Lijst van gasthuizen in Groningen

Het Peper- of Geertruitsgasthuis

Gasthuis is het Groningse equivalent van wat in andere steden veelal met hofje of convent wordt aangeduid. Het begrip gasthuis bestond al in de Middeleeuwen.

In de Middeleeuwen ging het in eerste instantie om huizen waar zieken (pestlijders), armen en pelgrims werden opgevangen. Het oudste gasthuis in Groningen, het Pelstergasthuis, stond aan de rand van de stad, waarschijnlijk gesticht als pelgrimsoord. Van het Pepergasthuis is bekend dat het is gesticht als verblijf voor pelgrims. Het Armhuiszitten Convent is de eerste poging van het stadsbestuur om enige orde aan te brengen in de voorzieningen voor de armlastige stadjers. Het convent beheerde niet alleen enkele gasthuizen, maar was ook verantwoordelijk voor de voedseluitdeling voor de stille armen in de stad.

Vanaf 1600 krijgen de gasthuizen meer en meer de functie van bejaardentehuizen. De oudste gasthuizen waren kerkelijke stichtingen, later werden ze ook door welgestelde burgers gesticht. Door de bouw van moderne bejaardentehuizen zijn de meeste bejaarden vertrokken en veel hofjes vervallen geraakt. Na een grootscheepse restauratie in de jaren tachtig van de twintigste eeuw is een aantal gasthuizen nu tot rijksmonument verklaard.

Begijnhoven, hofjes waar begijnen een gemeenschap vormden, zijn er wel geweest in Groningen, maar hiervan is vrijwel niets bewaard gebleven. Op de plaats waar nu het Academiegebouw staat hebben tot de reductie van Groningen twee begijnhoven gestaan: het Vrouwe Menoldaconvent en het Vrouwe Sywenconvent. Van latere datum is het Olde Convent dat deels is bewaard gebleven in het Rode Weeshuis.

Nog bestaande gasthuizen

Onderstaande lijst is een alfabetische opsomming van de 32 nog overgebleven gasthuizen in de stad Groningen. De meeste gasthuizen hebben hun oorspronkelijke functie als opvangadres verloren, maar enkelen zijn nog in gebruik als gasthuis:

Naam	Jaar	Adres	Opmerking	Afbeelding
naamloos hofje (Hofje Ceramstraat)	1937	Ceramstraat 17 - 53	Hofje van 24 woningen voor ouden van dagen
naamloos hofje (Hofje Tellegenstraat)	1933	Tellegenstraat 7 - 59	Hofje van 27 woningen voor ouden van dagen, architect Siebe Jan Bouma
Aaffien Olthofsgasthuis	1767	Kattenhage 4-10	Ook wel bekend als Vrouw Wilsoorgasthuis
Aduardergasthuis	1604	Munnekeholm 3	Gesticht door de laatste abt van het klooster van Aduard
Anna Varvers Convent	1632	Nieuwe Kijk in 't Jatstraat 12
Armhuiszitten Convent	1437	A-Kerkstraat 22	Ook wel bekend als Lamme Huiningegasthuis
Beth Zekenim	1899	Schoolholm 26
Corneliagasthuis	1854	Hardewikerstraat 39	Ook wel bekend als Tellegengasthuis
Doopsgezind Gasthuis	1872	Nieuwe Boteringestraat 47
Doopsgezind Gasthuis	1872	Nieuwe Boteringestraat 47
Gasthuis Groningen	1990	Eendrachtskade NZ 19	hospice, opgezet door Humanitas Groningen
Gasthuis voor de werkende stand	1850/1935	Oosterweg 90
Gerarda Gockingahuis	1870	Grote Rozenstraat 72-84
Hesselinkstichting	1893	Nieuwe Boteringestraat 47	Gesticht als voorziening voor armlastige doopsgezinden aan de Meeuwerderweg, in 1893 verplaatst naar Doopsgezind gasthuis waar een nieuwe vleugel werd gebouwd
Jacob en Annagasthuis	1495	Gasthuisstraatje 2	Bijnaam: Lekkerbeetjesgasthuis
Jan Luitjensgasthuis	1591/1932	Noorderbinnensingel 82-87	Ook wel bekend als Jannes Baroldigasthuis
Juffer Margarethagasthuis	1858	Haddingestraat 19-21
Juffer Tette Alberdagasthuis	1666	Nieuwe Kerkhof 22
Latteringe Gasthuis	1857	Visserstraat 13
Maria Elisabeth Linhoff Stichting	1944	Oude Kijk in 't Jatstraat 61
Mepschen- of Sint Annengasthuis	1479	Oude Kijk in 't Jatstraat 4
Middengasthuis	1873	Kleine Rozenstraat 8-62
Middengasthuis	1895	Grote Leliestraat 53-113
Pieternellagasthuis	1878	Grote Leliestraat 34
Remonstrants Gasthuis	1892	Noorderbinnensingel 23-49
Rustoord	1922	Korreweg 158
Sint Anthonygasthuis	1517	Rademarkt 29
Pepergasthuis	1405	Peperstraat 22	Ook wel bekend als Geertruidsgasthuis (officiële naam)
Sint Martinusgasthuis	1880	Grote Leliestraat 23
Ter Schouw-Van Sanenstichting	1929	Moesstraat 46
Typografengasthuis	1903	Petrus Campersingel 37-117
Ubbenagasthuis	1521/1923	Korreweg 158
Weldadige Stichting Ketelaar-Bos	1939	Gasthuisstraatje 1
Wytzes- of Schoonbeeksgasthuis	1701/1911	Visserstraat 52-54
Zeylsgasthuis	1668	Visserstraat 50

Verdwenen gasthuizen

• Het Sint Jurgensgasthuis, gesticht in 1422 als voorziening voor leprozen in Helpman, opgeheven in 1599.
• Het Riddersgasthuis, gesticht in 1594, in 1621 opgegaan in het Armhuiszitten Convent.
• Het Scheuningsgasthuis aan de Prinsenstraat gesticht in 1625, laatste bewoner verhuisde in 1953 naar het Remonstrants Gasthuis, gesloopt voor uitbreiding Nieuwsblad van het Noorden.
• Het Vrouw Fransensgasthuis aan de Battengang, gesticht in 1675, werd in 1969 afgebroken en opnieuw opgebouwd in het openluchtmuseum Het Hogeland in Warffum.

Externe links

• Gasthuizen

Bronnen, noten en/of referenties

• Egbert van der Werff, Rita Overbeek en Bea Havinga (2005): Van Anna Varwers Convent tot Zuiderkerk: gasthuizen & godshuizen in Groningen, Studio van Stralen, Groningen, ISBN 90-77957-03-0

Mediabestanden

Zie de categorie Gasthuizen in stad Groningen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.