Вячеслав Ар-Серги

Вячеслав Ар-Серги
Тугач бирелгән исеме:	удм. Вячеслав Витальевич Сергеев
Псевдонимнар:	Ар-Серги
Туу датасы:	5 апрель 1962(1962-04-05) (62 яшь)
Туу урыны:	СССР, РСФСР, Удмурт АССР, Завьялово районы, Яңа Казмаска^[d]
Милләт:	удмурт
Ватандашлык:	СССР РФ
Эшчәнлек төре:	язучы, журналист, баш мөхәррир
Иҗат итү еллары:	1977 – х. в.
Юнәлеш:	проза, шигърият
Жанр:	хикәя, повесть
Иҗат итү теле:	удмурт теле, рус теле
Дебют:	1977
Премияләр:	Удмурт Республикасы Дәүләт премиясе (2023)
Бүләкләр:	Удмурт Республикасының халык язучысы (2003)

Вячеслав Ар-Серги, Вячеслав Витальевич Ар-Серги (Сергей[1], Сергеев) (удм. Вячеслав Витальевич Ар-Серги (Сергеев); 1962 елның 5 апреле, СССР, РСФСР, Удмурт АССР, Завьялово районы, Яңа Казмаска) ― язучы, тәрҗемәче, Удмурт Республикасының халык язучысы (2003)[2][3], Әдәбият өлкәсендә Удмурт Республикасы Хөкүмәте премиясе лауреаты (2016)[4]. Удмурт Республикасы Завьялово районының мактаулы гражданы (2020), Удмурт Республикасы Дәүләт премиясе лауреаты (2023). 1989 елдан СССР Язучылар берлеге әгъзасы.

Тәрҗемәи хәле

1962 елның 5 апрелендә Удмурт АССРның Завьялово районы Яңа Казмаска авылында дүрт балалы гаиләдә төпчек бала булып туган. Әтисе, Виталий Степанович, электрик булып; әнисе, Афанасья Федоровна, колхозчы, соңрак склад мөдире булып эшләгән. Әтисенең Тын океанда хезмәт итүе турындагы хикәяләре тәэсирендә балачактан диңгезче булырга хыяллана, ләкин тугызынчы сыйныфта күрү белән проблемалары ачыклана, һәм диңгез турында хыяллардан аерылырга туры килә[1].

Яңа Казмаска урта мәктәбен (1979), Удмурт дәүләт университетының филология факультетын (1984) тәмамлаган.

Әдәби дебюты мәктәп елларында була ― беренче хикәясе 1977 елда «Советской Удмуртия» газетасында басылып чыга. Хикәяләренең беренче аерым китабы 1986 елда «Удмуртия» нәшриятында дөнья күргән.

1984 –1986 елларда Совет Армиясендә (Кызыл Байраклы Төркестан хәрби округы) 357-нче мотоукчылар дивизиясенең «За Родину» газетасы хәбәрчесе булып хезмәт итә. Запаска чыккач, «Советской Удмуртия» (хәзерге «Удмурт дунне») республика газетасында журналист булып эшли, 1986―1988 елларда Удмурт радиосы мөхәррире була, анда «Визыл» яңалыклар һәм музыка программасын булдыра. 1990―1991 елларда «Кизили» (Йолдызчык) журналы баш мөхәррире булып эшли[1].

1989 елда СССР Язучылар берлегенә кабул ителә. 1990―1992 елларда А. М. Горький исемендәге Әдәбият институты каршында Югары әдәби курсларда (Виктор Розов^[d] семинарында) укый. 1992―1997 елларда «Кайрос» киностудиясендә (Ролан Быков^[d] фонды) нәфис һәм документаль фильмнарның сценаристы булып эшли. Удмурт легендалары һәм риваятьләре мотивлары буенча төшерелгән «Алангасар күләгәсе» нәфис фильмы сценариен язган (1994). 1990-еллар уртасыннан тулысынча профессиональ язучы эшенә күчә[1].

«Литературная газета», «День литературы», «Известия Удмуртской Республики» газеталарында; «Дружба народов», «Луч», «Кенеш» журналларында басыла.

Удмуртиядә, Россиянең башка төбәкләрендә һәм аннан читтә басылган 50дән артык проза һәм шигърият китабы авторы. Аның әсәрләре татар, инглиз, француз, поляк, мари һәм чуаш телләренә тәрҗемә ителгән[5]. Шулай ук киносценарийлар (алар арасында беренче удмурт нәфис фильмы «Алангасар күләгәсе» (Кайрос, 1992 ел) киносценарие), профессиональ сәхнәдә куелган, радио һәм телевидениедә башкарылган уннан артык пьеса һәм әдәби, иҗтимагый, милли-мәдәни һ.б. мәсьәләләргә багышланган массакүләм мәгълүмат чараларында басылган берничә йөз мәкалә авторы[6].

