|
Malaria
  A malaria (de l'italiano mal aria -mal aire-) u paludismo[1] (provenient d'o latín palus -pantano-) ye una malautía infecciosa de caracter febril producida por o parasito Plasmodium que se transmite por picadura de mosquito a ormino d'a fembra d'o mosquito Anopheles. As especies reconoixitas como causants d'a malautía són P. falciparum ye a especie mas patochena y responsable d'os casos mortals, (prevoca alto u baixo lo 80% d'os casos y alto u baixo lo 90% d'as muertes) y P. vivax, amás de P. ovale (ista no mata pero puet prevocar recayitas a los 4 u 5 anyos dimpués d'a primera infección), P. malariae (ista las puet prevocar en os 20 anyos posteriors), P. knowesli y P. semiovale pueden causar tamién malaria. O vector d'a malaria humana ye a fembra d'o mosquito Anopheles; os masclos no pican ya que s'alimentan de vechetals. O solo caso de contachio dreito entre humans ye o d'una muller embarazata que transmite a infección vía trasplacentaria a lo feto. Os sintomas son muit variatos, prencipia con fiebre entre os 8 y 30 días posteriors a la infección y puet estar acompanyata, u no, de dolor (de capeza u musculars), diarrea y tos. En rechions a on que a malaria ye altament endemica, as personas son tan a sobén infectatas que desembolican a "immunidat adquiesta", ye decir que son portadors alto u baixo asintomaticos d'o parasito. Os medicamentos antipaludicos no guarancian una protección absoluta contra la infección. Ista malautía ye a primera causa de malautías debilitants y ye a primera en importancia entre istas, con mas de 200 millons de casos cada anyo en tot o mundo. O Día africano d'a luita contra o Paludismo se celebra o día 25 d'abril, ya que ye en iste continent a on que a malautía ye mas común. A primera vacuna meyanament desembolicata estió por o dotor Manuel Elkin Patarroyo, medico colombiano, encara que no conta con una efectividat suficient. Referencias
|
Portal di Ensiklopedia Dunia
