|
Trăn gấm
Trăn gấm, Trăn vua[2] hay Trăn mắt lưới châu Á[3] (tên khoa học Python reticulatus) là một loại trăn lớn, thuộc họ Trăn (Pythonidae) và chi cùng tên (Python), sống ở vùng Đông Nam Á. Loài này được Schneider mô tả khoa học đầu tiên năm 1801.[4] Mô tảTrăn gấm có đầu dài, nhỏ, màu vàng nhạt hay nâu, có một vệt xám đen mảnh chạy dọc chính giữa từ mõm tới gáy nối liền với vết trên lưng. Một vệt đen khác từ sau mắt chạy xiên xuống góc mép. Trên thân và đuôi có các đường xám đen nối với nhau tạo thành dạng mắt dưới nổi trên nền màu vàng nâu. Bụng vàng nhạt đôi khi đốm sáng nhạt. Chiều dài cơ thể có lên đến 9,75 mét (32,0 ft),[5][6] dài hơn chút so với trăn khổng lồ anaconda (loài trăn lớn nhất thế giới về trọng lượng). Trên thực tế, trăn gấm là thành viên thuộc phân họ Rắn dài nhất thế giới, trong lich sử người ta đã nhìn thấy những con có chiều dài lên đến 10,75 mét[7], nhưng chưa được xác nhận, và cũng là loài bò sát dài nhất thế giới[8] tuy nhiên cơ thể chúng lại khá thon, không mập mạp như nhiều loài trăn khác. Chúng có thể nặng 282,5 kg, cân nặng chỉ khiêm tốn hơn so với trăn anaconda. Giống như các loại trăn khác, trăn gấm không có nọc độc và vì vậy chúng giết con mồi bằng cách dùng thân quấn quanh con vật và siết nó cho đến chết. Mặc dù loài trăn gấm đủ khỏe để giết người, chúng không được xem là loài động vật nguy hiểm cho con người và trường hợp người bị chúng tấn công rất ít khi xảy ra. Là loài động vật bơi lội giỏi, trăn gấm có thể di cư đến sinh sống ở những hòn đảo nhỏ nằm gần bờ. Tên khoa học "reticulatus" (có nghĩa là "mắt lưới") có liên quan đến những họa tiết đặc trưng trên da chúng.[9]   Nhìn chung, trong truyền thuyết cho rằng đã nhìn thấy những con trăn gấm đạt chiều dài 20 mét (66 ft). Một trong những cá thể dài nhất sống ở vùng Balikpapan, Đông Kalimantan, Indonesia có chiều dài và cân nặng (được đo trong tình trạng gây mê và đã nhịn đói 3 tháng) dài là 7,52 mét (24,7 ft) và nặng 152 kilôgam (335 lb).[10] Những thông tin về các cá thể dài hơn chiều dài đó vài foot đã được công bố rộng rãi, tuy nhiên chúng chưa được kiểm chứng. Một trong số đó là một con trăn đực mang tên là Colossus có chiều dài tối đa lên đến 8,7 mét (29 ft) - với việc đo đạc được thực hiện tại Vườn thú Higland Park (nay là Vườn thú Pittsburgh và Công viên thủy sinh PPG) ở Pittsburgh, Pennsylvania trong các thập niên 1950 và đầu thập niên 1960; tuy nhiên các kết quả đó được cho là không chính xác. Sau khi Colossus chết, ngày 14 tháng 1 năm 1963 xác của nó được gửi cho Bảo tàng Lịch sử tự nhiên Carnegie. Tại đó, bộ xương của Colossus được đo đạc và cho