Pofadders

Pofadders
Bovenaanzicht van de gabonadder (Bitis gabonica), exemplaar in gevangenschap.
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Orde: Squamata (Schubreptielen) Onderorde: Serpentes (Slangen) Familie: Viperidae (Adders) Onderfamilie: Viperinae (Echte adders)
Geslacht
Bitis Gray, 1842
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Pofadders op Wikispecies
Portaal    Biologie Herpetologie

Pofadders[1] (Bitis) zijn een geslacht van zeer giftige slangen uit de onderfamilie echte adders (Viperinae) van de familie adders (Viperidae).

Naam en indeling

De wetenschappelijke naam van de groep werd voor het eerst voorgesteld door John Edward Gray in 1842. De slangen werden eerder aan andere geslachten toegekend, zoals Vipera, Echidna en Coluber. Er zijn achttien soorten, inclusief de pas in 2016 beschreven soort Bitis harenna.[2]

Uiterlijke kenmerken

De slangen bereiken een lichaamslengte van ongeveer een tot twee meter. Kleinere soorten zoals de dwergpofadder (Bitis peringueyi) echter blijven aanzienlijk kleiner tot ongeveer 30 centimeter. De kop is duidelijk te onderscheiden van het lichaam door de aanwezigheid van een insnoering. Het lichaam is vaak erg dik en stevig gebouwd. De ogen zijn relatief klein en hebben een verticale pupil.[3]

Alle soorten zijn zeer goed gecamoufleerd en hebben kleuren die lijken op de ondergrond. Veel soorten hebben buiten hun leefomgeving opvallende kleuren en patronen die echter in de natuurlijke habitat volledig wegvallen tegen de ondergrond. Deze kleuren maken pofadders extra gevaarlijk omdat ze nagenoeg onzichtbaar zijn en in het veld pas op het laatste moment worden opgemerkt.

Levenswijze

De vrouwtjes zetten geen eieren af maar zijn eierlevendbarend, de jongen komen levend ter wereld. Op het menu staan vaak voornamelijk zoogdieren, maar ook reptielen, amfibieën, vogels en vissen worden gegeten.[3] Pofadders zijn zeer giftig en hun beet is dodelijk voor mensen. De naam pofadder slaat op het hijgende, puffende geluid dat ze voortbrengen als ze worden bedreigd.[4]

Verspreiding en habitat

Pofadders komen voor in grote delen van centraal- en zuidelijk Afrika en leven in de landen Benin, Nigeria, Tsjaad, Centraal-Afrikaanse Republiek, Kameroen, Oeganda, Equatoriaal-Guinea, Congo-Brazzaville, Congo-Kinshasa, Angola, Zambia, Kenia, Rwanda, Gabon, Tanzania, Zimbabwe, Mozambique, Zuid-Afrika, Malawi, Togo, Ethiopië, Ghana, Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone, Guinea, Namibië, Guinee-Bissau, Swaziland, Burundi, Burkina Faso, Niger, Eritrea, Somalië, Gambia, Senegal, Mauritanië, Mali, Soedan, Algerije, Marokko, Saoedi-Arabië en Oman.[2] De habitat bestaat uit scrublands, graslanden, rotsige omgevingen, bossen, savannen en zandduinen.

Beschermingsstatus

Door de internationale natuurbeschermingsorganisatie IUCN is aan negen soorten een beschermingsstatus toegewezen. Vijf soorten worden beschouwd als 'veilig' (Least Concern of LC), een soort als 'onzeker' (Data Deficient of DD) en twee soorten als 'kwetsbaar' (Vulnerable of VU). De soort Bitis albanica ten slotte staat te boek als 'bedreigd' (Endangered of EN).[5]

Soorten

Het geslacht omvat de volgende soorten, met de auteur en het verspreidingsgebied.

