Miasto ma metrykę średniowieczną i notowane jest od XIII wieku. W 1257 jako Iaroczino, 1324 de Iarocyno, 1391 Jaroczino, 1473 de Jaroczyn, 1481 Jarocino, 1510 Jaroczyn, in oppido Jaroczin, 1511–23 Jaroczyn, 1578 Jaroczyn, 1620 Jarociń, 1674 Jarocin, 1882 Jarocin, niem. Jarotschin[3].
Nazwa Jarocin pochodzi od nazwy osobowejJarota z dodanym sufiksem-in[3]. W latach 1283–1369 Jarocin występował także pod niemiecką nazwą Kesselberg[4].
W okresie porozbiorowym miasto było opisywane zarówno jako Kesselberg, jak i Jarotschin[5].
Historia
Wykopaliska archeologiczne potwierdzają obecność na tutejszych ziemiach wędrujących grup zbieracko-łowieckich już przed 4500 rokiem p.n.e. Ślady pierwszego osadnictwa, związane ze społeczeństwami myśliwskimi i pasterskimi, datuje się na neolit (4500–1800 p.n.e.). W ciągu kolejnych tysiącleci w okolicy pojawiło się kilka grup wysoko rozwiniętej kultury łużyckiej, a później – kultury przeworskiej i wpływów rzymskich. Pierwsze odkrycia archeologiczne w mieście miały miejsce w drugiej połowie XIX wieku. Znaleziono w okolicy miasta średniowieczny skarb złożony z arabskich srebrnych ozdób oraz monet, które w 1879 opisał Władysław Jażdżewski w książce „O wykopaliskach jarocińskich”[6][7].
Średniowiecze
Prawdopodobnie już od wczesnego średniowiecza miejscowe osadnictwo podporządkowane było strukturze grodowej. Pierwsza wzmianka o Jarocinie pochodzi z dokumentu datowanego na rok 1257, nie jest on jednak uznawany za wiarygodny, bowiem zdania dotyczące Jarocina zostały w nim uzupełnione przez XIV-wiecznego fałszerza. Za najwcześniejsze potwierdzenie istnienia osady i jednocześnie posiadania przez nią statusu miasta przyjmuje się więc rzekomy dokument Przemysła II z 1283 – również sfałszowany, ale najprawdopodobniej niedługo po tej dacie, i w związku z tym wykazujący dobrą znajomość realiów Wielkopolski tego czasu. Na tej podstawie jako datę lokacji miasta przyjmuje się ostatnią ćwierć XIII wieku[8].
Przez długi czas miasto było jednym z ważniejszych ośrodków rzemieślniczo-handlowych Wielkopolski (na przełomie XIII i XIV wieku 8 jarmarków rocznie). O zamożności mieszkańców w tym okresie (XV wiek) świadczy liczba 23 studentów pobierających nauki w Krakowie. W XVI wieku dobra jarocińskie podzielone były na kilka części, których posiadaczami były różne wielkopolskie rody szlacheckie. Podupadł w XVII wieku po wojnach szwedzkich. W pierwszej połowie XVIII wieku miasto kupił pisarz grodzki kaliski Andrzej Radoliński z jarocińskiej linii Radolińskich[7].
Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miasto przeszło pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazło się w zaborze pruskim. Miasto wymienione zostało w powiecie pleszewskim w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. W 1871 w mieście stało 204 domów zamieszkanych przez 2210 mieszkańców, w tym 1455 katolików, 320 ewangelików i 435 wyznawców judaizmu. W 1875 liczba mieszkańców wzrosła do 2471[7].
W miejscowości znajdował się urząd poborowy, komisariat obwodowy, kościół katolicki i protestancki oraz synagoga. Pomimo istnienia szkoły elementarnej słownik notuje, że w mieście mieszkało również 561 analfabetów. Miasto posiadało urząd pocztowy trzeciej klasy ze stacją telegraficzną i poczthalterią oraz komisariat policji. Mieszkańcy trudnili się głównie rolnictwem. W mieście rozwijało się również rzemiosło. Liczną grupą rzemieślników byli szewcy i młynarze. W drugiej połowie XIX wieku w mieście odbywały się cztery jarmarki rocznie. W okolicy miasta funkcjonowały również dwie gorzelnie[7].
Miasto zaczęło szybciej się rozwijać po powstaniu węzła kolejowego na przełomie XIX i XX wieku. W Jarocinie krzyzowały się dwie koleje żelazne poznańsko-kluczborska z oleśnicko-gnieźnieńską. Miasto zyskało szybkie połączenie kolejowe z innymi wielkopolskimi miastami. Stacja jarocińska leżała 47 kilometrów od Ostrowa, 66 od Gniezna, 67 od Poznania, 92 od Kępna, 94 od Oleśnicy i 133 od Kluczborka[7].