kết quả chiều dài là 20 feet 10 in (9,37 mét), ngắn hơn rất nhiều so với kết quả được Barton và Allen công bố trước đó. Có thể những người đo đạc trước kia đã tự tăng chiều dài của con vật thêm vài foot để bù cho những chỗ xoắn vì việc kéo thẳng hoàn toàn một con vật to và dài như vậy gần như là không thể. Do kích thước quá to lớn, xác con vật không thể được bảo quản bằng cách ngâm trong fomanđêhít và cồn, vì vậy nó được trưng bày dưới dạng bộ xương đã được tháo rời thành từng mảnh. Còn bộ da con vật được đưa vào phòng thí nghiệm để thuộc, nhưng bộ da này đến nay đã bị thất lạc.[11] Hiện nay có nhiều thông tin về những cá thể trăn còn dài hơn thế, tuy nhiên do chưa có cá thể nào được đạc bởi các khoa học gia hay được trưng bày ở viện bảo tàng, các thông tin trên được cho là sai lầm hoặc chưa được chứng thực. Hội Động vật học New York (từ năm 1993 là Hội Bảo tồn Động vật hoang dã) đã treo một phần thưởng trị giá 50.000 Mỹ kim trao cho bất cứ ai tìm được một con trăn sống và khỏe mạnh có chiều dài hơn 9,1 mét (30 ft), tuy nhiên cho tới nay chưa có ai được vinh dự là người lãnh phần giải thưởng này.[12] Về hình dạng, trăn gấm có đầu dài, nhỏ, màu vàng nhạt hay nâu, có một vệt xám đen mảnh chạy dọc chính giữa từ mõm tới gáy nối liền với vết trên lưng. Một vệt đen khác từ sau mắt chạy xiên xuống góc mép. Trên thân và đuôi có các đường xám đen nối với nhau tạo thành dạng mắt dưới nổi trên nền màu vàng nâu. Bụng vàng nhạt đôi khi đốm sáng nhạt. Bộ da con vật mang nhiều hoa văn với các màu sắc khác nhau. Nhìn chung, lưng con vật mang các hoạt tiết hình thoi được sắp xếp không theo quy tắc nào, viền bởi những vệt hoa văn nhỏ hơn có vùng trung tâm màu nhạt. Do trăn gấm phân bổ trên một khu vực địa lý rộng lớn, loài vật này mang nhiều kiểu màu da và kích thước khác nhau. Những con trăn gấm trong các vườn thú, thường có màu sắc sặc sỡ nhưng trong vùng rừng rậm âm u, trên mặt đất có nhiều lá rụng cùng các loại vụn hữu cơ khác thì kiểu màu sặc sỡ này lại giúp con vật ngụy trang rất tốt. Kiểu màu sắc này được gọi là "màu sắc phá vỡ" và nó có tác dụng giúp loài trăn đất lẩn trốn được kẻ thù cũng như khiến con mồi không nhận ra sự hiện diện của trăn.[13] Phân loài3 phân loài của trăn gấm đã được đề xuất,[14] tuy nhiên chúng chưa được công nhận bởi Hệ thống thông tin phân loài hợp nhất (Integrated Taxonomic Information System - ITIS). Màu sắc và kích cỡ của chúng có thể thay đổi nhiều tùy theo mô tả của các phân loài. Phân bổ địa lý là yếu tố quan trọng để thiết lập nên một phân loài trăn gấm, vì mỗi phân loài được đề xuất có một vùng phân bổ địa lý rất khác nhau.
