|
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, chính thức là tổng thống Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ (tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı), là nguyên thủ quốc gia, người đứng đầu chính phủ của Thổ Nhĩ Kỳ và tổng tư lệnh Lực lượng Vũ trang Thổ Nhĩ Kỳ. Tổng thống lãnh đạo chính phủ và là người đứng đầu Hội đồng an ninh quốc gia. Chức vụ tổng thống được thành lập khi Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ được tuyên bố thành lập vào ngày 29 tháng 10 năm 1923, với tổng thống đầu tiên là Mustafa Kemal Atatürk.[2][3] Trước năm 2017, tổng thống chủ yếu là một chức vụ mang tính nghi lễ, quyền hành pháp thực sự được thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ thực hiện. Sau cuộc trưng cầu ý dân về hiến pháp năm 2017, chức vụ thủ tướng bị bãi bỏ và quyền hành pháp được chuyển giao cho tổng thống, có hiệu lực kể từ cuộc tổng tuyển cử năm 2018.[4][5] Tổng thống được bầu trực tiếp với nhiệm kỳ năm năm.[6][7] Recep Tayyip Erdoğan là tổng thống đương nhiệm của Thổ Nhĩ Kỳ, giữ chức vụ từ ngày 28 tháng 8 năm 2014. Lịch sửChức vụ tổng thống được thành lập sau khi Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ được tuyên bố thành lập vào ngày 29 tháng 10 năm 1923. Mustafa Kemal Atatürk được nhất trí bầu làm tổng thống đầu tiên. Từ năm 1923 đến năm 2014, tất cả các tổng thống ngoại trừ Kenan Evren đều do Đại Quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ bầu ra. Sau cuộc đảo chính năm 1960, Hiến pháp 1961 được ban hành, quy định rằng tổng thống phải cắt đứt mọi quan hệ với các đảng. Sau cuộc đảo chính năm 1980, Hiến pháp 1982 được phê chuẩn trong cuộc trưng cầu ý dân vào ngày 7 tháng 11 năm 1982. Điều khoản tạm thời đầu tiên của Hiến pháp 1982 quy định Evren làm tổng thống cho đến năm 1989. Sau cuộc trưng cầu ý dân về hiến pháp năm 2007, tổng thống được bầu trực tiếp. Trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2014, Recep Tayyip Erdoğan trúng cử tổng thống, là tổng thống đầu tiên được bầu trực tiếp. Sau cuộc trưng cầu ý dân về hiến pháp năm 2017, chính phủ được cải tổ thành tổng thống chế và tổng thống được trao quyền hành pháp. Vai trò lãnh đạoNguyên thủ quốc giaLà nguyên thủ quốc gia, tổng thống thay mặt Thổ Nhĩ Kỳ về đối nội và đối ngoại. Điều 299 Bộ luật Hình sự Thổ Nhĩ Kỳ cấm xúc phạm tổng thống.[8] Lãnh đạo đảngTừ năm 1961 đến năm 2017, tổng thống phải cắt đứt mọi mối quan hệ với của họ[9] nhằm đảm bảo vai trò vô tư của tổng thống trong hệ thống hiến pháp Thổ Nhĩ Kỳ. Sau cuộc trưng cầu ý dân về hiến pháp năm 2017, tổng thống được trao quyền hành pháp và quy ước này bị bãi bỏ.[9] Lãnh đạo khu vựcThổ Nhĩ Kỳ là một cường quốc vùng có tầm quan trọng chiến lược, ảnh hưởng địa chính trị, sức mạnh kinh tế và quân sự, di sản văn hóa và quan hệ lịch sử. Thổ Nhĩ Kỳ tích cực tham gia vào ngoại giao vùng, hòa giải, hỗ trợ nhân đạo và hợp tác kinh tế nên tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ là một nhân vật chủ chốt trong việc định hình xu hướng khu vực và thúc đẩy sự ổn định, thịnh vượng trong khu vực.[10] Quy trình bầu cửTiêu chuẩnKhoản 1 Điều 101 Hiến pháp quy định người ứng cử tổng thống phải có đủ các điều kiện sau đây:
Trong trường hợp đại biểu Đại Quốc hội trúng cử tổng thống thì phải thôi chức đại biểu Đại Quốc hội. Bầu cửNguyên tắc bầu cử tổng thống được quy định tại Điều 101 Hiến pháp và Luật Bầu cử tổng thống.[12] Tổng thống được bầu theo hệ thống bầu cử hai vòng theo hình thức phổ thông đầu phiếu. Ứng cử viên nhận được quá nửa tổng số phiếu bầu hợp lệ sẽ được bầu làm tổng thống. Nếu không có ứng cử viên nào đạt được quá nửa số phiếu bầu ở vòng đầu thì vòng hai được tổ chức vào Chủ Nhật tuần thứ hai sau vòng đầu giữa hai ứng cử viên nhận được nhiều phiếu bầu nhất trong vòng đầu.[13] Trong trường hợp một trong hai ứng cử viên vào vòng hai không thể tranh cử nữa thì sẽ được thay thế với một ứng cử viên ở vòng đầu theo thứ hạng số phiếu bầu. Nếu chỉ còn một ứng cử viên cho vòng thứ hai thì cuộc bỏ phiếu sẽ được tiến hành theo hình thức trưng cầu ý dân. Nếu ứng cử viên đó không nhận được quá nửa số phiếu bầu hợp lệ thì cuộc bầu cử tổng thống sẽ được tổ chức lại.[14] Tổng thống đương nhiệm tiếp tục làm nhiệm vụ cho đến khi tổng thống mới nhậm chức. Tuyên thệ nhậm chứcKhoản 1 Điều 103 Hiến pháp quy định tổng thống phải tuyên thệ nhậm chức như sau:
