Catharina Bolnes

Vermeers Schrijvende vrouw in het geel is mogelijk een portret van Catharina Bolnes.

Catharina Bolnes (Gouda, 1631–Delft, 1688) was de vrouw van de Nederlandse schilder Johannes Vermeer. Het merendeel van de informatie over haar is anekdotisch, waardoor slechts gespeculeerd kan worden over haar rol in Vermeers leven en werk.

Levensloop

Bolnes werd geboren in Gouda als dochter van Maria Thins, een welgestelde patriciaat, en Reynier Bolnes, een rijke bakker. Haar jeugd werd gekenmerkt door geweld en onrust, voornamelijk door de slechte behandeling die haar moeder van haar vader ondervond en het wangedrag van haar broer Willem. Na de scheiding van haar ouders verhuisden Catharina en haar moeder naar de Paapse hoek in Delft, waar zij mogelijk op zoek waren naar rust en een nieuw leven.[1]

Bolnes ging op 5 april 1653 in ondertrouw in het stadhuis te Delft en huwde op 20 april 1653 in Schipluiden met Johannes Vermeer. Dit huwelijk was bijzonder, omdat Bolnes afkomstig was uit een welgestelde rooms-katholieke patriciërsfamilie, terwijl Vermeer calvinistisch was opgevoed. Enkele weken voor het huwelijk bekeerde Vermeer zich echter tot het rooms-katholieke geloof, wat hun interreligieuze verbintenis mogelijk maakte.[2]

Het paar vestigde zich in de Paapse hoek in het huis van Catherina's moeder. Ze kregen vijftien kinderen, waarvan er vier de kindertijd niet overleefden. Hun huwelijk leek een liefdevolle verbintenis te zijn, ondanks de financiële uitdagingen.[3]

Na de dood van Vermeer in 1675 stond Bolnes voor de uitdaging het kroost op te voeden met de schulden die haar man nagelaten had. Ze verhuisde met haar kinderen naar Breda, waar ze een lijfrente ontving uit een familievermogen. Kort voor haar overlijden stelde ze een nieuwe voogd aan voor haar kinderen. Ze overleed in 1688 tijdens een bezoek aan haar dochter Maria in Delft, in het huis genaamd de Blauwe Hand aan de Verwersdijk. Ze werd begraven in de Nieuwe Kerk.

Nalatenschap

Handtekening Catharina Bolnes

Bolnes' nalatenschap is omstreden, mede door de vaak negatieve weergave van haar karakter in fictieve interpretaties, zoals in het boek Het Meisje met de Parel en de gelijknamige film.[3] Feit is dat het merendeel van de informatie over haar anekdotisch is en gebaseerd op overleveringen zonder substantiële historische basis, waardoor speculaties over haar rol in Vermeers leven en werk blijven bestaan.

Appendix

Bronnen

• (en) Catharina and Johannes: Did Vermeer Ever Paint his Wife Catharina?. Essential Vermeer 4.0. Geraadpleegd op 29 september 2024.
• (en) Fifteen children born to Johannes Vermeer and Catharina Bolnes. Seventeenth century Doll showing a naked child. johannesvermeer.info (2 maart 2017) – via Kalden.

Noten en referenties

1. Wolf, Joke de, Wat de vrouw in het geel van Vermeer schrijft, blijft een raadsel (column). Trouw (6 september 2022). “Bolnes had een nare jeugd gehad. Haar vader was zo gewelddadig dat ze met haar moeder woonplaats Gouda ontvluchtte en in de ‘Paapse hoek’ in Delft bescherming zocht. Daar ontmoet Johannes Vermeer de twintig­jarige Catharina. Aangezien zij uit een rijke katholieke familie komt, en hij een arme protestant is, moet er heel wat gepraat worden, voordat moeder Bolnes toestemming geeft voor het huwelijk. Wel trouwen ze op huwelijkse voorwaarden, en staat onder een ­lening die het echtpaar afsluit de handtekening van zowel Johannes als ­Catharina.”
2. Johannes Vermeer. Midden-Delfland in beeld. Geraadpleegd op 29 september 2024.
3. (en) Jenkins, Simon, "Vermeer was no sex-mad garret artist. The scribblers have got the wrong girl," The Guardian, 3 oktober 2008. Jenkins schreef dat archiefonderzoek op een hecht gezin vol kinderen en muziek wees. Johannes Vermeer trouwde uit liefde met Catharina, ondanks hun verschillende geloofsovertuigingen en tegen de wil van beide families. Hij verhuisde naar het huis van zijn schoonmoeder, Maria Thins, in de “Papistenhoek” van Delft, waar hij een kunsthandel dreef en als rentmeester van de familie optrad. Het huwelijk was gelukkig, met Catharina die tijdens hun 22-jarige huwelijk 15 kinderen baarde, waarvan er 11 overleefden. Vermeer vernoemde zijn kinderen naar zijn schoonmoeder en haar favoriete heiligen. Thins benoemde Vermeer zelfs als haar erfgenaam in plaats van haar eigen zoon. Na Vermeers overlijden op 43-jarige leeftijd, sprak ze over hem als "de heilige Vermeer." Catharina vroeg de executeurs om drie schilderijen te mogen houden, waarvan één vermoedelijk een portret van haarzelf en de andere van hun dochters was.