Rosales

Para iti dadduma nga usar, kitaen ti Rosales (panangilawlawag).

Rosales
Dagiti dua a mula a rosas, Rosa cinnamomea L. ken R. rubiginosa L.
Taksonomia
Pagarian:	Plantae
Klado:	Tracheophytes
Klado:	Angiospermae
Klado:	Eudicotidae
Klado:	Rosids
Klado:	Fabids
Urnos:	Rosales Bercht. & J.Presl[1]
Dagiti pamilia
Barbeyaceae Cannabaceae (pamilia ti hemp) Dirachmaceae Elaeagnaceae (oleaster/pamilia ti Oliba ti Rusia) Moraceae (pamilia ti mulberry) Rhamnaceae (pamilia ti buckthorn) Rosaceae (pamilia ti rosas) Ulmaceae (pamilia ti elm) Urticaceae (pamilia ti nettle)
Kapada a nagan
Rhamnales Rosanae Urticales[2]

Ti Rosales ket ti maysa nga urnos dagiti agsabsabong a mula.[3] Daytoy ket kabsat iti maysa a klado a mangbukel iti Fagales ken Cucurbitales.[4] Daytoy ket aglaon iti agarup a 7700 a sebbangan, a naiwarwaras kadagiti agarup a 260 henero. Buklen ti Rosales dagiti siam a pamilia, ti kita ti pamilia iti pamilia ti rosas, ti Rosaceae. Ti kadakkelan kadagitoy a pamilia ket ti Rosaceae (90/2500) ken ti Urticaceae (54/2600). Ti urnos ti Rosales ket nabingbingay kadagiti tallo a klado a saan pay a naikkedeng iti taksonomiko a ranggo. Ti klado a basalo ket buklen ti pamilia ti Rosaceae; ti sabali pay a klado ket buklen dagiti uppat a pamilia, a mairaman ti Rhamnaceae; ken ti maikatlo a klado ket buklen dagiti uppat a pamilia ti urticaleano.[5]

Ti urnos ti Rosales ket napigsa a masuportaran a kas monopiletiko iti panagusig a pilohenetiko kadagiti panagsasaruno ti DNA, kas dagiti inaramid babaen dagiti kameng ti Grupo ti Pilohenio ti Angiospermae.[6] Iti bukodda a sistema ti APG III iti pannakaidasig ti mula ipalawagda ti Rosales a kas mangbukel kadagiti siam a pamilia a nailista iti kahon iti kanawan.[1] Ti pannakaikabagian kadagitoy a pamilia ket saan a nalawag aginggana idi 2011, idi nasolbarda iti maysa a molekular a pilohenetiko a panagadal a naibatay kadagiti dua a nuklear a gene ken dagiti sangapulo a kloroplasto a gene.[7]

Taksonomia

Iti sistema ti panangidasig ni Dahlgren dagiti Rosales ket super-urnos a Rosiflorae (tinawtawagan pay iti Rosanae). Iti nasukatanen a sisteama ni Cronquist, ti urnos idi ti Rosales ket adu a beses a polipiletiko. Daytoy ket buken idi ti pamilia ti Rosaceae ken dagiti 23a sabali a pamilia nga itan ket naikabkabil kadagiti nadumaduma a sabali nga urnos.[8] Dagitoy a pamilia ken dagiti pannakaikabilda iti sistema ti APG III ket ti:[1]

• Alseuosmiaceae (Asterales)
• Anisophylleaceae (Cucurbitales)
• Brunelliaceae (Oxalidales)
• Bruniaceae (Bruniales)
• Byblidaceae (Lamiales)
• Cephalotaceae (Oxalidales)
• Chrysobalanaceae (Malpighiales)
• Columelliaceae (Bruniales)
• Connaraceae (Oxalidales)
• Crassulaceae (Saxifragales)
• Crossosomataceae (Crossosomatales)
• Cunoniaceae (Oxalidales)
• Davidsoniaceae (Cunoniaceae, Oxalidales)
• Dialypetalanthaceae (Rubiaceae, Gentianales)
• Eucryphiaceae (Cunoniaceae, Oxalidales)
• Greyiaceae (Melianthaceae, Geraniales)
• Grossulariaceae (Saxifragales)
• Hydrangeaceae (Cornales)
• Neuradaceae (Malvales)
• Pittosporaceae (Apiales)
• Rhabdodendraceae (Caryophyllales)
• Rosaceae
• Saxifragaceae (Saxifragales)
• Surianaceae (Fabales)

Pilohenio

Ti sumaganad a pilohenetiko a kayo ket manipud iti kladistikoa panagusig iti DNA a naipablaak idi 2011.[7]

Rosales	Rosaceae Rhamnaceae Elaeagnaceae Barbeyaceae Dirachmaceae  urticaleano rosids   Ulmaceae Cannabaceae Moraceae Urticaceae

Ti Rosales ket ti maysa nga urnos a maikabil babaen ti pagarian ti Plantae. Daytoy a tsart dita baba ket mangipakita ti pannakaidasig iti urnos tapno makapan iti urnos ti Rosales.[9]

Pagarian Plantae

Subpagarian Tracheobionta

Superdibision Spermatophyta

Dibision Magnoliophyta

Klase Magnoliopsida

Subklase Rosids

Order Rosales

Pannakaiwarwaras

Dagiti nadumaduma a mula a maikabil babaen ti urnos ti Rosales ket agtubo kadagiti nadumaduma a parte iti lubong. Mabirukanda kadagiti bantay, topiko ken artiko. Uray no makabirukka iti kameng ti urnos ti Rosales iti ania man a lugar kadagiti naisangayan a pamilia nga agtubo kadagiti nadumaduma a naisangayan a heograpiko a lokasion. [10] Ti polinasion iti angin ket isu ti waya iti iti polinasion iti kaaduan dagiti pamilia a maikabil babaen ti urnos ti Rosales (a mairaman ti Moraceae, Ulmaceae, ken Urticaceae kdpy.).[11]