27 grudnia 1918 wybuchło powstanie wielkopolskie. Powstańcy opanowali punkty strategiczne miasta: pocztę i dworzec kolejowy, uniemożliwiając ewentualne transporty wojsk niemieckich. Jarocin został ostatecznie przejęty przez oddziały polskie 1 stycznia 1919.
W czasie II wojny światowej z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich.
Od 1945
Jarocin został zajęty w styczniu 1945 roku przez radzieckie jednostki 33 armii 1 Frontu Białoruskiego. W walkach o miasto zginęło 56 żołnierzy Armii Czerwonej[9].
Przed 1975 i od 1999 siedziba powiatu jarocińskiego.
W latach 1975–1998 Jarocin administracyjnie należał do województwa kaliskiego, w którym był czwartym największym miastem pod względem liczby mieszkańców (21,5 tys. mieszk. w 1981)[10]. W tym czasie m.in. wybudowano Dom Kultury (1976)[10], wybudowano nową fabrykę Jarocińskich Fabryk Mebli (1977), oddano do użytku obwodnicę (ul. Wojska Polskiego) w ciągu ówczesnej drogi krajowej nr 38 (Kalisz – Poznań) (1978), wybudowano nowy zakład produkcyjny (zakład nr 2) Jarocińskiej Fabryki Obrabiarek „Ponar-Jafo” (1982)[10][11]. Od 1970 odbywały się festiwale muzyki rockowej, kolejno Wielkopolskie Rytmy Młodych (1970–1979), Ogólnopolski Przegląd Muzyki Młodej Generacji (1980–1982), Festiwal Muzyków Rockowych (1983–1994).
15 lipca 2011 u zbiegu ulic Świętego Ducha i Wojska Polskiego odsłonięto pomnik glana, wykonany z żywic epoksydowych, o wysokości ponad 2 m.
6 stycznia 2012 około godziny 16:37 Jarocin nawiedziło trzęsienie ziemi o sile około 4 stopni w skali Richtera. Było to pierwsze odnotowane w tym rejonie trzęsienie ziemi[12][13].
W 2017 zlikwidowano Jarocińską Fabrykę Mebli (od 2007 zakład produkcyjny przedsiębiorstwa Paged), która działała od 1968[10].
1 stycznia 2018 obszar Jarocina zwiększył się o 44,33 ha przez włączenie do dotychczasowego obszaru miasta części obszaru obrębów ewidencyjnych Cielcza (42,78 ha) i Roszków (1,55 ha) z gminy Jarocin[14].
Najczęściej obserwowane wiatry pochodzą z sektora zachodniego (ok. 80%) z tendencją do wzrostu udziału wiatrów z kierunku południowo-zachodniego i dalej południowego. Siła wiatrów jest zmienna, przy czym najsilniejsze wiatry wieją z zachodu, w okresie półrocza zimowego.
Amplitudy temperatur są mniejsze od przeciętnych, wiosna i lato wczesne, natomiast zima jest krótka i łagodna. Region ten charakteryzuje się najniższymi opadami w Polsce, średnio wynoszące ok. 550 mm[16].
Średnia roczna temperatura powietrza osiąga +8,9 °C. W przebiegu rocznym najchłodniejszy jest styczeń, a najcieplejszy lipiec.
Kościół pw. św. Marcina z 1610 – wieża z hełmem z XIX wieku, wyposażenie wnętrz z XVII wieku, barokowe, rokokowe, klasycystyczne, na murze zegar słoneczny, przed kościołem dwa głazy narzutowe z wydrążonymi wnękami na kropielnice
park krajobrazowy, założony w połowy XIX na terenach ogrodu przyzamkowego
Kościół poewangelicki pw. św. Jerzego – Zbudowany w latach 1847–1848, gruntownie przebudowany na neoromański w 1894r. Nie tynkowany, jednonawowy z wieżą o ażurowym zwieńczeniu ostrosłupowym.
Dworzec kolejowy – wybudowany w latach 1870–1875, piętrowy, nie tynkowany z malowidłami w nadokiennikach. Jest ostatnim zachowanym wielkim pruskim dworcem węzłowym na terenie Wielkopolski.
Hotel Polonia – powstał w XIX wieku, jako reprezentacyjny obiekt hotelowy. Od 2007 roku mieści się w nim oddział PKO BP
Cmentarz ewangelicko-augsburski (1777), wraz z bramą główną, kaplicą i domem grabarza (pocz. XX w.)
Dom katolicki św. Józefa (1904) – budynek nawiązujący do stylów romańskiego i gotyckiego. Zbudowany został z czerwonej, klinkierowej cegły.
