Mat diod

Mat diod gyda slogan Gymraeg

Mat diod o dywodfaen

Mat diod corc

Mat diod cardbord cwrw o'r Almaen

Defnyddir cefn cefn matiau cwrw yn aml i gadw cyfrif ar y cwrw a brofir

Mae mat diod (Saesneg: drinks coaster neu coaster) yn wrthrych a ddefnyddir fel ategolyn ar gyfer yfed diod poeth neu oer. Cynhwysir matau cwrw yn rhan o'r categori hwn. Prif bwrpas y mat diod yw amddiffyn wyneb bwrdd neu unrhyw ddarn arall o ddodrefn y gellir gosod y ddiod arno, rhag y defnynnau y gellir eu creu oherwydd anwedd ar y gwydr neu rhag yr hylif a allai orlifo. Am y rheswm hwn maent yn aml yn cael eu gwneud o ddeunyddiau amsugnol. Mewn mannau cyhoeddus a bariau gellir eu defnyddio hefyd fel ffordd o hyrwyddo cwmnïau sy'n cynhyrchu diodydd neu'r lle ei hun. Maent hefyd yn ffyrdd o hyrwyddo negeseuon gwleidyddol neu wybodaeth gyhoeddus.

Hanes

Yn yr 1880au, cynhyrchwyd y matiau diod cardbord cyntaf gan y cwmni argraffu Almaeneg, Friedrich Horn.[1] Ym 1892, gwnaeth Robert Sputh o Dresden y mat yfed mwydion coed cyntaf. Defnyddiodd bragdy Watney nhw yn y Deyrnas Unedig ym 1920 i hysbysebu eu cwrw gwelw cwrw.[2] Dechreuodd cwmni pecynnu Quarmby Promotions, a sefydlwyd ym 1872, weithgynhyrchu matiau diod yn Milnsbridge ym 1931. Ar ôl cael ei gymryd drosodd gan grŵp Katz, symudwyd y cynhyrchiad i Brighouse ac yn 2006 i Morley, Gorllewin Swydd Efrog, cyn rhoi’r gorau i gynhyrchu yn 2009.[3]

Yn Ewrop, defnyddir soseri gyda'r un swyddogaeth â matiau diod, yn enwedig mewn parau gyda the neu gwpanau coffi.

Cynhyrchu

Mae'r matiau diod wedi'u gwneud yn bennaf o gardfwrdd grameg uchel, ond gellir eu gwneud hefyd o sawl haen o bapur sidan.

Mae grŵp Katz, sydd â’i bencadlys yn Wiesenbach, yr Almaen, yn cynhyrchu tua 75% o’r oddeutu 5.5 biliwn o matiau diod yn y byd [2], gan gynnwys tua dwy ran o dair o’r farchnad Ewropeaidd a 97% o farchnad yr UD.[2] Yn ogystal â lleoliad Weisenbach, mae gan y cwmni ddwy ffatri arall yn yr Unol Daleithiau, un yn Sanborn, Efrog Newydd a'r llall yn Johnson City, Tennessee.[2]

Matiau diod Cymreig

Gwneir defnydd o fatiau diod benodol Gymreig er mwyn:

• Hyrwyddo cennad neu farchnata drwy gyfrwng y Gymraeg
• Hyrwyddo'r Gymraeg ynddi ei hun fel iaith i gymdeithasu, fel rhan o strategaeth hunanymwybodol normaleiddio iaith
• Hyrwyddo neges wleidyddol benodol Gymreig yn enwedig neges cenedlaetholdeb Gymreig gan grwpiau megis YesCymru

Matiau cwrw

Efallai mai matiau cwrw yw'r genre o fatiau diod sydd fwyaf cyfffredin i ddarllenwyr a mwyaf helaeth o ran masnachu a marchnata. Bydd matiau cwrw yn aml yn cynnwys brandio a marchnata gan fragdai lleol. Cymaint yw'r diddordeb mewn dyluniadau matiau cwrw o fewn gwledydd ac yn rhyngwladol fel y ceir cymdeithasau sy'n eu casglu a'u trafod.

Arferion Materion Cwrw

• Cadw cofnod - wrth blicio haen allanol mat cardfwrdd sy'n cynnwys dyluniad y mat, ceir cefndir plaen. Defnyddir hynny'n aml fel cyfrwng ar gyfer cofnodi gwahanol bethau gan yfwyr - boed yn sgôr gêm tafarn fel dartiau, cofnod yfed.
• Caead - Yn ogystal â amddiffyn wyneb bwrdd neu gelficyn rhag effaith sarnu diod, defnyddiwyd y matiau cwrw hefyd fel caead anffurfiol i ddynodi perchnogaeth person dros y peint cwrw (neu ddiod arall) wrth iddynt adael y diod am ennyd i fynd i'r tŷ bach, allan i ysmygu neu'r bar neu galwad arall.

Tegestoliaeth

Ceir gair benodol ar gyfer yr arfer o gasglu matiau diold, sef, tegestoliaeth. Mae tegestoleg yn derm a fathwyd o Lladin teges sef "yn gorchuddio" neu "mat") a ddiffinnir fel yr arfer o gasglu matiau cwrw neu matiau diod, gydag ymarferwyr o'r enw tegestolegwyr. Cyfeiriwyd at degestolegwyr yn rhaglen y ddeuawd gomedi boblogaidd o'r 1960au, Morcambe and Wise.[4]

Cyfeiriadau

1. "Tough Times for the Humble Beer Mat", Spiegel Online, 26 Ebrill 2009; adalwyd 15 Hydref 2022
2. Simon Atkinson, "Last orders for beer mat maker?", BBC News, 26 May 2009; adalwyd 15 Hydref 2022
3. Neil Atkinson, "Jobs lost as historic beer mat firm moves to Germany", Huddersfield Examiner, 1 Rhagfyr 2008; adalwyd 13 Hydref 2022
4. Morecambe And Wise (1960). YouTube. 13 April 2014. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-10-15. Cyrchwyd 2022-10-15.

Dolenni allanol

• Cyfryngau perthnasol Beermats ar Gomin Wicimedia
• Safle swyddogol cymdeithas matiau cwrw Almaeneg, IBV
• Gwefan swyddogol cymdeithas matiau cwrw Prydeinig, BBCS Archifwyd 2007-04-04 yn y Peiriant Wayback
• Gwefan swyddogol BCWC (Brewery Collectibles World Convention)

Oriel

• 
  Mat diod brethyn
• 
  Mat diod corc
• 
  Mat diod bambŵ
• 
  Mat diod gwydr
• 
  Mat diod metal
• 
  Mat cwrw 'Tarnovsko' o Fwlgaria
• 
  Casgliad o fatiau cwrw
• 
  Mat gwrw Almaeneg gyda neges iechyd i fod yn ochelgar o goryfed; "nehmen Sie den Mund nicht zu voll" (peidiwch â llenwi'ch ceg yn rhy llawn)
• 
  Mat diod llechen