Deșteaptă-te, române! (« Éveille-toi, Roumain ! ») est l'hymne national de la Roumanie écrit par Andrei Mureșanu (1816-1863), poète de facture romantique, journaliste, traducteur, un véritable tribun de l'époque marquée par la Révolution de 1848. La musique a été choisie parmi plusieurs chansons par Gheorghe Ucenescu[1] (1830–1896), chanteur et professeur de musique, disciple et collaborateur d'Anton Pann.
Le poème Un răsunet (Un écho) d'Andrei Mureșanu, rédigé et publié pendant la Révolution de 1848 à Brașov, a été mis en musique en quelques jours seulement, puisqu'il a été chanté pour la première fois fin mai 1848 dans cette ville[2] (la Révolution a commencé le 11 juin). Le poème deviendra hymne sous le titre Deșteaptă-te, române!, en remportant aussitôt un succès important, grâce à son message énergique et stimulant.
Dès lors, cet hymne a été chanté lors de tous les conflits importants, étant donné le message de patriotisme et de liberté qu'il véhicule. Ce fut le cas notamment lors de la révolution roumaine de 1989, remplaçant du même coup l'hymne communisteTrei culori (Trois couleurs).
Pendant quelques années, Deșteaptă-te, române! est l'hymne national de la Moldavie avant d'être remplacé en 1994 par l'hymne actuel, Limba noastră (Notre langue maternelle).
Historique
En Roumanie
À partir de 1848, Deșteaptă-te, romane! est un chant très cher aux Roumains, leur insufflant du courage lors des moments cruciaux de la Guerre d'Indépendance (1877-1878) et lors de la Première et de la Seconde Guerre mondiale. En particulier lors de la crise issue du coup d'État du , lorsque la Roumanie s'est détournée de l'Allemagne de Hitler et s'est jointe aux Alliés, cette chanson fut chantée spontanément par tous et diffusée par les stations de radio.
Une fois instaurée la dictature communiste le , lorsque le roi Michel a été forcé d'abdiquer, Deșteaptă-te, române! ainsi que d'autres marches et chants patriotiques ont été interdits. Si on les fredonnait, on risquait plusieurs années de prison. À partir des années 1970, la mélodie a pu de nouveau être chantée, mais sans les vers originaux. Le , lors de la révolution anticommuniste, l'hymne a résonné dans les rues, accompagnant des masses énormes de gens. De la sorte, sa consécration en tant qu'hymne national a été tout à fait spontanée, sous la pression des manifestants. La chanson fut officiellement adoptée comme hymne national le 24 janvier 1990[3],[4].
En Moldavie
L'hymne a également été utilisé à diverses occasions solennelles en République démocratique moldave au cours de sa brève existence entre 1917 et 1918[5]. Entre 1991 et 1994, Deșteaptă-te, române! était l'hymne national de la Moldavie avant d'être remplacé par la suite par Limba noastră (Notre langue), l'hymne moldave actuel[6],[7],[8].
Autre hymne roumain
Outre cet hymne, les Roumains possèdent Hora Unirii (La Ronde de l'Union), chant écrit en 1855 par le grand poète Vasile Alecsandri (1821-1890), il a été utilisé lors de l'Union des Principautés (1859). En général, il est chanté dans les occasions où les Roumains aspirent à l'union et à l'harmonie. Hora Unirii est chanté au rythme d'une danse lente mais énergique, réunissant l'assemblée en son entier. La danse en cercle (hora) est elle-même un ancien rituel qui symbolise la communauté spirituelle, l'égalité et le vœu des Roumains de mener leur vie les uns aux côtés des autres.
L'hymne national de la Roumanie est formé de onze strophes, dont quatre sont chantées lors des grandes occasions.
Romain
Judéo-roumain
Paroles officielles (ro)
Original en cyrillique roumain (1848)
Transcription API
Deșteaptă-te, române, din somnul cel de moarte, În care te-adânciră barbarii de tirani! Acum ori niciodată, croiește-ți altă soarte, La care să se-nchine și cruzii tăi dușmani.
Acum ori niciodată să dăm dovezi la lume Că-n aste mâni mai curge un sânge de roman, Și că-n a noastre piepturi păstrăm cu fală-un nume Triumfător în lupte, un nume de Traian!
Înalță-ți lata frunte și caută-n giur de tine,
Cum stau ca brazi în munte voinici sute de mii;
Un glas ei mai așteaptă și sar ca lupi în stâne,
Bătrâni, bărbați, juni, tineri, din munți și din câmpii!
Priviți, mărețe umbre, Mihai, Ștefan, Corvine, Româna națiune, ai voștri strănepoți, Cu brațele armate, cu focul vostru-n vine, „Viața-n libertate ori moarte!“ strigă toți.