Spichlerz (pocz. XIX w.) – budynek gospodarczy, obecnie znajduje się w nim muzeum Spichlerz Polskiego Rocka
Pozostałe obiekty historyczne
Kościół parafialny Chrystusa Króla (1930)
Gmach Poczty Pruskiej (pocz. XX w.)
Miejska wieża ciśnień (1903)
Synagoga (I poł. XIX w.)
Gmach Banku Spółdzielczego (II poł. XIX w.)
Urząd miasta i gminy (1892)
Pomniki
Pomnik Jana Pawła II przy kościele pw. Chrystusa Króla
Pamiątkowy głaz poświęcony „Solidarności” przy ul. Wyszyńskiego
Pomniki mjra Zbigniewa Gorzeńskiego, powstańców Bronisława Kirchnera i Feliksa Łabędzkiego oraz pierwszego burmistrza po odzyskaniu niepodległości Franciszka Basińskiego w Parku Gorzeńskiego
Pomnik glana
Pomnik Jana Szyszki, ministra środowiska w latach 2015–2018, w Parku Szubianki[22]
Festiwal w Jarocinie był największym rockowym wydarzeniem w Europie Wschodniej[23]. Jego początki sięgają 1970 roku, kiedy to debiutował jako skromna impreza muzyczna organizowana przez jarociński klub Olimp z inicjatywy Jacka Chudzika. Organizowany był pierwotnie pod nazwą Wielkopolskie Rytmy Młodych i pod tą nazwą występował aż do 1979 roku. W najbardziej popularnej formie w 1980 roku z inicjatywy Waltera Chełstowskiego. Występowało na nim wiele znanych polskich zespołów, takich jak: Dżem, Maanam, TSA, T.Love czy Republika. Ostatni raz przed reaktywacją festiwal odbył się w 1994 i zakończył zamieszkami uczestników z policją. Wznowienie wydarzenia miało miejsce w roku 2005 i co roku gromadzi fanów z całej Polski.
W Jarocinie odbywa się festiwal muzyki klubowej Sounds of Freedom.
W latach 2017–2018 odbywał się Disco Stars Festiwal, festiwal muzyki disco polo.
Gospodarka
Od początku swojego istnienia Jarocin był miastem kupieckim. Krzyżowały się tutaj szlaki handlowe z Torunia do Wrocławia, oraz z Poznania do Kalisza, dzięki czemu rozwinęły się tu handel, oraz rzemiosło. Dynamiczny rozwój miasta przypadł na koniec XIX wieku, kiedy miasto stało się węzłem kolejowym. Potroiła się wówczas liczba mieszkańców do 6250 osób[24].
Obecnie Jarocin leży w obrębie Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Posiada również około 50 ha wolnych terenów inwestycyjnych na terenie miasta. Powołano także spółki komunalne zajmujące się gospodarką wodno-ściekową, gospodarowaniem odpadami komunalnymi i budownictwem. Większość istniejących zakładów przemysłowych mieści się w zachodniej części miasta. Do największych przedsiębiorstw należ
RBB Stal - prowadzące stalowe centrum serwisowe oraz zakład zajmujący się kompleksową obróbka stali
P11 Group - Producent reklam indoor & outdoor
Hydro Marko - zajmujące się kompleksową realizacją inwestycji w zakresie budownictwa obiektów gospodarki wodno-ściekowej oraz przemysłowych.
Drobud - Przedsiębiorstwo robót drogowych
Biernacki - Zakład Przemysłu Mięsnego
Etos - producent produktów paszowych
PYLON S.A. - producent głośników i akcesorii muzycznych
GOPOL Sp. z o.o. - producent profesjonalnych narzędzi do mechanicznej obróbki drewna
P.P.H.U. JAMIKS Krystyna Szulc - producent nakryć głowy
P.H.U. Augusto-Jarocin - producent produktów spożywczych
IZOLACJA JAROCIN S.A. - producent wyrobów hydroizolacyjnych
Zakłady Drobiarskie Farmio Sp. z o.o. – Zakład drobiarski
Soho Investments Sp. z o.o. – deweloper
Martin Bauer Polska Sp. z o.o. – producent ziół i herbat
Dodatkowo działają spółki gminne:
Jarocińskie Linie Autobusowe Sp. z o.o.
lokalny transport zbiorowy
https://www.jlajarocin.pl/
Jarocińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Sp. z o.o.
budowa budynków wielorodzinnych,
administrowanie Wspólnotami Mieszkaniowymi,
sprawowanie zarządu budynkami
http://jtbs.com.pl/
Jarocińska Agencja Rozwoju Sp. z o.o.
telekomunikacja
reklama
udzielanie poręczeń i pożyczek
https://jarjarocin.pl/
Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o.
