Könçığış Törkistan

Könçığış Törkistan
Байрак
Дәүләт	Кытай[1]
Административ-территориаль берәмлек	Шеңҗан-Уйгыр автономияле районы
Könçığış Törkistan Викиҗыентыкта

Könçığış Törkistan yäki Uyğırstan

Könçığış-Törkistannıñ bayrağı, Kük bayraq

Könçığış Törkistan, Şärqi Törkistan yäki Uyğırstan (uyğırça شەرقىي تۈركىستان, Uyghurstan, Sherqi Turkistan) - Üzäk Aziädä urnaşqan töbäkneñ tarixi iseme, xäzerge waqıtta Qıtay eçenä kerä häm Qıtay tarafınnan "Yaña çik" (qıtayça Şeñcan) digän kolonial' isem birelgän.

Könçığış Törkistanğa Qäşqärstan (könyaqta), Cuñğarstan (tönyaqta) kerälär.

Könçığış Törkistan cirendä XX ğasırda Könçığış-Törkistan İslam Cömhüriäte (1933-1934) häm Könçığış-Törkistan İnqıylabi Cömhüriäte (1944-1949) bulğannar.

Tarix

Könçığış-Törekstannıñ bilgese

Könçığış-Törkistanda soñğı waqıtqa qädär qıtaylar (xännär) yäşämägän. Cirle asaba xalıq - törki xalıqlar: uyğırlar (küpçelek), qazaqlar, qırğızlar, pamirlar täşkil itkännär. Töp dine - İslam.

Läkin "aqtawlı" häm "qaratawlı" arasında İslam dini köräşe näticäsendä Könçığış-Törkistan zäğiflängän häm Cuñğar xanı Galdan, soñraq mañcur imperiäse (Tsin) tarafınnan basıp alınğan.

1759 yılda mañcur-qıtay ğäskärläre höcüme näticäsendä uyğırlar üz däwlätçelegen yuğaltqannar.

İlbasarlar basıp alınğan cirgä "Şeñcan" (yaña çik) digän isemne birgän.

XIX-XX ğasırlarda uyğırlar küp tapqır baş kütärgännär - 1825-1828, 1857, 1862-1872, 1931-1937, 1943-1949. Läkin azatlıq öçen köräşe näticäsez qalğan.

XVIII-XIX ğasırdan Şärqi Törkistanda tatarlar yäşi başlağan. 1897 yılda tatarlar Öremçe şähärendä mäçetne tözilär. Tatar cämğiäte Könçığış Törkistan säyäsi tormışında möhim röl uynağannar. 1989 yılğa qädär Öremçe merı wazifasında Tatarstanda tuğan Şähidi Borhan bulğan.

İskärmälär

1. https://www.uyghurcongress.org/en/east-turkestan-2/

Sıltamalar

• Уйгурия — родина моя
• Уйгуры — этническая бомба в Великой Китайской стене
• Начеку с соседом 2012 елның 2 апрель көнендә архивланган.
• Синьцзян-Уйгурская проблема
• Новости по Правам человека в Восточном Туркестане 2017 елның 20 сентябрь көнендә архивланган.