Afbeelding	Naam	Auteur	Verspreidingsgebied
-	Bitis albanica	Hewitt, 1937	Zuid-Afrika
	Gewone pofadder (Bitis arietans)	Merrem, 1820	Zuid-Afrika, Swaziland, Namibië, Botswana, Zimbabwe, Mozambique, Malawi, Zambia, Angola, Tanzania, Burundi, Rwanda, Oeganda, Kenia, Congo-Kinshasa, Congo-Brazzaville, Gabon, Burkina Faso, Equatoriaal-Guinea, Kameroen, Centraal-Afrikaanse Republiek, Niger, Nigeria, Benin, Togo, Ghana, Ivoorkust, Sierra Leone, Eritrea, Ethiopië, Somalië, Guinea, Guinee-Bissau, Gambia, Senegal, Mauritanië, Westelijke Sahara, Mali, Soedan, Algerije, Marokko, Saoedi-Arabië, Oman
	Bitis armata	Smith, 1826	Zuid-Afrika
	Bitis atropos	Linnaeus, 1758	Zuid-Afrika, Swaziland, Lesotho, Zimbabwe, Mozambique
	Gehoornde pofadder (Bitis caudalis)	Smith, 1839	Namibië, Angola, Zuid-Afrika, Zimbabwe, Botswana, Zambia
	Bitis cornuta	Daudin, 1803	Zuid-Afrika, Namibië
	Gabonadder (Bitis gabonica)	Duméril, Bibron & Duméril, 1854	Benin, Nigeria, Tsjaad, Soedan, Centraal-Afrikaanse Republiek, Kameroen, Oeganda, Equatoriaal-Guinea, Congo-Brazzaville, Congo-Kinshasa, Angola, Zambia, Kenia, Rwanda, Gabon, Tanzania, Zimbabwe, Mozambique, Zuid-Afrika, Malawi, Togo
-	Bitis harenna	Gower, Wade, Spawls, Böhme, Buechley, Sykes & Colston, 2016	Ethiopië
-	Bitis heraldica	Bocage, 1889	Angola
	Bitis inornata	Smith, 1838	Zuid-Afrika
	Neushoornpofadder (Bitis nasicornis)	Shaw, 1802	Soedan, Kenia, Oeganda, Angola, Congo-Kinshasa, Congo-Brazzaville, Gabon, Kameroen, Equatoriaal-Guinea, Nigeria, Benin, Togo, Ghana, Ivoorkust, Liberia, Sierra Leone, Guinea, Centraal-Afrikaanse Republiek, Tanzania, Zambia
	Bitis parviocula	Böhme, 1976	Ethiopië
	Dwergpofadder (Bitis peringueyi)	Boulenger, 1888	Namibië, Angola
	Bitis rhinoceros	Schlegel, 1855	Guinea, Guinee-Bissau, Liberia, Sierra Leone, Ivoorkust, Ghana, Togo
	Bitis rubida	Branch, 1997	Zuid-Afrika
	Bitis schneideri	Boettger, 1886	Namibië, Zuid-Afrika
	Bitis worthingtoni	Parker, 1932	Kenia
	Bitis xeropaga	Haacke, 1975	Namibië, Zuid-Afrika

Bronvermelding

Referenties

1. Bernhard Grzimek (1971). Het Leven Der Dieren Deel VI: Reptielen. Kindler Verlag AG, Pagina 545. ISBN 90 274 8626 3.
2. The Reptile Database - Peter Uetz & Jakob Hallermann, Bitis.
3. Graham Alexander en John Marais (2007). A Guide to the Reptiles of Southern Africa. Struik Nature, Pagina 172 - 189. ISBN 978 1 77007 386 9.
4. Kleine Winkler Prins (1980). Dieren encyclopedie deel 6: PAA – RUN. Winkler Prins, Pagina 1694. ISBN 90 10 02845 3.
5. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources - Red List, Bitis - IUCN Red List.

Bronnen

• (en) – Peter Uetz & Jakob Hallermann - The Reptile Database - Bitis - Website Geconsulteerd 21 juli 2021