produkcja wody,
oczyszczanie ścieków
https://pwikjarocin.pl/
Jarocin Sport Sp. z o.o.
usługi hotelarskie,
usługi konferencyjne,
budowa i modernizacja obiektów publicznych (sale sportowe, boiska, aquapark)
http://www.jarocinsport.pl/
Wielkopolskie Centrum Recyklingu Sp. z o.o.
mechaniczno-biologiczne przetwarzanie odpadów
https://wcr-jarocin.pl/
Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o.
budowa i modernizacja infrastruktury oświetleniowej,
W Jarocinie znajduje się kilka wielkopowierzchniowych sklepów handlowych, takich jak Lidl, Biedronka, Kaufland i Intermarche, oraz galerie handlowe Multishop, Galeria Jarocińska i Tobena.
W 2017 r. została oddana do użytku obwodnica Jarocina S11 wraz z łącznikiem, o wspólnej długości ponad 13 km (10 km drogi ekspresowej i 3 km łącznika o statusie drogi krajowej) Koszt inwestycji wyniósł okolo 330 mln zł. W związku z jej powstaniem, w mieście wybudowano kilka kilometrów dróg łączących centrum miasta z obwodnicą.
Miasto stało się pierwszym beneficjentem rządowego programu Mieszkanie Plus, obecnie Jarocin jest liderem w skali kraju.
W wyniku realizacji w latach 2018–2020 inwestycji zostało obecnie oddanych do użytkowania:
– 96 mieszkań w Siedleminie przy ul. Głównej 38 A-C (inwestycja zakończona w połowie kwietnia 2018 r.)
– 120 mieszkań w Jarocinie przy ul. Siedlemińskiej 40, 42 (inwestycja zakończona z końcem maja 2018 r.)
– 42 mieszkania w Jarocinie przy ul. Leszczyce 25, 25A (inwestycja zakończona w połowie lipca 2018 r.)
– 108 mieszkań w Jarocinie przy ul. Siedlemińskiej 44, 46 (inwestycja zakończona w połowie czerwca 2020 r.)
Obecnie trwa budowa kolejnych mieszkań czynszowych w nowej lokalizacji. W Witaszycach przy ul. Zapłocie 1A powstanie 30 nowych mieszkań.
Od roku 2018 przeprowadzana jest rewitalizacja jarocińskiej zieleni miejskiej, parków i skwerów oraz Starego Miasta.
W latach 2018–2023 wybudowano 39 067 m dróg, natomiast ścieżek rowerowych przeszło 8 900 m.
Wspólnoty wyznaniowe
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Patronem miasta Jarocina jest św. Marcin. Fakt ten został potwierdzony przez Radę Miejską w Jarocinie 1 marca 1996 roku oraz ks. Biskupa Kaliskiego Stanisława Napierałę 12 stycznia 1997 roku. 11 listopada 2005 r. w holu jarocińskiego ratusza odsłonięty został witraż z wizerunkiem św. Marcina. Dni Patrona Miasta obchodzone są 11 listopada oraz w najbliższy weekend towarzyszący tej dacie. Tradycją wpisaną w obchody Dni Patrona Miasta jest przejazd św. Marcina na koniu po jarocińskim rynku[33].
Jarociński Klub Szachowo-Warcabowy – JKSz-W Jarocin, klub szachowy grający w III lidze seniorów.
Klub sukcesy zawdzięcza głównie juniorom, którzy już od kilku lat godnie reprezentują powiat jarociński w mistrzostwach Wielkopolski, makroregionu, Polski, a nawet Europy i Świata.
UKS Jedynka Jarocin, klub taekwondo, istnieje od 1999 roku[34]
UKS Trójka Jarocin, klub kolarstwa górskiego istniejący pod różnymi nazwami od 1997 roku.
MUKS „Wimbledon”, klub tenisa ziemnego, istnieje od 2009 roku.
↑Zbyszko Górczak: Najstarsze lokacje miejskie w Wielkopolsce (do 1314 r.), Poznań 2002, s. 99.
↑Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka, 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 258.
↑ abcdPaweł Anders: Województwo kaliskie : szkic monograficzny. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 191–197. ISBN 83-01-04549-3.
↑Jan Mostowski, Władysław Marcinkowski: Fabryka Obrabiarek Specjalnych „Jafo” Jarocin : informator. Jarocin: Fabryka Obrabiarek Specjalnych „Jafo” Poznań, Zakład nr 2 „Jafo” Jarocin, 1980, s. 7–10.
↑Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. IV J-Kn, hasło „Jarocin”. Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Języka polskiego, 2001, s. 97. ISBN 83-87623-36-9.
Władysław Jażdżewski: Wykopalisko jarocińskie, a mianowicie monety Bolesławów Czeskich. Poznań: Nakład Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, 1879.