Đế Ly

Đế Ly
vua Thần Nông thị
thiên tử
Tại vịkhông rõ
Tiền nhiệmĐế Nghi
Kế nhiệmĐế Ai
Thông tin chung
Sinh?
Mất?
Hậu duệĐế Ai, Âu Cơ
Thân phụĐế Nghi

Đế Ly (帝釐)[1][2] hay Đế Lai (chữ Hán: 帝來)[3][4][5] hoặc Đế Khắc (帝克)[2][3] được xem là vị vua thứ sáu của Thần Nông thị được ghi trong huyền sử Trung Quốc. Theo Tư Mã Trinh bổ sung vào Sử ký phần Tam Hoàng bản kỷ và Tư trị thông giám thì tên ông là Ly,[1][2][6] là con của Đế Trực và là cháu nội Đế Minh.[1] Các sách khác, như Thái Bình ngự lãm (dẫn Đế vương thế kỷ), Thông giám tục biên hay Sử toản thông yếu đều chép tên ông là Lai.[3][4][7] Sách Tư trị thông giám và Thông giám tục biên còn gọi ông là Khắc,[2][3] con trai của Đế Nghi (còn được gọi là Đế Trực).[3] Cả Tư trị thông giám và Thông giám tục biên đều chép là ông làm vua 48 năm.[2][3] Đế Lai nạp con gái Xích Thủy thị là Thính Yêu làm phi.

Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư của Ngô Sĩ Liên thì Đế Lai từng đem binh xuống phương nam tuần du nước Xích Quỷ mang theo cả con gái, Lạc Long Quân lấy con gái của Đế Lai là Âu Cơ, đẻ ra trăm con trai (tục truyền là đẻ ra trăm trứng), là tổ của Bách Việt.[5]

Sau khi Đế Ly tạ thế con là Đế Ai kế nhiệm.[1][7]

Xem thêm

Tham khảo

  1. ^ a b c d Tam Hoàng bản kỷ. Bổ sung của Tư Mã Trinh tại Sử ký tác ẩn. Trích: Thần Nông nạp Bôn Thủy thị chi nữ, viết Thính Yêu vi phi, sinh Đế Đồi. Đồi sinh Đế Thừa, Thừa sinh Đế Minh, Minh sinh Đế Trực, Trực sinh Đế Ly, Ly sinh Đế Ai, Ai sinh Đế Khắc, Khắc sinh Đế Du Võng. Phàm bát đại, ngũ bách tam thập niên. (神農納奔水氏之女。曰聽訞為妃，生帝魋。魋生帝承, 承生帝明，明生帝直，直生帝氂，氂生帝哀, 哀生帝克，克生帝榆𦊀。凡八代，五百三十年)
  2. ^ a b c d e Tư Mã Quang. Tư trị thông giám - Ngoại kỷ. Quyển 1. Xem đoạn 100-106.
  3. ^ a b c d e f Trần Kình (陳桱) Thông giám tục biên (通鑑續編). Quyển 1. Đoạn 8. Trích dẫn: Tại vị 140 năm, mất ở Trường Sa ….. Thần Nông thị lấy người con gái Mãng Thủy thị tên là Thính Bạt, sinh Lâm Khôi tự lập làm Viêm Đế, tại vị 80 năm, Lâm Khôi sinh Đế Thừa, tại vị 60 năm, Thừa sinh Đế Minh, tại vị 49 năm, Minh sinh Đế Nghi lại viết là Đế Trực tại vị 45 năm, Nghi sinh Đế Lai còn viết là Đế Khắc tại vị 48 năm, Lai sinh Đế Lý lại viết là Đế Cư tại vị 43 năm, Cư sinh Tiết Hành, Tiết Hành sinh Khắc và Hí, đều không làm vua, Khắc sinh Đế Du Võng…. Chư hầu quy phục vua 55 năm …. (在位百四十年崩于長沙….神農氏納莽水氏之女曰聽詙生臨魁嗣為炎帝在位八十年臨魁生帝承在位六十年承生帝明在位四十九年明生帝宜又曰帝直在位四十五年冝生帝來亦曰帝克在位四十八年來生帝裏又曰帝居在位四十三年居生節莖節莖生克及戲皆不在帝位克生帝榆罔 … 諸侯歸之帝之五十五年)
  4. ^ a b Hồ Nhất Quế (胡一桂), Sử toản thông yếu. Quyển 1. Đoạn 9-10: Thần Nông. Trích dẫn: Thần Nông thị sau có đế Lâm Khôi, đế Thừa, đế Minh, đế Trực, đế Lai, đế Ai, đế Du Võng tất cả là tám đời. (神农氏后又有帝临魁帝承帝明帝直帝来帝哀帝榆㒺通八代 ….)
  5. ^ a b Đại Việt Sử ký toàn thư. Kỷ Hồng Bàng thị - Lạc Long Quân.
  6. ^ Theo Hán Việt Thiều Chửu thì chữ 氂 (ly) cũng giống như chữ 斄 (ly, lai).
  7. ^ a b Thái Bình ngự lãm – Hoàng vương bộ tam – Viêm Đế Thần Nông thị. Trích dẫn: "Đế vương thế kỉ" viết: Thần Nông thị, Khương tính dã. Mẫu viết Nhâm Tự, Hữu Kiều thị chi nữ, danh Nữ Đăng, vi Thiếu Điển phi. Du ư Hoa Dương, hữu Thần Long thủ cảm Nữ Đăng ư thường, sinh Viêm Đế, nhân thân ngưu thủ, trưởng ư Khương thủy, hữu thánh đức. Dĩ hỏa thừa mộc, vị tại nam phương, chủ hạ, cố vị chi Viêm Đế, đô ư Trần, tác ngũ huyền chi cầm. Phàm bát thế, Đế Thừa, Đế Lâm, Đế Minh, Đế Trực, Đế Lai, Đế Ai, Đế Du Cương. Hựu viết bản khởi Liệt Sơn, hoặc thì xưng chi, nhất hiệu Khôi Ngôi thị, thị vi Nông Hoàng, hoặc viết Đế Viêm. Thời chư hầu túc sa thị bạn bất dụng mệnh, Viêm Đế thoái nhi tu đức, túc sa chi dân tự công kì quân nhi quy Viêm Đế, doanh đô ư Lỗ. Trọng bát quái chi sổ, cứu bát bát chi thể vi lục thập tứ quái, tại vị bách nhị thập niên nhi băng, táng Trường Sa. (《帝王世紀》曰：神農氏，姜姓也。母曰任姒，有喬氏之女，名女登，為少典妃。游於華陽，有神龍首感女登於常，生炎帝，人身牛首，長於姜水，有聖德。以火承木，位在南方，主夏，故謂之炎帝，都於陳，作五弦之琴。凡八世，帝承、帝臨、帝明、帝直、帝來、帝哀、帝揄岡。又曰本起烈山，或時稱之，一號魁隗氏，是為農皇，或曰帝炎。時諸侯夙沙氏叛不用命，炎帝退而修德，夙沙之民自攻其君而歸炎帝，營都於魯。重八卦之數，究八八之體為六十四卦，在位百二十年而崩，葬長沙。)
  1. ^ Tư Mã Trinh coi là một vị vua.