Pre voi vă nimiciră a pizmei răutate
Și oarba neunire la Milcov și Carpați!
Dar noi, pătrunși la suflet de sfânta libertate,
Jurăm că vom da mâna, să fim pururea frați!
O mamă văduvită de la Mihai cel Mare
Pretinde de la fii-și azi mână d-ajutori,
Și blastămă cu lacrămi în ochi pe orișicare,
În astfel de pericul s-ar face vânzători!
De fulgere să piară, de trăsnet și pucioasă,
Oricare s-ar retrage din gloriosul loc,
Când patria sau mama, cu inima duioasă,
Va cere ca să trecem prin sabie și foc!
N-ajunse iataganul barbarei semilune,
A cărui plăgi fatale și azi le mai simțim;
Acum se vâră cnuta în vetrele străbune,
Dar martor ne e Domnul că vii nu o primim!
N-ajunse despotismul cu-ntreaga lui orbie,
Al cărui jug din seculi ca vitele-l purtăm;
Acum se-ncearcă cruzii, în oarba lor trufie,
Să ne răpească limba, dar morți numai o dăm!
Români din patru unghiuri, acum ori niciodată
Uniți-vă în cuget, uniți-vă-n simțiri!
Strigați în lumea largă că Dunărea-i furată
Prin intrigă și silă, viclene uneltiri!
Preoți, cu crucea-n frunte căci oastea e creștină, Deviza-i libertate și scopul ei preasfânt. Murim mai bine-n luptă, cu glorie deplină, Decât să fim sclavi iarăși în vechiul nost'pământ[9],[10],[11]
[ˈpre.ot͡sʲ ku ˈkru.t͡ʃe̯an ˈfrun.te ǀ kət͡ʃʲ ˈo̯as.te̯a je kreʃ.ˈti.nə ǀ] [de.ˈvi.zaj li.ber.ˈta.te ǀ 𝄆 ʃi ˈsko.pul jej pre̯a.ˈsfɨnt 𝄇 ǁ] (𝄆) [mu.ˈrim maj ˈbi.nen ˈlup.tə ǀ ku ˈɡlo.ri.je de.ˈpli.nə ǀ] [de.ˈkɨt sə fim sklavʲ ˈja.rəʃʲ ǀ 𝄆 ɨn ˈvek.jul nost pə.ˈmɨnt 𝄇 ǁ] (𝄇)
דישטיאפטטי, רומיני, דין סומנול צ׳יל די מוארטי, אין קארי טיאדינצ׳ירה בארבאריי די טיראני! אַקום אור ניצ׳ודאטה, קרוישטיצי אלטה סוארטי, לה קארי סה סינקיני שי קרוזיי טאי דושמאני.
אקום אור ניצ׳ודאטה סה דם דוװיזי אין/לה לומי קן אסטי מין מאי קורג׳י און סינג׳י די רומאן, ישי קן א נואסטרי פייפטורי פסטרם קו פאלון נומה טריאומפטור אין לופטי, און נומי די טראיאן!
אינאלצצי לאטה פרונטי שי קאוטן ג׳ור די טיני
קום סטאו קה בראזי אין מונטי װויניצ׳ סוטי די מיי;
און גלאס איי מאי אשטיאפטה שי סאר קה לופי אין סטיני,
בטריני, ברבאצי, ז׳וני, טינירי, דין מונצי שי דין קימפיי!
פריװיצי, מריצי אומברי, מיכאי, שטיפאן, קורװיני, לה פאטרייה רומינה (רומינה נאציאוני), אי װושטרי סטרניפוצי, קו בראצילי ארמאטי, קו פוקול װוסטרון װיני, ״װייאצאן ליבירטאטי אור מוארטי״ סטריגה טוצי.
פרי װוי װה נימיצ׳ירה א פיזמיי רוטאַטי
שי וארבה ניאונירי לה מילקוב שי קארפאצי!
דאר מוי, פטרונשי לה סופליט די סבינטה ליבירטאטה,
ז׳ורם קה װום דה מינה, סה פים פורוריה פראצי!
או מאמה װדוװיטה די לה מיכאי צ׳יל מארי
פריטינדי די לה פיי שי אזי מינה דאז׳וטורי,
שי בלאסטמה קו לאקרמי אין אוקי פי אורישיקארי,
אין אסטפיל די פיריקול סאר פאצ׳י װינזטורי!
די פולג׳ירי סה פיארה, די טרסניט שי פוצ׳ואסה,
אוריקארי סאר ריטראג׳י דין גלוריוסול לוק.
