Виктор Александров

Виктор Александров
Туган	1 гыйнвар 1936(1936-01-01) Ростов-на-Дону, СССР
Үлгән	6 декабрь 2012(2012-12-06) (76 яшь) Мәскәү, Россия
Ватандашлыгы	СССР  Россия
Әлма-матер	Ростов дәүләт университеты^[d]
Һөнәре	физик
Эш бирүче	Институт проблем механики РАН^[d]
Гыйльми дәрәҗә:	физика-математика фәннәре докторы^[d]
Гыйльми исем:	профессор^[d]

Виктор Михайлович Александров (1936 елның 1 гыйнвары, Ростов-на-Дону — 2012 елның 6 декабре, Мәскәү) — совет һәм Россия галим-механигы, сыгылмалылык теориясенең контактлы мәсьәләләре өлкәсендә хезмәтләр авторы. Физика-математика фәннәре докторы, профессор. Россия Федерациясенең атказанган фән эшлеклесе (1995).

Тормыш юлы

Виктор Александров 1936 елның 1 гыйнварында Ростов-на-Дону шәһәрендә туган. 1953—1958 елларда Ростов дәүләт университетының (РДУ) физика-математика факультетының механика бүлегендә укый. Академик Иосиф Ворович укучысы.

1963 елда кандидатлык, ә 1972 елда — докторлык диссертациясен яклый. Ростов дәүләт университетының «Сыгылмалылык теориясе» һәм «Теоретик гидроаэромеханика» кафедраларында (соңгысында 1973—1977 елларда мөдир була), шулай ук Ростов дәүләт университетының гамәли математика һәм механика фәнни-тикшеренү институтында эшли.

1978 елда ССРБ Фәннәр академиясенең (хәзер — Россия фәннәр академиясенең) Механика мәсьәләләре институтына «Ябышкак сыгылмалы җисемнәр механикасы» лабораториясенә эшкә күчә, ә аннары озак еллар шушы институтта «Деформацияләнә торган җисемнәрнең тоташ мохит белән үзара тәэсир итешү механикасы» лабораториясе белән җитәкчелек итә. 1981 елдан алып бер үк вакытта Мәскәү дәүләт университетының сыгылмалылык теориясе кафедрасы профессоры сыйфатында эшли[1]. Шулай ук Н. Э. Бауман исемендәге Мәскәү дәүләт техник университетында укыта.

Теоретик һәм гамәли механика буенча милли комитет, Трибология буенча милли комитет, Россия фәннәр академиясенең деформацияләнә торган каты җисемнәр механикасы буенча фәнни советы, Трибология буенча ведомство-ара гыйльми совет бюросы әгъзасы. Россия табигый фәннәр академиясенең әгъза-корреспонденты (1996) һәм хакыйкый әгъзасы (2000)[1].

1995 елда «Россия Федерациясенең атказанган фән эшлеклесе» исеменә лаек була, 2002 елда галимнәр коллективы составында «Өзлексез мөхиттә механиканың динамик контактлы мәсьәләләре» эшләр циклы өчен 2001 ел өчен Россия Федерациясенең Дәүләт премиясе лауреаты була[2].

Фәнни эшчәнлек

Виктор Александров — механикада яңа фәнни «Өзлексез мөхиттә механиканың катнаш чиктәш шартлары булган классик булмаган мәсьәләләре» юнәлешенә нигез салучыларның берсе. Механика мәсьәләләр белән беррәттән, В. М. Александров беренче төр интеграль Фредгольм тигезләмәләре белән бәйле катлаулы математик мәсьәләләрне уңышлы хәл итә. Аның мәнфәгатьләре өлкәсенә стандарт булмаган билгеләүче нисбәтле сызык-деформацияләнгән мохитләрнең контакт мәсьәләләре, контакт вакытында тузу мәсьәләләре, катлаулы геометрия очрагында сыгылмалы җисемнәрнең контакт мәсьәләләре, юка диварлы көчәнеш концентраторлы сыек җисемнәрнең ныклыгы мәсьәләләре[3], шулай ук тышлыклар һәм пластиналар теориясе, шул исәптән аларның сыеклык яки деформацияләнгән мохит белән үзара тәэсир итешүе мәсьәләләре керә[4].

