Rerum Novarum

Deel van de serie over
documenten van de
Heilige Stoel

Constituties, encyclieken,
exhortaties en instructies

Wapen van de Heilige Stoel
op gezag van
de Heilige Stoel
Constituties

Sacrosanctum Concilium
Gaudium et Spes
Lumen Gentium

Encyclieken

Pius IX
Leo XIII
Pius X
Benedictus XV
Pius XI
Pius XII
Johannes XXIII
Paulus VI
Johannes Paulus II
Benedictus XVI
Franciscus

Instructies

Inter Oecumenici
Liturgiam Authenticam
Redemptionis Sacramentum

Rerum Novarum (Latijn voor Over de Nieuwe Dingen) is een in 1891 door paus Leo XIII geschreven encycliek. De encycliek houdt zich bezig met de situatie van de arbeidersklasse en formuleert in de vorm van een aantal uitgangspunten de sociale leer van de Katholieke Kerk.

Uitgangspunten van de pauselijke encycliek waren een rechtvaardig loon, het recht op eigendom en solidariteit met de zwakkeren. Als instrumenten om deze doelstellingen na te streven, werden zowel overheidsingrijpen als de vorming van vakbonden genoemd.

In zijn uiteenzetting over overheid, industrie en arbeid leidt Leo XIII de Kerk het industriële tijdperk binnen. Zijn pleidooi voor vakorganisaties was niet alleen een vernieuwing binnen kerkelijke kring, maar ook daarbuiten. Leo's encycliek bevat een kritiek tegenover ongebreideld kapitalisme en veroordeelt tegelijkertijd het marxistisch socialisme, het historisch determinisme en het dialectisch materialisme. Zijn voorgestelde samenwerking tussen arbeid en kapitaal inspireerde tot de vorming van vakbonden en onder meer verschillende vormen van corporatisme.

Sociale katholieke leer

Rerum Novarum geeft de contouren weer van een sociale katholieke leer, maar is geen systeem. Veeleer geeft het antwoorden op concrete situaties. Latere encyclieken volgden en probeerden ook nieuwe ontwikkelingen een plaats te geven binnen de sociale katholieke leer, die nog steeds op Rerum Novarum voortbouwt:

Naast encyclieken maakt de Kerk eveneens gebruik van andere vormen, zoals pauselijke brieven en toespraken, waarin op de sociale toestand wordt ingegaan:

Politiek

De Aalsterse priester Adolf Daens steunde op deze encycliek om de slechte werkomstandigheden in zijn land in de 19e eeuw te bestrijden, wat zou leiden tot de oprichting van de Christene Volkspartij in 1893. In 2014 roept het ACW op om al te drastische besparingen te compenseren met extra vermogensbelastingen om te komen tot een rechtvaardige inkomensherverdeling. In Nederland putte de Roomsch-Katholieke Staatspartij uit deze encycliek voor haar sociaal programma.

De katholieke vakbeweging beschouwt Rerum Novarum in zekere zin als haar grondvest. Het feest van Rerum Novarum wordt veertig dagen na Pasen gevierd op Hemelvaartsdag en wordt gezien als de tegenhanger van de socialistische 1 mei-vieringen, terwijl paus Pius XII de 1e mei speciaal heeft toegewijd aan 'Sint-Jozef Werkman'.

Varia

Straatnaambord en deel van de sanitairfabriek De Eiffel in Maastricht
  • In de Gentse wijk Nieuw Gent bevindt zich sinds de jaren 1960 het Rerum Novarumplein, genoemd naar de encycliek.
  • In het Maastrichtse Sphinxkwartier is sinds 2008 eveneens een straat genaamd Rerum Novarum. De straat is aangelegd op het voormalige industrieterrein van de Koninklijke Sphinx, waar in de negentiende eeuw duizenden arbeiders in vaak barre omstandigheden in de glas- en aardewerkindustrie werkten.[1]

Zie ook