Río Xate

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Xate
Chate

O Xate, en a par de Saruiset, de tot chelato en un maitín d'hibierno.
Administración
Estaus {{{estaus}}}
Territorios Aragón
Cheografía
Longaria 14 km
Altaria d'o naixedero 1960 m
Naixedero Faixa de l'Estallo, Sierra d'as Cutas
Desembocadura Río Ara, en Saruiset.
Superficie d'a cuenca {{{cuenca}}} km²
Cabal meyano {{{cabal}}} m³/s
Mapa

O Xate u Ixate (en castellano río Chate) ye un río d'o norte d'Aragón, afluent de l'Ara a man de Saruiset. O Xate naixe d'a man meridional d'a Sierra d'as Cutas, en a faldada d'a Punta Cuta (2236 m) que per o canto norte tien ya bien a Faixa de Pelai d'a valle d'Ordesa. A crestera d'as Cutas s'achunta per astí con l'Estatón d'a Noguera (2133 m) y lo Cerro d'a Canya (2004 m) y tranca per a man oriental un circo conoixito como a Faixa de l'Estallo d'on que lo río ne baixa con a forma d'un chicot barranco, dito Glera de Borrué (Glera' Borrué) enta la Plana d'as Gloces, en a par de Fanlo, con una trachectoria cuasi de tot linial, per a dita Plana Truxana.

De vez que sopera Fanlo y enta ladebant, o río chira cuasi 300º ta acomodar-se con as auguas que baixan d'o barranco' solano y altros que s'irán unindo enta er dica que desaugue en l'Ara. Ye en ixe transecto cuan a carretera Fanlo-Saruiset en resigue o camín.

En a par d'a suya desembocadura, en o trianglo d'entre Saruiset, as faixas d'As Comas y ra Ermita de Sant Chorche, o Xate ha formato una planeta aluvial de gleras y cantizos, per a on que se gosa a desbrancar, fendo diversas ramas en es suyos zagueros metros. D'ista desposición d'a suya desembocadura es sarvisianos n'han dito siempre Os Xates, como si talment fuesen mes d'uno es ríos.


Afluents d'o río Ara
Marguin izquierda Arazas · Xate · Guarga de Caixol · Guarga de Burgasé · Ascaso
Marguin dreita Ordiso · Otal · Sorrosal · Yosa · Forcos · Sant Salvador · La Banyera · Sieste · Ena