Hai phân loài sau là sản phẩm của hiện tượng lùn hóa trên đảo. Quần thể trên quần đảo Sangihe dường như chính là một phân loài khác có vai trò là nhánh gốc của nhánh P. r. reticulatus và P. r. jampeanus, tuy nhiên điều này chưa được mô tả một cách chính thức.[14] Các phân loài dalegibbonsi, euanedwardsi, haydnmacphiei, neilsonnemani, patrickcouperi and stuartbigmorei[16][17] chỉ mới được đề xuất chứ chưa được chấp nhận rộng rãi. Một nghiên cứu phân loài học của trăn gần đây[18] cho kết quả rằng, có khả năng, trăn gấm lẫn trăn Timor là hai họ hàng gần gũi hơn của các loại trăn Á-Úc so với các thành viên khác của chi Trăn, vì vậy chúng nên được xếp vào một chi riêng là Broghammerus. Phân bổ địa lýTrăn gấm phân bổ ở khu vực Đông Nam Á, từ quần đảo Nicobar, Tây Bắc Ấn Độ, Bangladesh, Myanmar, Thái Lan, Lào, Campuchia, Việt Nam, Malaysia, Singapore cho tới tận Indonesia và quần đảo Indo-Australia (Sumatra, quần đảo Mentawai, quần đảo Natuna, Borneo, Sulawesi, Java, Lombok, Sumbawa, Sumba, Flores, Timor, quần đảo Maluku, quần đảo Tanimbar) và Philippines (Basilan, Bohol, Cebu, Leyte, Luzon, Mindanao, Mindoro, quần đảo Negro, Palawan, Panay, Polillo, Samar, Tawi-Tawi). The original description does not include a type locality. Restricted to "Java" by Brongersma (1972).[1] Do là loài động vật biến nhiệt, trăn gấm cũng thường chỉ sống ở những vùng khí hậu nhiệt đới ấm áp để đảm bảo nhiệt độ cơ thể của chúng không bị tụt xuống quá thấp. Môi trường sốngTrăn gấm sống trong các khu rừng mưa, rừng, và gần các đồng cỏ. Chúng cũng xuất hiện gần các sông và được tìm thấy tại các khu vực lân cận những con suối và hồ. Con vật giành phần lớn thời gian của chúng trên cây, nhưng đôi khi cũng có thể tìm thấy chung trong môi trường nước. Do là loài động vật bơi lội giỏi, trăn gấm đã được ghi nhận tại các vùng biển khơi và đã vượt biển sang nhiều đảo nhỏ (gần bờ) để sinh sống.[13] Vào đầu thế kỷ 20, trăn gấm thường xuyên được tìm thấy ngay cả ở những nơi đông đúc nhất của Băng Cốc, đôi khi chúng bắt và ăn thịt những con vật nuôi.[19] Nguồn thức ănNguồn thức ăn trong tự nhiên của trăn gấm bao hàm các loài thú và chim. Những cá thể dài 9 mét (10–14 ft) thông thường ăn thịt những động vật gặm nhấm như chuột cống, trong khi những con lớn hơn thì nhắm đến các loài cầy như cầy hương và cầy mực, thậm chí cả các loài linh trưởng và lợn. Những con trăn sống tại khu dân cư thường tóm những con gà, mèo, chó vô ý lảng vảng gần nơi cư ngụ của chúng. Trong số những "nạn nhân" to lớn nhất (và được ghi nhận đầy đủ) là một con gấu chó nặng 23 kilogram, bị một con trăn dài 8,5 m (23 ft) ăn thịt và tiêu hóa hết trong vòng 10 tuần, ngoài ra những nạn nhân to lớn khác là các con lợn có cân nặng lên tới 150 kg (132 lb).[20] Theo kinh nghiệm, trăn gấm có thể nuốt trọn những con mồi không dài quá ¼ chiều dài và không nặng quá khối lượng của chính nó.[21] Giống như các loài trăn khác, trăn gấm không có nọc độc và không giết con mồi của chúng bằng vết cắn. Việc cắn chỉ để giữ chặt con mồi, còn công việc giết mồi được tiến hành bằng cách quấn cơ thể to lớn của trăn quanh mồi để siết chết nó. Mỗi lần con mồi của chúng thở ra, trăn gấm sẽ lại siết chặt cơ thể của chúng thêm một chút quanh phổi con mồi, từng chút từng chút một và cuối cùng khiến con mồi chết vì ngạt thở. Đồng thời, trong quá trình bóp siết đó, các xương cứng của con mồi cũng sẽ bị bẻ gãy thành nhiều mảnh, khiến cho việc nuốt và tiêu hóa mồi trở nên dễ dàng hơn. Ăn thịt ngườiMặc dù loài trăn này rất ít khi tấn công người, tuy nhiên đã có một số trường hợp những con trăn gấm (trong hoang dã và trong điều kiện nuôi nhốt) đã tấn công, giết chết người và thậm chí ăn thịt người.