Балалар өчен «Душеспи» хикәяләр җыентыгын (1992), «Пичи пи но Полкан» повестен (2005) бастыра; пьесалары һәм сәхнә әсәрләре «Кизили» журналында басыла. Язучының кайбер әсәрләре Удмурт Республикасы мәктәпләренең һәм югары уку йортларының уку программаларына кертелгән.

Удмурт һәм рус телләрендә иҗат итә. Татар телен яхшы белә, берничә татар әсәрен удмурт теленә тәрҗемә иткән[5][7]

«Дружба народов» һәм «Луч» журналларының мөхәррият шурасына кергән[8].

2013 елда Казанда татар телендә «Ах, канатлар булса» дип аталган шигырьләр җыентыгы басылган. Иҗатының төрле чорларында язылган 70тән артык шигырен Роберт Миңнуллин, Мөдәррис Әгъләмов, Ленар Шәех, Рифат Сәлах һәм башкалар тәрҗемә иткән[9].

Хөрмәтләү

• 2022 елның 25 маенда Яңа Казмаска авылы китапханәсенә Удмуртиянең халык язучысы Вячеслав Ар-Серги исеме бирелгән[10][11].

Китаплары

Китаплары

1986 — «Жыт куараос» (книга прозы на удм. яз.) 1988 — «Лыдъя, лыдъя, кикые» (книга прозы на удм. яз.) 1992 — «Душепси» (Сборник рассказов для детей на удм. яз.) 1993 — «Тулкымъёс вылын пыжед» (книга прозы на удм. яз.) 1997 — «Таяз ярдурын...» (сборник стихов на удм. яз.) 1998 — «Сквозь очищающий огонь» (сборник стихов в переводе на рус. яз. В. Емельянова) 2000 — «Лемлет гондыръёс = И плакало небо…» (2000, перевод на рус. яз. А. Демьянова и В. Болтышева) 2001 — «Облаков застывшие следы = Пилем синвуаське сяськаосын» (перевод на рус. яз. В. Емельянова) 2003 — «Ноктюрн» (книга прозы на удм. яз.) 2004 — «Rendez — vous. Условленная встреча = Rendez — vous. Чаклам пумиськон» (сборник стихов в переводе на рус. яз. В. Емельянова) 2005 — «Пичи пи но Полкан» (книга прозы на удм. яз.) «По долгу службы». Очерки. — Ижевск: Удмуртия, 2005. 2006 — «Засечки на тамге» (сборник стихов) «Андрей Тарханов – поэт земли Югорской» / эскизы к портрету/. - Ханты-Мансийск – Курган, «Зауралье», 2006. 2007 — «Дубрава на Луне» (сборник стихов) «Путешествие с поэтом Робертом Миннуллиным из Казани в Уфу и обратно». Эссе. Казань, «Идел-Пресс», 2008. «Завьялово — территория будущего». Очерки о земляках, почетных гражданах района. – Ижевск, Полиграфкомбинат, 2007. 2009 — «Астры в снегу…» (сборник стихов; пред. Л. Аннинского) «Никифор Корнилов. (1894 — 1976)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Иван Соловьев. (1902 — 1930)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Иван Михеев. (1876 — 1937)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Иван Дядюков. (1896 — 1955)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Айво Иви. (1892 — 1963)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Александр Эрик. (1909 — 1952)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Иван Еремеев. (1909 — 1932)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Алла Кузнецова. (1940 — 2003)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Анатолий Петров. (1953 — 2000)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Анна Колесникова. (1916 — 1947)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Владимир Бубякин. (1929 — 1999)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Владимир Романов. (1943 — 1989)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Даниил Майоров. (1889 — 1923)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Дмитрий Пригов. (1940 — 2007)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Илларион Шкляев. (1879 — 1908)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Илья Зорин. (1920 — 1975)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Иннакей Кельда. (1902 — 1994)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Макар Волков. (1903 — 1995)». Очерк. - Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Максим Прокопьев. (1884 — 1919)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Матвей Кельдов. (1900 — 1930)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Михаил Ильин. (1876 — 1935)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Михаил Покчи-Петров. (1930 — 1959)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Никита Шагимарданов. (1943 — 2000)». )». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. . «Николай Никифоров. (1954 — 2005)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Прокопий Чайников. (1916 — 1954)». Очерк. — Ижевск, библиотека газ. «Известия УР», 2009. «Степанида Иванова. (1927 — 1981)»… «Современная литература народов России». Т. 1. Поэзия. Вячеслав Ар-Серги. стр. 44 – 48. Москва, «Пик», 2003 «Современная литература народов России». Т. 2. Проза. Вячеслав Ар-Серги. стр. 43 – 51. Москва, «Пик», 2003 «Наше время» (Антология современной поэзии). Вячеслав Ар-Серги. стр.97 – 107. Москва, «Литературный фонд «Дорога жизни»», 2009 «Наше время» (Антология современной прозы). Вячеслав Ар-Серги. . Москва, «Литературный фонд «Дорога жизни»», 2010 «Литература Урала». Вячеслав Ар-Серги. стр. 352 – 360. Рассказ. Екатеринбург, «Магеллан», 2007. 2011 — «А вы и не спрашивали…». Эссе 2012 — «Вслушаться в себя…» (стихи, проза, интервью, статьи о творчестве) 2015 — «Кам вылын» (первая книга диптиха рассказов на удм. яз.) 2015 — «Нить» (вторая книга диптиха рассказов) «Прикоснуться к своим истокам…», очерк-диалог. Ижевск, Ижевский полиграфкомбинат, 2015. – 111 с. 2016 — «Звезда моя горит высоко…» (Диалоги с поэтом Дмитрием Мизгулиным) 2017 — «Кама-кылбур» (сборник стихов на удм. яз.) 2019 — «Перекрёстки», рассказы, киноповесть, эссе (рус.). Вступит.слово Ю.Соловьёва. Йошкар-Ола, ИД «Марийское книжное издательство», 2019 г., 244 стр. "Вортча мадьес" ("Ворцинские сказы"), очерки на бесермянском языке. В соавторстве с Рафаилом Дюкиным. Ижевск, "Удмуртия", 2021 г., 140 стр. "АО "Путь Ильича" - точки роста. Якшурские беседы". Сборник очерков. Ижевск, Ижевский полиграфкомбинат, 2021 г. "С акцентом - моим...", Москва, изд-во "У Никитских ворот". Стихи. 2022 г., 144 стр.

