Singapur

Nagsasabtan: 1.3°N 103.8°E / 1.3; 103.8

Republika ti Singapur Republik Singapura  (Malayo) 新加坡共和国 (Insik) சிங்கப்பூர் குடியரசு (Tamil)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao:  "Majulah Singapura"  (iti Malayo) "Agpasangoka, Singapur"
Nailian a kanta: Majulah Singapura "Agpasangoka, Singapur"
Lokasion ti  Singapur  (berde) idiay ASEAN  (nangisit a kolordapo)  —  [Leyenda]
Kapitolio	Singapur (siudad-estado) 1°17′N 103°50′E
Kadakkelan a PA	Bedok[1] 1°19′24.97″N 103°55′38.43″E
Opisial a sasao	Ingles Malayo Insik Tamil
Opisial a sinuratan	Alpabeto a Latin Napalaka nga Insik Sinuratan a Tamil
Nagan dagiti umili	Singapur, Taga-Singapur
Gobierno	Unitarrio a parlamentario a republika
• Presidente	Halimah Yacob
• Kangrunaan a Ministro	Lee Hsien Loong
• Pangulo ti Hustisia	Sundaresh Menon
• Tagabitla ti Parlamento	Tan Chuan-Jin
Lehislatura	Parlamento
Pannakaporma
• Pannakabangon	6 Pebrero 1819[2]
• Bukod a pannakaturay	3 Hunio 1959[3]
• Pannakawayawaya manipud iti Nagkaykaysa a Pagarian	31 Agosto 1963
• Pannakaitipon iti Malaysia	16 Septiembre 1963
• Pannakaisina manipud iti Malaysia	9 Agosto 1965
Kalawa
• Dagup	710 km^2 (270 sq mi) (Maika-189)
• Danum (%)	1.444
Populasion
• Senso idi 2011	5,183,700[4]
• Densidad	7,315[5]/km^2 (18,945.8/sq mi) (Maika-3)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$314.911 bilion[6] (Maika-38)
• Tunggal maysa a tao	$59,711[6] (Maika-3)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$259.849 bilion[6] (Maika-38)
• Tunggal maysa a tao	$49,270[6] (Maika-13)
Gini (2012)	47.8[7] nangato · Maika-26
HDI (2013)	0.901[8] nangato unay · Maika-9
Kuarta	Doliar ti Singapur (SGD)
Sona ti oras	UTC+8 (SST)
Pormat ti petsa	aa/bb/tttt
Pagmanehuan	kanigid
Kodigo ti panagtawag	+65
Kodigo ti ISO 3166	SG
TLD ti internet	.sg
Ti Singapur ket maysa a siudad-estado.

Ti Singapur (/ˈsɪŋəpɔːr/ (dengngen)), opisial a ti Republika ti Singapur, ket maysa a Abagatan a daya nga Asia a siudad-estado idiay akin-abagatan nga ungto ti Malay a Peninsula, 137 kilometro (85 mi) nga abagatan ti ekuador.Daytoy ket maysa a isla a pagilian a binukel dagiti 63 nga isla, daytoy ket naisina manipud iti Malaysia babaen ti Il-ilet ti Johor iti amiananna ken manipud iti Is-isla ti Riauti Indonesia babaen ti Ilet ti Singapur iti abagatanna. Ti pagilian ket adu a naurbano nga adda laeng ti bassit a nabatbati a nangruna a pagtutuduan a kabakiran, ngem adu pay dagiti daga a naparpartuat para iti panarang-ay babaen ti panagala manen ti daga.

Daytoy ket paset idi kadagiti nadumaduma nga imperio a natenganen manipud idi maikadua a siglo AD, ti Singapur ket nagsangsangaili ti paggatangan apuesto ti Kompania ti Daya nga India idi 1819 nga adda ti pammalubos manipud iti Sultanato ti Johor. Ti Britaniko ket nakagun-od ti katurayan ti daytoy nga isla idi 1824 ken ti Singapur ket nagbalin a maysa kadagiti Il-ilet a Pagtataengan ti Britaniko idi 1826. Daytoy ket sinkupan babaen ti Hapon idi Maikadua a Sangalubongan a Gubat, ti Singapur ket nagirangarang ti kinawaya, a nagitiptipon dagiti dati a teritorio ti Britaniko tapno mangporma ti Malaysia idi 1963, urayno daytoy ket maisina manipud iti Malaysia kalpasan ti dua a tawen. Manipud idin daytoy ket dimmakkel ti kinabaknangna, ken maysa daytoy kadagiti Uppat a Tigre ti Asia. Ti Singapu ket isu ti maikapat a mangidadaulo a sentro ti pinansia, ken ti puertona ket maysa kadagiti lima kasingangaran a puerto ti lubong. Ti ekonomiana ket kaaduan nga agkamkammatalek kadagiti mailuluas ken panagipinpino kadagiti naimportar a tagilako, a naipangpangruna ti panagpatpataud, a daytoy ti nangbukel ti 26% ti GDP ti Singapur idi 2005.

Ti Singapur ket maysa a unitario nga adu a partido a parlamentario a republika nga adda ti maysa a Westminster a sisitema ti agmaymaysa a kamara a parlamentario a gobierno. Ti Partido Aksion ti Tattao ket nangabaabak kadagiti amin a panagbutos manipud iti bukod a panagturay idi 1959, ken agturtura daytoy iti naibatay ti napigsa nga estado ken nangiyununa ti naumnong a pagimbagan ngem kadagiti agmaymaysa a karnengan a kas ti waya ti panag-sasao.