Nếu xét kích thước tối đa của các con mồi của loài trăn gấm, trên lý thuyết một con trăn trưởng thành hoàn toàn có đủ khả năng ăn thịt trẻ em, người vị thành niên, hoặc thậm chí người lớn; mặc dù bờ vai rộng của con người có thể khiến những con trăn nhỏ (dài dưới 6 mét) gặp khó khăn khi nuốt. Khi con trăn bắt đầu nuốt nạn nhân thì trong phần lớn các trường hợp, người bị nuốt đã chết. Sinh sảnTrăn gấm là loài bò sát đẻ trứng. Mỗi lứa, con trăn cái đẻ chừng 15-80 trứng trong một ổ. Nhiệt độ lý tưởng nhất để ấp trứng là 31-32 độ C (88–90 độ F). Thời gian ấp trứng kéo dài trung bình 88 ngày.[15] Trăn non mới nở dài chừng 2 foot (61 cm).[19] Nuôi trăn gấm làm cảnhTrong thời gian gần đây, trăn gấm trở thành một vật nuôi thịnh hành và nguyên nhân là do nỗ lực của những người nuôi trăn trong việc chọn lọc ra những nòi trăn mang các đặc điểm biến dị độc đáo, tỉ như các nòi "bạch tạng" hay nòi "cọp". Trăn gấm không phải là vật nuôi quá hung dữ và nguy hiểm, nhưng người nuôi tốt nhất phải có kinh nghiệm trong việc quản lý các con vật to lớn và khỏe như vậy để đảm bảo an toàn tính mạng cho cả người nuôi lẫn trăn. Việc tương tác cũng như vẻ đẹp của trăn đã giành được cảm tình đáng kể, tuy nhiên nhiều ý kiến vẫn cho rằng tính khí, tâm trạng của trăn gấm khó đoán trước được.[34][35] Bản thân trăn gấm không chủ động tấn công người, tuy nhiên nếu chúng bị kích động, sợ hãi hay lầm tưởng tay chân người là thức ăn thì chúng có thể cắn và siết người nuôi. Mặc dù không có nọc độc, vết cắn của những con trăn kích thước lớn cũng rất nghiêm trọng, nhiều khi vết cắn quá lớn đến mức buộc phải khâu lại. Kích thước khổng lồ và màu sắc bắt mắt cũng khiến trăn gấm trở thành một loài động vật thườngt được trưng bày trong các vườn bách thú, trong đó nhiều cá thể dài đến hơn 29,7[chuyển đổi: cần tên đơn vị] và nhiều cá thể được cho rằng có kích thước lớn nhất trong số các con trăn gấm được nuôi.[36][37][38][39] Tuy nhiên, do kích thước khổng lồ và sức khỏe khủng khiếp và tâm tính cũng không phải thuộc dạng hiền lành, dễ bảo, việc xác định chính xác kích thước của trăn rất khó khăn, đó là chưa nói các con trăn được nuôi thường bị béo phì.[12] Các thông tin do vườn thú và công viên đưa ra thường là phóng đại, tỉ như thông tin về con trăn dài 49 foot (15 m) ở Indonesia là không chính xác vì kích thước thật của nó chỉ 6,5 mét (21 ft).[40] Chính vì vậy, chỉ có thông tin đo đạc chiều dài của một con trăn bị gây mê, bị chết và được bảo tồn trong một viện bảo tàng thì mới đáng tin cậy trong mắt giới khoa học.[12] Về kích thước, hiện nay đã có một số nòi trăn "siêu nhỏ" tồn tại ở các đảo miền Tây Bắc Úc (con trưởng thành ít khi dài quá 9,23 mét (30,3 ft), với con đực thường dài tối đa 5 foot (1,5 m), con cái có thể dài hơn); chúng đang được các nhà nuôi trăn gây giống và chọn lọc để sản sinh ra những nòi trăn cảnh còn nhỏ hơn nữa. Hình ảnhXem thêmChú thích
Tham khảo
Liên kết ngoài Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Trăn gấm.
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