Виктор Александровның хезмәтләрендә, кытыршы җисемнәр өчен сызыкча булмаган тузу очрагында һәм ышкылу җылылык бүленүен исәпкә алып сызыкча булмаган ышкылу законы очрагында контакт мәсьәләләре, шулай ук контактка ингән өслекләрнең бирүенә бәйле күп кенә контакт ачылу мәсьәләләре куела һәм хәл ителә. Ул тәкъдим иткән мондый мәсьәләләрне хәл итү ысулы күренешнең төп характеристикалары өчен зур һәм кыска ачылу вакытында ачыкланган асимптотик таркалуларны төзү мөмкинлеген бирә[1].

В. М. Александров басмалары саны 350 дән артып китә, шул исәптән тугыз монография. В. М. Александров 30 физика-математика фәннәре кандидаты әзерли, шуларның 7 соңрак докторлык диссертациясе яклый, мәртәбәле гыйльми журналларның мөхәрририят эшләрендә актив катнаша, фәнни һәм махсуслаштырылган советлар әгъзасы була. Ул механика буенча иң дәвамлы семинарларның берсен җитәкли, аларның утырышлары саны 600 дән артып киткән[5].

Басмалар

• Александров В. М., Мхитарян С. М.  Контактные задачи для тел с тонкими покрытиями и прослойками. — М.: Наука, 1983. — 488 с.
• Александров В. М., Коваленко Е. В.  Задачи механики сплошных сред со смешанными граничными условиями. — М.: Наука, 1986. — 336 с.
• Александров В. М., Сметанин Б. И., Соболь Б. В.  Тонкие концентраторы напряжений в упругих телах. — М.: Физматлит, 1993. — 224 с. — ISBN 5-02-014867-9.
• Александров В. М., Пожарский Д. А.  Неклассические пространственные задачи механики контактных взаимодействий упругих тел. — М.: Факториал, 1998. — 288 с. — ISBN 5-88688-035-6.
• Механика контактных взаимодействий / Под ред. И. И. Воровича, В. М. Александрова. — М.: Физматлит, 2001. — 672 с. — ISBN 5-9221-0154-4.
• Александров В. М., Чебаков М. И.  Аналитические методы в контактных задачах теории упругости. — М.: Физматлит, 2004. — 304 с. — ISBN 5-9221-0519-1.
• Александров В. М., Чебаков М. И.  Введение в механику контактных взаимодействий. — 2-е изд. — Ростов-н/Д: ООО «ЦВВР», 2007. — 114 с. — ISBN 5-94153-089-7.

Искәрмәләр

1. Механика в Московском университете / Под ред. И. А. Тюлиной, Н. Н. Смирнова. — М.: Айрис-пресс, 2005. — 352 с. — ISBN 5-8112-1474-X.
2. Указ Президента Российской Федерации от 5 августа 2002 года № 831 «О присуждении Государственных премий Российской Федерации 2001 года в области науки и техники»(үле сылтама)
3. Александров В. М., Мхитарян С. М.  Контактные задачи для тел с тонкими покрытиями и прослойками. — М.: Наука, 1983. — 488 с.
4. Некролог. Виктор Михайлович Александров (01.01.1936—06.12.2012)
5. Сайт «Архив задач по механике и математике», archived from the original on 2011-09-13, retrieved 2022-05-23 

Әдәбият

• Механика в Московском университете / Под ред. К. А. Рыбникова. — М.: Изд-во Моск. ун-та, 1992. — 168 с. — ISBN 5-211-01979-2.
• Механика в Московском университете / Под ред. И. А. Тюлиной, Н. Н. Смирнова. — М.: Айрис-пресс, 2005. — 352 с. — ISBN 5-8112-1474-X.

Сылтамалар

• Виктор Александров фәнни хезмәтләре MathNet.Ru порталында