Englyn penfyr

Y pedwar mesur ar hugain

Y pedwar mesur ar hugain yw'r gyfundrefn o fesurau caeth a ddaeth yn ganon awdurdodol ym marddoniaeth Gymraeg yr Oesoedd Canol Diweddar, sef cyfnod Beirdd yr Uchelwyr. Rhestr Awdl gywydd Byr a thoddaid Clogyrnach Cyhydedd fer Cyhydedd hir Cyhydedd naw ban Cyrch a chwta Cywydd deuair fyrion Cywydd deuair hirion Cywydd llosgyrnog Englyn cyrch Englyn milwr Englyn penfyr Englyn proest cyfnewidiog Englyn proest cadwynog Englyn unodl union Englyn unodl crwca Gwawdodyn byr Gwawdodyn hir Hir a thoddaid Rhupunt byr Rhupunt hir Tawddgyrch cadwynog Toddaid

Mae mesur yr Englyn Penfyr yn ymdebygu i'r Englyn Unodl Union ond heb y llinell olaf. Yn yr englyn hwn ceir toddaid byr wedi'i ddilyn gan linell seithsill gynganeddol sy'n cadw i'r un brifodl. Gall y llinell olaf fod yn acennog neu'n ddiacen.

Defnyddir y mesur gan Gwilym R Tilsley yn ei awdl Cwm Carnedd. Dyma'r englyn penfyr sy'n cloi'r awdl:

Yn y Foelas a'r Villa – onid oes
Neb dyn a breswylia?
Dim ond Saeson hinon ha.

Mewn awdlau, tueddir i weld cyfres o englynion penfyr, fel y gyfres sy'n cloi'r awdl "Gwanwyn" o waith y Prifardd Alan Llwyd. Gall y mesur sefyll ar ei ben ei hun yn ogystal, ond anaml y ceir hynny. Eithriadol o brin yw enghreifftiau unigol o englynion penfyr nad ydynt yn rhan o gyfres neu'n rhan o awdl er bod perthynas agos iddo, yr Englyn unodl union, yn fesur y canwyd miloedd o enghreifftiau unigol arno.

Gweler hefyd

• Yr englyn
• Englynion y Beddau (Llyfr Du Caerfyrddin)
• Englyn Gwydion (Pedair Cainc y Mabinogi)
• Y pedwar mesur ar hugain

Eginyn erthygl sydd uchod am lenyddiaeth. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.