קינד פאטרייה סו מאמה, קו אינימה דויואסה,
װה צ׳ירי קה סה טריצ׳ים פרין סאביי שי פוק!
נאז׳נסי יאטאנאנול בארבאריי סימילוני,
א קרוי פלג׳ פאטאלי שי אזי לי מאי סימצים;
אקום סי װירה קנוטה אין װיטרילי סטרבוני,
דאר מארטור ני אי דומנול קה װיי נו א פרימים!
נאז׳נסי דיעספוטיסמול קונטריאגה לוי אורביי,
אל קרוי ז׳וג דין סיקולי קה װיטיליל פורטם;
אקום סינצ׳ארקה קרוזיי, אין וארבה לור טרופיי,
סה ני רפיאסקה לימבה, דאר מורצי נומאי או דם!
רומיני דין פאטרו אונגיורי, אקום ואר ניצ׳ודאטה
אוניציװה איו קוג׳יט, אוניציװן סימצירי!
סטריגאצי אין לומיה לארגה קה דונריה אי פוראטה
פרין אינטריגה שי סילה, װיקליני אונילטירי!
פריאוצי, קו קרוצ׳אן פרונטי קצ׳ ואסטיה אי קרישטינה, דיװיזה אי ליבירטאטי שי סקופול איי פריאסבינט. מורים מאי בינין לופטה, קו גלוריי דיפלינה, דיקיט סה פים סקלאװי יארשי אין װיקיול נוסט פמינט![14]
Éveille-toi, Ô Roumain, de ton éternel sommeil,
Dans lequel ces sauvages t'ont plongé sans merci ;
Et maintenant ou jamais, forge-toi un nouveau destin
Auquel tous s'en remettront, même tes pires ennemis !
Enfin est venue l'heure pour nous d'montrer au monde
Que dans nos veines coule un noble sang de Rome ;
Et que dans nos poitrines est perdurée la fierté,
Celle de Trajan, le vainqueur, ce grand et vaillant homme !
Regardez, Ô grandes ombres, Corvin, Michel, Étienne,
de la nation roumaine, vos humbles descendants ;
nous voici, les bras armés, les cœurs forgés de flammes !
« La liberté ou la mort », crions-nous dans les champs !
Avec vos croix, Ô prêtres, menez l'armée chrétienne !
Luttons pour la liberté et notre tout-puissant Père !
Plutôt mourir en bataille avec honneur et gloire
que redev'nir esclaves sur notre vieille terre !
Arise, O Romanians, wake up from thy deathly trance
Into which thou wert sucked by tyrannic barbarians.
Thee awaiteth a new fate, now or never is the chance
To caustic shame and chagrin put all thine enemies.
Now or never let us prove our traditions to the world
That through our veins still floweth the blood of the Roman;
Within our minds and essence a name we highly applaud,
Triumphant in war we are, for the name of Trajan.
Behold, marvelous shadows: Michael, Stephen, Corvinus,
The Romanian nation, thy children are fearless.
With weapons armed in thy hands, thy hearts fervid and aflame,
"Live in liberty or death," we all clamour to fame.
O Priests, rise thy holy cross, for this army is Christian,
Our motto is liberty blessed with sacred mission.
Better to die in battle in utmost pride and glory,
Than to once again be slaves in our noble country.
Отбрось оковы, сердце румынского народа,
Восстань от векового, от мертвенного сна!
Уже настало время зажечь огонь свободы
И за свои страданья врагам воздать сполна!
Уже настало время низвергнуть гнет тирана,
Принесший столько горя и зла краям родным.
Пусть целый мир узнает: мы — правнуки Траяна,
И чести славных предков вовек не посрамим!
О Михай, Штефан, Матьяш, великие владыки,
Не стыдно нам, потомкам, в глаза вам посмотреть:
В руках мечи сверкают, огнём пылают лики,
Как гром, призыв суровый: «Свобода или смерть!»
Благословенна будет грядущая расплата,
Священный, вечный подвиг — спасти страну свою.
Мы вызволим отчизну из рабства супостатов
Или падем со славой в отчаянном бою!
↑(ro) « Cum a devenit "Deșteaptă-te, române!" imnul național al României », Digi24, (lire en ligne)
↑(ro) Bianca Pădurean, « Pagina de istorie: Povestea cântecului "Deșteaptă-te, române!" și cum a devenit el "Marseilleza românilor" », RFI România, (lire en ligne)
↑(ro) Silviu Andrieș-Tabac, « Simbolurile Republicii Democratice Moldovenești (1917-1918). Interpretări semantice », Tyragetia, vol. 2, no 2, , p. 291–294 (lire en ligne)
.png)