Фикерләр

Вячеслав Ар-Серги ― Удмуртиянең халык язучысы. Рәсми статусы буенча гына түгел, дистәләгән проза һәм шигърият китаплары буенча, университетта алган фольклор өлкәсендәге фундаменталь әзерлеге буенча ул милли асыллы халык язучысы, хәзерге этник-борчулы вакытларда ул һәр язучы өчен «үтү баллы» булып тора, әмма Ар-Сергида искиткеч тирәнлеккә, ачыклыкка һәм уйланылганлыкка ирешә[12]. Лев Аннинский^[d]

Һәр автор кебек үк, ул бик уңайсыз кеше, бик тынычсыз кеше. Күп уңайсызлыклар тудыра. Ләкин ул шатлык китерә. Нәкъ менә Ар-Серги кебек кешеләр тарих ясыйлар, алар тарихны билгелиләр[13] Энвиль Касыймов

Бүләкләре, мактаулы исемнәре

• Флор Васильев исемендәге премия (Удмуртия, 1991)
• Удмурт Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре (1998)
• Удмурт Республикасының халык язучысы (2003)
• «Казанның 1000 еллыгы истәлегенә» медале (2007)
• «Признание республики» премиясе (Удмуртия, 2009)
• А. П. Чехов исемендәге премия (2009)
• Антон Дельвиг исемендәге әдәби премия (2013)
• Халыкара «Югра» әдәби премиясе (2014)
• Удмурт Республикасы Хөкүмәте премиясе (2016)
• Эрик Батуев исемендәге милли премия (2020)
• Завьялово районының мактаулы ватандашы (2020)
• Удмурт Республикасы Дәүләт премиясе лауреаты (2023)

Искәрмәләр

1. Сергей Вячеслав Витальевич (Ар-Серги). Союз писателей Удмуртии
2. Национальная библиотека Республики Коми: Сергеев Вячеслав Витальевич (Ар-Серги Вячеслав). әлеге чыганактан 2019-06-08 архивланды. 2024-02-16 тикшерелгән.
3. Ар-Серги, Вячеслав. Лишь ты мне снишься в Сталинграде : стихи / В. Ар-Серги // Дружба народов. — 2005. — № 5. — С. 105—109
4. Четыре писателя получат литературные премии Правительства Удмуртской Республики.
5. https://belem.ru/node/4118 2019 елның 18 май көнендә архивланган. Гөлназ Талипова. Удмурт язучысының татар телендә китабы чыкты. Белем.ру (на татарском)
6. «Литературная Россия»: Вячеслав АР-СЕРГИ: Данность без плюсов и минусов
7. Книгу удмуртского писателя Вячеслава Ар-Серги выпустили на татарском языке(үле сылтама)
8. Вячеслав Ар-Серги (Вячеслав Витальевич Сергеев).
9. Ксения Чернова. Книгу удмуртского писателя Вячеслава Ар-Серги выпустили на татарском языке. «Аргументы в Ижевске», 2.07.2013(рус.)
10. «Литературная газета»: Нашего автора ценят 2022 елның 1 октябрь көнендә архивланган.
11. «Известия Удмуртской Республики»: Библиотека имени Ар-Серги(үле сылтама)
12. Аннинский Л. «Другой среди других» /Лев Аннинский // Дружба народов, 2007, № 11. — С.219-223
13. Моя Удмуртия: Удмуртский писатель Вячеслав АР-Серги отмечает юбилей Архив копиясе, 21 май 2019. Wayback Machine

Сылтамалар

• Страница на сайте «Современные удмуртские писатели»
• Сергей Вячеслав Витальевич (Ар-Серги). Союз писателей Удмуртии