Gweriniaeth Pobl Wcráin

Gweriniaeth Pobl Wcráin Українська Народня Республіка Ukrajinśka Narodnia Respublika
Ymreolaeth hunanddatganedig o fewn Gweriniaeth Rwsia (1917–1918) Gwladwriaeth a gydnabuwyd gan rai (1918–1921)
←   ← 1917–1921 Ebrill–Rhagfyr 1918: Y Wladwriaeth Wcreinaidd →   →   →
Baner Arfbais
Anthem Ще не вмерла України  (Wcreineg) Shche ne vmerla Ukrainy  (trawslythreniad) "ni fu dreng ar ogoniant Wcráin"
Location of Gweriniaeth Pobl Wcráin
Prifddinas		Kiev
Ieithoedd		Wcreineg (swyddogol) Rwseg Ieithoedd lleiafrifol: Iddew-Almaeneg, Pwyleg, Almaeneg, Belarwseg, Rwmaneg, Bwlgareg, Groeg, Urum ac eraill.
Crefydd		≈85% Yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol ≈9% Iddewiaeth ≈4% Yr Eglwys Gatholig
Llywodraeth		Llywodraeth dros dro
Arlywydd
-	1917–1918	Mykhailo Hrushevskyi
-	1918–1925	Y Gyfarwyddiaeth
Arlywydd alltud
-	1926–1954	Andriy Livytskyi
-	1954–1965	Stepan Vytvytskyi
-	1965–1989	Mykola Livytskyi
-	1989–1992	Mykola Plaviuk
Deddfwrfa		Y Rada Canolog (i Ebrill 1918) Y Gyngres Lafur
Cyfnod hanesyddol		Y Rhyfel Byd Cyntaf
-	Sefydlwyd y weriniaeth	20 (7) Tachwedd 1917
-	Annibyniaeth	22 (9) Ionawr 1918
-	Y Wladwriaeth Wcreinaidd	29 Ebrill 1918
-	Y Gyfarwyddiaeth	14 Rhagfyr 1918
-	Heddwch Riga	18 Mawrth 1921
Arwynebedd
-	1897	477,021 km² (184,179 sq mi)
Poblogaeth
-	1897 amcan.	23,430,407
Dwysedd		49.1 /km²  (127.2 /sq mi)
Arian cyfred		Karbovanets Hryvnia
Heddiw'n rhan o		Wcráin  Rwsia  Rwmania  Belarws  Moldofa  Gwlad Pwyl  Slofacia  Georgia

Gwladwriaeth a fodolai yn Nwyrain Ewrop o 1917 i 1921 oedd Gweriniaeth Pobl Wcráin (Wcreineg: Украінська Народня Республіка, УНР; Ukrajinśka Narodna Respublika, UNR). Sefydlwyd yn sgil Chwyldro Chwefror 1917 a chwymp Ymerodraeth Rwsia. Roedd ei ffiniau yn cyfateb yn fras i diriogaeth bresennol Wcráin, y Crimea a gorllewin Kuban yn Rwsia, a rhannau o dde Belarws, dwyrain Gwlad Pwyl, Slofacia, Moldofa, a Rwmania.

Ar 7 Tachwedd [20 Tachwedd yn yr Hen Ddull] 1917, cyhoeddwyd y Trydydd Gorchymyn Hollgyffredinol gan Rada Canolog Wcráin, yn sefydlu'r UNR yn nwyrain Wcráin, mewn ffederasiwn â Gweriniaeth Rwsia. Wedi i'r Bolsieficiaid gipio grym yn Rwsia yn Chwyldro Hydref 1917, goresgynnwyd Wcráin gan luoedd Rwsia a datganwyd annibyniaeth yr UNR gan y Rada ar 9 Ionawr [22 Ionawr yn yr Hen Ddull] 1918.[1]

Yn Chwefror 1918, arwyddwyd Cytundeb Brest-Litovsk gan yr UNR a fe'i cydnabuwyd yn wladwriaeth annibynnol gan y Pwerau Canolog yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf. Gyrrwyd y Bolsieficiaid ymaith gan luoedd yr Almaen ac Awstria-Hwngari, ond nid oedd yr Wcreiniaid yn cyflawni'r danfoniadau bwyd a gytunwyd dan delerau Brest-Litovsk. Yn sgil coup d'état Pavlo Skoropadsky yn Ebrill 1918, datganwyd y Wladwriaeth Wcreinaidd i olynu'r UNR.[1]

Adferwyd yr UNR dan lywodraeth y Gyfarwyddiaeth yn Rhagfyr 1918. Ar 22 Ionawr 1919, cyhoeddwyd Deddf Uno i ymgorffori tiriogaeth Gweriniaeth Pobl Gorllewin Wcráin yn rhan o'r UNR. Daeth yr UNR i ben yn niwedd Tachwedd 1920 yn sgil goresgyniad arall gan y Bolsieficiaid. Ffoes y Gyfarwyddiaeth a Chyngor Gweinidogion y Bobl, a fuont yn goroesi fel llywodraeth alltud nes 1992.[1]

Gweler hefyd

• Gweriniaeth Pobl Belarws

Cyfeiriadau

1. Ivan Katchanovski, Zenon E. Kohut, Bohdan Y. Nebesio, a Myroslav Yurkevich, Historical Dictionary of Ukraine (Lanham, Maryland: The Scarecrow Press, 2013), tt. 696–97.