretu Pod Egidą [online], teatry.art.pl, 17 kwietnia 2007 [dostęp 2010-05-10] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-14] .
↑ COMMUNAUTE – Wojtek Pszoniak, homme de cinéma et de théâtre [online], lepetitjournal.com, 1 grudnia 2008 [dostęp 2020-10-19] (fr. ) .
↑ Przemówienie z okazji wręczenia Komandorii Orderu Sztuki i Literatury (6 marca 2018) [online], pl.ambafrance.org, 8 marca 2018 [dostęp 2020-10-19] .
↑ Znamy laureatów Wielkich Splendorów 2015 [online], Polskie Radio, 7 grudnia 2015 [dostęp 2015-12-10] .
↑ Teatr Polskiego Radia: Splendory 2015 rozdane [online], GazetaPrawna.pl, 7 grudnia 2015 [dostęp 2015-12-10] .
↑ Aktorzy Niezwykli otrzymają Kamienie Optymizmu [online], Radio Kielce [dostęp 2021-05-29] (pol. ) .
Linki zewnętrzne
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
1957–1959
1960–1969
1970–1979
1980–1989
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
Identyfikatory zewnętrzne: