Najstarsza pośrednia informacja o Chojnicach zawarta jest w dokumencie wystawionym przez Mestwina II w 1275 augustianom z pobliskiej wsi Swornegacie. W testacji wymieniony został Mislibous Malowy de Choyniz[7], uważany za pierwszego znanego z imienia mieszkańca miasta.
Dalsze zapiski notują nazwę Conitz (1326), Choynicza (1426, 1472). Według Rymuta w średniowieczu występowała też forma Chojnica, stale w liczbie mnogiej nazwa występuje od XVII wieku[8].
Nie wiadomo, kiedy Chojnice otrzymały prawa miejskie, gdyż nie zachowała się o tym żadna wzmianka. Już wcześniej istniał tu gród, o wybitnie obronnym położeniu na przesmyku między nieistniejącymi już jeziorami Jeleńcz i Zielonym. W 1309 miasto znalazło się pod władzą Krzyżaków, którzy w ciągu pierwszej połowy XIV wieku umocnili Chojnice, powiększyli obszar należący do miasta i wydali ostatecznie w 1360 nowy dokument lokacyjny.
Dzięki położeniu przy głównym szlaku łączącym Zakon z Brandenburgią Chojnice rozwijały się bardzo szybko, bogacąc się głównie na handlu. W ciągu 20 lat (1340–1360) wzniesiono kościół farny oraz zakończono budowę fortyfikacji. Uczyniły one z Chojnic także ważne ogniwo w systemie obronnym południowo-zachodniej granicy państwa krzyżackiego. Stąd też miasto nazwane zostało przez Jana Długosza Kluczem i Bramą Pomorza[9].
Okres powodzenia zakończył wybuch wojny polsko-krzyżackiej w 1409. Po zwycięstwie pod Grunwaldem do miasta na krótko wkroczyły także oddziały polskie. W 1433 miasto oblegane było przez wojska czeskich taborytów wspomagane przez polską szlachtę pod wodzą Jana Ostroroga. Po wybuchu otwartego powstania przeciw Krzyżakom i poddaniu się miast pruskich protekcji Kazimierza Jagiellończyka w 1454 pod Chojnicami doszło do walnej bitwy między wojskami obu stron. W bitwie tej Krzyżacy odnieśli zwycięstwo, którego konsekwencją była uciążliwa 13-letnia wojna. Za lekceważenie chojniczan i krzyżackiej załogi swoimi głowami zapłacił kwiat polskiego rycerstwa, między innymi Jan Zawisza, syn słynnego Zawiszy Czarnego, a sam król musiał salwować się ucieczką. Dopiero w 1466 po trzymiesięcznym oblężeniu miasto, jako jedna z ostatnich twierdz krzyżackich, zajęte zostało przez oddziały koronne.
Jednym z dwóch chojnickich starostów w okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej był Andrzej Puszkarz z Dobrzyczan, który uzyskał to stanowisko w uznaniu zasług po wojnie 13-letniej (1454–1466), a pełnił je prawdopodobnie do 6 października 1483, kiedy zmarł. Drugim i ostatnim starostą w Rzeczypospolitej szlacheckiej był Mikołaj Kościelecki, który pełnił urząd między 27 sierpnia 1484 a 26 grudnia 1487.
Kalendarium
1275 – Pierwsza wzmianka o Chojnicach w źródłach historycznych.
Chojnice w Państwie Zakonu Krzyżackiego
1309 – Chojnice stają się częścią Państwa Zakonu Krzyżackiego.
1466 – 28 września kapituluje krzyżacka załoga Chojnic. 19 października zostaje zawarty II pokój toruński. Chojnice zostają włączone do Polski.
1555 – Rada miejska urzędowo deklaruje przyjęcie wyznania ewangelickiego. Protestanci przejmują z rąk katolików kościół farny. Występujący w obronie kościoła proboszcz Jan Siński został zabity w zamieszkach.
1939 – 1 września, o godz. 4:45 Chojnice zostały zaatakowane przez wojska niemieckie, stoczona została bitwa obronna. 15 września dokonano pierwszej egzekucji trzech obywateli polskich w lesie miejskim. 24 października odbyła się pierwsza masowa egzekucja w „Dolinie Śmierci”, gdzie w 1939 rozstrzelano ok. 2 tys. mieszkańców Chojnic i okolic.
Średniowieczne, XIV-wieczne mury miejskie okalające Stare Miasto od zachodu oraz częściowo południa i wschodu[17], oraz liczne baszty (Wronia, Szewska, Kurza Stopa)[18]. W Bramie Człuchowskiej (jedynej z trzech zachowanych) mieści się Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach, w basztach m.in. galeria sztuki współczesnej, biblioteka i oddział Archiwum Państwowego[19].
Średniowieczny układ przestrzenny Starego Miasta z kamieniczkami z XVIII i XIX wieku[20]. Na Rynku znajduje się fontanna nawiązująca do klasycyzmu, której rzeźby przedstawiają korowód świętojański.
Neogotycki ratusz zbudowany w 1902 po wyburzeniu XVI-wiecznego starego ratusza stojącego na Rynku[21].
Konwikt – dawne kościół i klasztor Augustianów wzniesione w latach 1786–1794, od 1991 siedziba Katolickiego LO im. Romualda Traugutta[22].
Budynek starostwa z 1892 w stylu eklektycznym, siedziba władz starostwa[23].
Spichlerze przy ul. Krótkiej, zbudowane w XVIII/XX w.
Kompleks budynków poszpitalnych w stylu eklektycznym z II połowy XIX i początku XX wieku[24].
W Chojnicach działa filia pomorskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, od 2011 na rzecz biznesu działa Inkubator Technologiczny w Centrum Edukacyjno-Wdrożeniowym w Chojnicach[30]. W Chojnicach swoje placówki posiadają liczne banki detaliczne.
W Chojnicach i bezpośrednim sąsiedztwie istnieje rozbudowane zaplecze turystyczne, m.in. działają park wodny i przystań żeglarska (Charzykowy). Miasto jest licznie odwiedzane przez turystów, w tym także z zagranicy, w szczególności z Niemiec. Chojnice są bazą turystyczną do wycieczek na południowe Kaszuby, na tzw. Gochy i Zabory.
Chojnice stanowią swojego rodzaju centrum regionalne. Związane jest to z faktem, że do najbliższego miasta podobnej wielkości (minimum 40 tys. mieszkańców) jest ok. 70 km w kierunku zachodnim (Szczecinek), ok. 90 km na południe (Bydgoszcz), ok. 100 km na północ (Słupsk), ok. 80 km na wschód (Starogard Gdański) oraz ok. 120 km w kierunku północno-wschodnim (Trójmiasto).
Sytuacja taka sprawia, iż sporo osób dojeżdża do pracy do Chojnic z okolicznych miejscowości[31]. Dzięki oddaniu do użytku nowej tzw. południowej obwodnicy, która kosztowała według danych GDDKiA ponad 200 mln zł, umożliwiono znaczne przyspieszenie przejazdu i tranzytu towarów na drodze krajowej nr 22[32]. W planach jest także zbudowanie tzw. obwodnicy zachodniej[33], umożliwiającej przejazd do Charzyków oraz wjazd na drogę nr 212 prowadzącą w kierunku Bytowa, bez wjazdu do Chojnic[31].
Handel i usługi
W mieście znajdują się placówki handlowe sieci: Biedronka, Lidl, Netto, Kaufland, Carrefour, Stokrotka, Polo, Bakoma. W 2013 wybudowano największe w południowej części województwa pomorskiego Centrum Handlowe „Brama Pomorza”. Oprócz tego, w maju 2020 r. otworzono Park Handlowy "Retail Partners" o łącznej powierzchni 8500m2[34]
28 listopada 2008 została oddana 14-kilometrowa Obwodnica Chojnic. Prace nad obwodnicą trwały przeszło 2 lata. Obwodnica posiada 2 węzły komunikacyjne (Chojnaty i Lipienice) i została podzielona na trzy odcinki:
Odcinek Nieżywięć-Chojnaty: jedna jezdnia o szerokości 7 metrów – 2 pasy ruchu o szerokości po 3,5 metra, pobocza utwardzone szerokości 1,50 m.
Odcinek Chojnaty-Lipienice: odcinek dwujezdniowy, każda jezdnia o szerokości 7 metrów, po dwa pasy ruchu w każdym kierunku z bitumicznymi poboczami szerokości 2 m, pas dzielący szerokości 4,5 m.
Odcinek Lipienice-Pawłowo: odcinek jednojezdniowy o trzech pasach ruchu, każdy pas ruchu o szerokości 3,5 m (dwa pasy ruchu w kierunku Chojnic, jeden w kierunku Starogardu Gd.)[43].
W styczniu 2024 roku trwa budowa nowego odcinka drogi wojewódzkiej 212 (nazwanego obwodnicą zachodnią), która ma wyprowadzić ruch tranzytowy z centrum miasta[44].
W Chojnicach znajduje się siedziba przedsiębiorstwa PKS Chojnice, obsługującego linie komunikacyjne w powiatach chojnickim, tucholskim oraz sępoleńskim. 31 grudnia 2012 jego suma bilansowa wynosiła 10,94 mln zł, kapitał własny 5,53 mln zł, kapitał zakładowy 6,84 mln zł. Przychody ze sprzedaży w 2012 wyniosły 40,54 mln zł, strata netto 303,36 tys. zł, a zatrudnienie 117 osób. 11 września 2013 Skarb Państwa za 840.125,55 zł sprzedał przedsiębiorstwo firmie Blue Line Sp. z o.o. Warszawa, uzyskując 14,73 zł za 1 udział[45].
Kolejowy
Stacja kolejowa w Chojnicach jest węzłem kolejowym, w którym spotyka się pięć linii kolejowych: 203 (Tczew-Chojnice-Kostrzyn), 208 (Działdowo – Chojnice), 210 (Chojnice – Runowo Pomorskie), 211 (Chojnice – Kościerzyna) i 281 (Oleśnica – Chojnice). Wszystkie linie są niezelektryfikowane, czynne w ruchu towarowym oraz pasażerskim, jedynie na linii kolejowej nr 281 w 2000 zawieszono kursowanie pociągów pasażerskich do Nakła nad Notecią[46].
Obecnie z Chojnic można dojechać bezpośrednim pociągiem do:
Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna „Pomerania” w Chojnicach
Technika
Technikum nr 1 w Chojnicach
Technikum nr 2 w Zespole Szkół Kształcenia Ponadgimnazjalnego
Technikum nr 3 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych numer 3 im. Bohaterów Szarży Pod Krojantami
Technikum nr 4 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych numer 2 im. św. Józefa Patrona Rzemieślników
Centrum Kształcenia Ustawicznego
Technikum im. Stefana Bieszka
Szkoła Techniczna im. Dywizjonu 303 Bydgoskiego Zakładu Doskonalenia Zawodowego
Szkoły muzyczne
Szkoła muzyczna I stopnia w Chojnicach
Sport
Chojnice są ośrodkiem sportowym w południowej części Pomorza. W mieście funkcjonuje kilkanaście stowarzyszeń zajmujących się sportem.
Kluby sportowe
Mieszane sztuki walki
Centrum Sztuk Walki w Chojnicach – klub oferujący szkolenie dzieci, młodzieży i dorosłych w różnorakich sztukach walki, jak MMA, BJJ (brazylijskie jiu-jitsu), boks czy krav maga. Wysoko wykwalifikowana kadra trenerska i bardzo dobrze wyposażona sala czynią to miejsce jednym z najbardziej profesjonalnych na Pomorzu.
Boks
UKS Ósemka Chojnice – klub zajmujący się szkoleniem młodzieży. W kadrze znajduje się młodzieżowy reprezentant kraju Kazimierz Łęgowski. Zajęcia w klubie prowadzi m.in. były reprezentant Polski seniorów, medalista Mistrzostw Europy Seniorów Marcin Łęgowski.
KS Boxing Team Chojnice – klub zajmujący się szkoleniem młodzieży oraz organizacją imprez związanych z boksem seniorskim. W klubie zajęcia prowadzi m.in. wielokrotny młodzieżowy mistrz Polski, Marcin Gruchała. Największe sukcesy klubu w latach 2008–2010 to Mistrzostwo Polski juniorek Sandry Rybakowskiej w 2008 i 2009 w kategorii 52 kg oraz w 2010 w kategorii 57 kg, a także 5. miejsce na młodzieżowych mistrzostwach Europy w bułgarskim mieście Jamboł w 2008[49].
Holiday Chojnice – klub obecnie nieistniejący, dwukrotny wicemistrz Polski, zdobywca Pucharu Polski.
Lekkoatletyka
Chojniczanka Chojnice – klub zajmujący się szkoleniem młodzieży, aktualnie w barwach klubu biega Kamila Kubaczyk, brązowa medalistka halowych mistrzostw Polski juniorów młodszych w sprincie na 60 m.
Florian Chojnice – sekcja klubu sportowego Kolejarz Chojnice, w kadrze kilku medalistów mistrzostw Polski weteranów oraz strażaków w biegach długodystansowych.
UKS Rugby Tur Chojnice – klub zajmujący się szkoleniem młodzieży, powstał w dniu 22 maja 2003.
Siatkówka:
UKS Ósemka Chojnice – klub wielosekcyjny, trenujący siatkarzy i siatkarki. Zaczął działać od 2008.
Tenis Stołowy
Ósemka Chojnice – uczniowski klub sportowy wystawiający drużynę do rozgrywek ligowych. Tenisiści Ósemki grają w pomorskiej III lidze tenisa stołowego.
Szachy
Ósemka Chojnice – uczniowski klub sportowy w Chojnicach wystawiający drużynę do rozgrywek ligowych. Szachiści Ósemki grają w kujawsko-pomorskiej III lidze szachowej, w okręgówce oraz w A klasie.
Żeglarstwo
Chojnicki Klub Żeglarski – corocznie zdobywa medale i tytuły mistrza Polski w różnych klasach. Najbardziej rozwinięta w klubie jest praca w klasie optymist, zawodnicy ChKŻ z powodzeniem startują też w klasach ISA 407, laser, 420 i 470[52].
Cheerleading
UKS Ósemka – treningi dziewcząt w kategoriach wiekowych junior młodszy, junior, senior. Sekcja działająca od 2007.
Obiekty sportowe
Centrum Park Chojnice – hala widowiskowo-sportowa o wymiarach 43 m długości × 22 m szerokości x 7 m wysokości, w której można rozgrywać spotkania futsalu, piłki ręcznej, koszykówki i siatkówki, domowy obiekt Red Devils Chojnice
↑ŻanetaŻ.SzulcŻanetaŻ., Podstawowe informacje o gminie Chojnice [online], bip.gminachojnice.com.pl, 21 lutego 2005 [dostęp 2022-09-21] [zarchiwizowane z adresu 2022-09-21], Cytat: Gmina Chojnice leży […] w powiecie chojnickim […]. W ujęciu historycznym jest to część Pomorza Gdańskiego..
↑KazimierzK.RymutKazimierzK., Nazwy miast Polski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1980, s. 52, ISBN 83-04-00704-5, ISBN 978-83-04-00704-8 [dostęp 2023-09-30](pol.).
BarbaraB.ZagórskaBarbaraB., Chojnice – Miasto i ludzie na starej fotografii, Chojnice: Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach/ Urząd Miejski w Chojnicach, 1996, ISBN 83-906163-1-9. Brak numerów stron w książce