Tổng thống tuyên thệ nhậm chức trước Đại Quốc hội trên truyền hình trực tiếp.[16] Giới hạn nhiệm kỳNhiệm kỳ của tổng thống là năm năm và tổng thống được tái cử một lần. Trong trường hợp tổng thống bị Đại Quốc hội bãi nhiệm thì nhiệm kỳ chưa hoàn thành không được tính vào giới hạn hai nhiệm kỳ và tổng thống được tái cử thêm một nhiệm kỳ nữa.[17] Khuyết tổng thống và kế nhiệmTrong trường hợp khuyết tổng thống thì bầu cử tổng thống được tổ chức chậm nhất là 45 ngày. Nếu khuyết tổng thống trong vòng một năm trước cuộc bầu cử Đại Quốc hội thì cuộc bầu cử tổng thống được tổ chức cùng lúc với cuộc bầu cử Đại Quốc hội. Nếu khuyết tổng thống hơn một năm trước cuộc bầu cử Đại Quốc hội thì tổng thống mới giữ chức vụ cho đến ngày bầu cử Đại Quốc hội và thời gian này không được tính là một nhiệm kỳ. Bãi nhiệmTổng thống có thể bị Đại Quốc hội điều tra trong trường hợp phạm tội. Kiến nghị điều tra được ít nhất quá nửa tổng số đại biểu Đại Quốc hội đề xuất và phải được ít nhất ba phần năm tổng số đại biểu tán thành chậm nhất là một tháng. Một ủy ban gồm 15 đại biểu Đại Quốc hội tiến hành cuộc điều tra, thành phần ủy ban theo tỷ lệ số ghế của các đảng trong Đại Quốc hội. Ủy ban báo cáo kết quả điều tra cho chủ tịch Đại Quốc hội chậm nhất là hai tháng nhưng thời hạn điều tra có thể được gia hạn thêm một tháng. Báo cáo kết quả điều tra được lưu hành cho các đại biểu Đại Quốc hội chậm nhất là mười ngày kể từ khi nộp cho chủ tịch Đại Quốc hội và được đưa ra thảo luận mười ngày kể từ ngày được lưu hành. Nếu ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu Đại Quốc hội biểu quyết tán thành thì Tòa án hiến pháp xét xử tổng thống. Việc xét xử được hoàn tất chậm nhất là ba tháng nhưng có thể được gia hạn một lần thêm ba tháng. Trong trường hợp bị kết tội thì tổng thống bị bãi nhiệm.[18] Trong thời gian điều tra, tổng thống không được giải tán Đại Quốc hội. Nơi ở chính thức Dinh Tổng thống ở Ankara là nơi ở chính thức của tổng thống từ ngày 29 tháng 10 năm 2014 theo quyết định của Tổng thống Erdoğan.[19] Từ năm 1923 đến năm 2014, Dinh thự Çankaya là nơi ở chính thức của tổng thống. Nhà khách Tổng thống là nhà khách chính thức của tổng thống và là nơi ở thứ hai của tổng thống khi cần thiết. Biệt thự Huber, Biệt thự Hải quân Florya Atatürk và Biệt thự Vahdettin được sử dụng làm nơi làm việc hoặc nơi nghỉ dưỡng của tổng thống. Nhiệm vụ và quyền hạnTổng thống có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:[20]
Quyền tổng thốngTrong trường hợp tổng thống tạm thời vắng mặt thì phó tổng thống giữ quyền tổng thống cho đến khi tổng thống trở lại. Trong trường hợp khuyết tổng thống thì phó tổng thống giữ quyền tổng thống cho đến khi tổng thống mới được chậm nhất là 45 ngày kể từ ngày khuyết tổng thống. Nếu khuyết tổng thống trong vòng một năm trước khi cuộc tổng tuyển cử được tổ chức thì cuộc bầu cử Đại Quốc hội được tiến hành cùng lúc với cuộc bầu cử tổng thống. Nếu khuyết tổng thống hơn một năm trước khi cuộc tổng tuyển cử được tổ chức thì tổng thống mới giữ chức vụ cho đến cuộc tổng tuyển cử.[21][22] Danh sách tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Xem thêm
Tham khảo
Liên kết ngoài |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Portal di Ensiklopedia Dunia