Kinapangruna

Iti kaunegan ti urnos ti Rosales ket ti pamilia ti Rosaceae, a mangiraman kadagiti adu a sebbangan a naimuymuyong para kadagiti bungada, a mangaramid daytoy a kas maysa kadagiti kangrunaan iti ekonomia a pamilia dagiti mula. Ti prutas a patauden babaen dagiti kameng iti daytoy a pamilia ket mairaman ti mansanas, peras, plums, melokoton, seresa, almendras, strawberries, blackberries, raspberries, rimas, ken langka. Dagiti bulong ti mulberry ket mangipaay a kanen dagiti igges ti seda a naus-usar iti panagpataud iti komersial a seda.[12][11] Adu kadagiti ornamental a sebbangan ti mula ket adda pay iti pamilia a Rosaceae a mairaman ti rosas a nakainaganan iti pamilia ken urnos. Ti rosas, naikeddeng a simbolo iti ayat kadagiti adu a kultura, ket prominente a nailadawan iti daniw ken literatura.[12] Dagiti moderno a karuay ti hardin dagiti rosas a kas dagiti hybrid a tsa, floribunda, ken grandifora, ket nagtaud manipud kadagiti kompleks a hybrid dagiti nadumaduma a sabali a naatap a sebbangan a patneng kadagiti nadumaduma a rehion iti lubong.

Ti kayo maipud iti nangisit a seresa (Prunus serotina) ken ti nasam-it a seresa (P. avium) ket inus-usar iti panagaramid iti kalidad a muebles gapu iti marisna ken abilidad a masukog.[12] Dagiti mula iti urnos a Rosales ket naus-usarda idi iti tradisional nga agas kadagiti adu a kultura. Ti latex dagiti dadduma a sebbangan dagiti kayo a higos ket aglaon iti ensima nga epektibo a mangpatay kadagiti ariet a mangimpekto kadagiti ayup.[12]

Dagiti nagibasaran

1. Angiosperm Phylogeny Group (2009). "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III". Botanical Journal of the Linnean Society. 161 (2): 105–121. doi:10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2017-05-25. Naala idi 2013-07-06.
2. UniProt. "Order Rosales". Naala idi 2008-04-24.
3. Peter F. Stevens (2001 onwards). "Rosales". Iti: Trees Iti: Angiosperm Phylogeny Website. Iti: Missouri Botanical Garden Website. (kitaen ti Dagiti akinruar a silpo dita baba)
4. Hengchang Wang; Michael J. Moore; Pamela S. Soltis; Charles D. Bell; Samuel F. Brockington; Roolse Alexandre; Charles C. Davis; Maribeth Latvis; Steven R. Manchester & Douglas E. Soltis (10 Marso 2009), "Rosid radiation and the rapid rise of angiosperm-dominated forests", Proceedings of the National Academy of Sciences, 106 (10): 3853–3858, doi:10.1073/pnas.0813376106, PMC 2644257, PMID 19223592, naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-09-12, naala idi 2019-02-05
5. Douglas E. Soltis, et alii. (28 authors). 2011. "Angiosperm Phylogeny: 17 genes, 640 taxa". American Journal of Botany 98(4):704-730. doi:10.3732/ajb.1000404
6. Walter S. Judd, Christopher S. Campbell, Elizabeth A. Kellogg, Peter F. Stevens, and Michael J. Donoghue. 2008. Plant Systematics: A Phylogenetic Approach, Third Edition. Sinauer Associates: Sunderland, MA, USA. ISBN 978-0-87893-407-2
7. Shu-dong Zhang, De-zhu Li; Soltis, Douglas E.; Yang, Yang; Ting-shuang, Yi (July 2011). "Multi-gene analysis provides a well-supported phylogeny of Rosales". Molecular Phylogenetics and Evolution. 60 (1): 21–28. doi:10.1016/j.ympev.2011.04.008. PMID 21540119.
8. Arthur John Cronquist. 1981. An Integrated System of Classification of Flowering Plants. Columbia University Press: New York, NY, USA. ISBN 978-0-231-03880-5
9. "Classification | USDA PLANTS". plants.usda.gov. Naala idi 2018-10-22.
10. "Rosales | plant order". Encyclopedia Britannica (iti Ingles). Naala idi 2018-10-22.
11. W., Chase, Mark. "Rosales". AccessScience (iti Ingles). doi:10.1036/1097-8542.593700. Naala idi 2018-10-22.
12. "Rosales | plant order". Encyclopedia Britannica (iti Ingles). Naala idi 2018-10-22.

Dagiti akinruar a silpo

• Dagiti midia a mainaig iti Rosales iti Wikimedia Commons
  
• Dagiti datos a mainaig iti Rosales iti Wikispecies
  
• Rosales Iti: Trees Naiyarkibo 2015-05-21 iti Wayback Machine Iti: Angiosperm Phylogeny Website Iti: Missouri Botanical Garden Website
• Rosales – Plant Life Forms Naiyarkibo 2016-03-12 iti Wayback Machine
• "Rosales". Integrated Taxonomic Information System. Naala idi 24 Abril 2008.