Iti termino ti pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang, ti Singapur ket adda ti maikatlo a kangatuan ti matgedan ti tunggal maysa a tao iti lubong. Adda ti gangani a sumurok a 5 a riwriw a tattao idiay Singapur, a dagiti 2.91 a riwriw ket katutuboda a naipasngay. Ti populasion adu a nadumadumaan; a ti kaaduan ket dagiti Insik, a dagiti Malayo ken dagiti Indiano ket mangporporma kadagiti kaaduan a minoridad. Ti pannakaipakita ti kinadibersidadna, ti pagilian ket adda ti upat nga opisial a pagsasao: Ingles, Insik, Malayo, ken Tamil. Maysa kadagiti nangbangon a kameng ti Gunglo dagiti Pagilian iti Abagatan a Daya nga Asia , ti pagilian ket isu pay ti mangsangaili ti Sekretariat tiAPEC, ken maysa a kameng ti Pantok ti Daya nga Asia, ti Tignay dagiti Di Nailinia, ken ti Mankomunidad dagiti Pagilian.

Etimolohia

Nangruna nga artikulo: Dagiti nagan ti Singapur

Ti Ingles a nagan ti Singapur ket naala manipud iti Malayo a balikas ti Singapura (Sanskrito: सिंहपुर, lit. Leon a Siudad), nga isu daytoy ti tawidan a nakaalaan ti pagilian a kas ti Leon a Siudad. Dagiti leon ket mabalin a saanda a nagtataeng ditoy; ti ayup a nakitkita babaen ni Sang Nila Utama, nga isu ti nangbangon ken nanginagan ti taga-ugma a Singapur, ket mabalin idi a maysa a tigre.[9][10]

Dagiti nagibasaran

Paammo

1. "Singapore Residents by Planning Area/Subzone, Age Group and Sex, June 2000–2015". Statistics Singapore. Statistics Singapore. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (XLS) idi 2016-01-30. Naala idi 7 Enero 2016.
2. Chew, Ernest (1991). Lee, Edwin (ed.). Ti Pakasaritaan ti Singapur. Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan. ISBN 0-19-588917-7.
3. Hoe Yeen Nie (2 Hunio 2009). "Ti Estado ti Singapur ket rimsua manipud kadagidi 50 a tawen idi 3 Hunio". Channel News Asia. Singapur. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-01-17. Naala idi 2012-10-04.
4. "Dagiti Nangruna aMangipakpakita kadagiti Demograpiko idi 1970–2011" (PDF). Dagiti Estadistika ti Singapur. Hunio 2011. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2012-03-16. Naala idi 2 Oktubre 2011.
5. "2008 Estimate". Dagiti Estadistika ti Singapur. 2009. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-02-21. Naala idi 2 Hulio 2011.
6. "Singapur". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Naala idi 21 Abril 2012.
7. "Distribution of family income – Gini Index". CIA. 2012. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-06-04. Naala idi 15 Agosto 2013.
8. "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
9. "Panagadadal Idiay Singapur". Direktorio dagiti Eskula ti Singapur. 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-21. Naala idi 3 Mayo 2011.
10. "Sang Nila Utama". Singapur Infopedia. National Library Board. 26 Nobiembre 1999. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-05-11. Naala idi 3 Mayo 2011.

Bibliograpia

• Hill, Michael (1995). Kwen Fee Lian (ed.). Dagiti Politika Panagibangon ti Pagilian ken Pannakaumili idiay Sinagpur. Routledge. ISBN 0-415-12025-X.
• King, Rodney (2008). Ti Milagro a Singapur, Mito ken Kinapudno. Insight Press. ISBN 0-9775567-0-0.
• Mauzy, Diane K.; Milne, R.S. (2002). Dagiti Politika ti Singapur: Babaen ti Partido Aksion ti Tattao. Routledge. ISBN 0-415-24653-9.
• Tan, Kenneth Paul (2007). Renasimiento Singapur? Ekonomia, Kultura, ken dagiti Politika. NUS Press. ISBN 978-9971-69-377-0.
• Lee Kuan Yew (2000). manipud iti Maikatlo a Lubong aginggana ti Immuna: Ti Simangapur a Sarita: 1965–2000. New York: HarperCollins. ISBN 0-06-019776-5
• Worthington, Ross (2002). Panagituray idiay Singapur. Routledge/Curzon. ISBN 0-7007-1474-X.
• "Senso ti Populasion" (PDF). Departamento dagiti Estadistika ti Sinagapur. 11 Enero 2000. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2007-11-27. Naala idi 2012-10-04.
• "Nagruna a Kinapudno ken dagiti Bilang". Ministro tui Pagluganan, Singapur. Naala idi 11 Enero 2003.
• "Pakasaritaan ti Pagilian". Singapur Infomap. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-04-21. Naala idi 11 Enero 2004.
• "MOE-PRIME". Programa para iti Panagipatakder manen ken Panagpasayaat kadagiti Adda nga eskuela (PRIME). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2007-08-23. Naala idi 15 Mayo 2007.
• "Walo pay nga Eskula a Makaimbag ti Panagpasayaat" (Press release). Ministro ti Edukasion. 14 Pebrero 2007. Naala idi 15 Mayo 2007.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Singapur iti Wikimedia Commons

Gobierno

• Ineraktibo a Direktorio ti Gobierno ti Singapur
• Online a Portal ti Gobierno ti Singapur