Tunceli

Tunceli
—  Thành phố  —
Tunceli in Munzur valley
Tunceli Location in Turkey
Quốc gia	Thổ Nhĩ Kỳ
Tỉnh	Tunceli
Diện tích
• Huyện	881,76 km^2 (340,45 mi^2)
Độ cao	940 m (3.085 ft)
Dân số 2012
• Đô thị	31.469
• huyện	35.898
• Mật độ huyện	41/km^2 (110/mi^2)
Múi giờ	UTC+3
• Mùa hè (DST)	EEST (UTC+3)
Postal code	62000
Licence plate	62
Website	http://www.tunceli.bel.tr

Tunceli (phát âm [tundʒeli]; tiếng Kurd: Dêrsimê, tiếng Zazaki: Desim hay Mamekiye) là một thành phố Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là tỉnh lỵ tỉnh Tunceli, nằm ở tâm vùng Đông Tiểu Á. Tên cũ của Tunceli là Mamiki (từ tiếng Armenia: Mamikon), Kalan, và Dersim.[1] Thành phố có đa số cư dân là người Kurd[2][3][4] và là nơi diễn ra cuộc nổi dậy Dersim.[5]

Từ nguyên

Tunceli có nghĩa là đất ("eli") đồng ("tunç") trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ, còn tên cũ "Dersim" ghép từ cửa ("der") và bạc ("sim) trong tiếng Ba Tư.

Địa lý

Tunceli có tọa độ 39°06′B 39°33′Đ, nằm ngay phía bắc nơi hai sông Munzur và Pülümür hợp lưu. Thành phố nằm trong thung lũng Munzur, nổi danh nhờ vẻ đẹp thiên nhiên. Vây quanh thành phố là dãy núi Munzur. Giao thông đến các thành phố có phần hạn chế. Dân số tính đến năm 2011 là 32.815 người.[6] Đây là tỉnh lỵ ít dân nhất toàn Thổ Nhĩ Kỳ.

Kinh tế

Hoạt động kinh tế dựa vào chăn nuôi gia súc. Lúa mì là sản phẩm nông nghiệp chính. Quanh đây có mỏ muối crom và ngọc, tuy hiện chỉ mới khai khác được muối crom. Có một số nhà máy chế biến sản phẩm nông nghiệp.[7]

Khí hậu

Tunceli có khí hậu lục địa mùa hè khô (phân loại khí hậu Köppen: Dsa) với mùa hè rất nóng, khô còn mùa đông lạnh, có tuyết rơi.

Dữ liệu khí hậu của Tunceli (1960-2012)
Tháng	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Năm
Cao kỉ lục °C (°F)	14.2 (57.6)	18.1 (64.6)	26.0 (78.8)	32.2 (90.0)	36.6 (97.9)	39.0 (102.2)	43.5 (110.3)	43.5 (110.3)	40.3 (104.5)	35.6 (96.1)	27.0 (80.6)	21.7 (71.1)	43.5 (110.3)
Trung bình ngày tối đa °C (°F)	2.7 (36.9)	4.5 (40.1)	10.9 (51.6)	17.9 (64.2)	23.9 (75.0)	29.9 (85.8)	35.0 (95.0)	35.2 (95.4)	30.5 (86.9)	22.7 (72.9)	13.4 (56.1)	5.5 (41.9)	19.3 (66.8)
Trung bình ngày °C (°F)	−2.0 (28.4)	−0.4 (31.3)	5.6 (42.1)	11.9 (53.4)	17.1 (62.8)	22.7 (72.9)	27.3 (81.1)	26.9 (80.4)	21.6 (70.9)	14.7 (58.5)	6.9 (44.4)	1.0 (33.8)	12.8 (55.0)
Tối thiểu trung bình ngày °C (°F)	−5.8 (21.6)	−4.6 (23.7)	0.8 (33.4)	6.2 (43.2)	10.2 (50.4)	14.5 (58.1)	18.9 (66.0)	18.4 (65.1)	13.3 (55.9)	8.2 (46.8)	2.0 (35.6)	−2.4 (27.7)	6.6 (44.0)
Thấp kỉ lục °C (°F)	−30.3 (−22.5)	−29.0 (−20.2)	−24.7 (−12.5)	−7.1 (19.2)	−0.1 (31.8)	5.3 (41.5)	9.2 (48.6)	7.7 (45.9)	2.6 (36.7)	−4.0 (24.8)	−16.4 (2.5)	−25.6 (−14.1)	−30.3 (−22.5)
Lượng Giáng thủy trung bình mm (inches)	127.2 (5.01)	109.0 (4.29)	111.2 (4.38)	108.4 (4.27)	70.1 (2.76)	19.0 (0.75)	3.7 (0.15)	2.9 (0.11)	13.9 (0.55)	65.0 (2.56)	104.9 (4.13)	139.6 (5.50)	874.9 (34.46)
Số ngày giáng thủy trung bình	11.9	12.1	13.0	13.8	12.2	5.2	1.5	1.2	2.6	8.4	9.6	11.8	103.3
Số giờ nắng trung bình tháng	105.4	112.0	167.4	192.0	279.0	336.0	368.9	350.3	291.0	213.9	150.0	93.0	2.658,9
Nguồn: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü [8]

Chú thích

1. Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın Nu 21, Ankara, p. 265.
2. Sertel, Savaş (31 tháng 1 năm 2016). “TÜRKİYE CUMHURİYETİ'NİN İLK GENEL NÜFUS SAYIMINA GÖRE DERSİM BÖLGESİNDE DEMOGRAFİK YAPI”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 24 (1). doi:10.18069/fusbed.82073. ISSN 1300-9702. Bản gốc lưu trữ ngày 27 tháng 10 năm 2021. Truy cập ngày 9 tháng 12 năm 2022.
3. Eke, Deniz Cosan (2021). The Changing Leadership Roles of »Dedes« in the Alevi Movement: Ethnographic Studies on Alevi Associations in Turkey and Germany from the 1990s to the Present. transcript Verlag. tr. 64.
4. Gültekin, Ahmet Kerim (2019). Kurdish Alevism: Creating New Ways of Practicing the Religion (PDF). University of Leipzig. tr. 4.
5. İsmail Besikçi, Tunceli Kanunu (1935) ve Dersim Jenosidi, Belge Yayınları, 1990.
6. “Turkish statistical Institute”. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 10 năm 2014.
7. “TUNCELİ - Ekonomik Faaliyetler”. www.cografya.gen.tr.
8. “Archived copy”. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 4 năm 2011. Truy cập ngày 19 tháng 3 năm 2011.