Анатолий Мальцев

Анатолий Мальцев
Туган телдә исем	рус. Анатолий Иванович Мальцев
Туган	14 (27) ноябрь 1909[1] Мишеронский^[d], Шатурский район^[d], Мәскәү өлкәсе[2][3][4]
Үлгән	7 июль 1967(1967-07-07)[5][4][6] (57 яшь) Новосибирск, РСФСР, СССР[5]
Күмү урыны	Южное кладбище^[d][7]
Ватандашлыгы	СССР
Әлма-матер	Мәскәү дәүләт университеты[8][4] һәм МДУ механика-математика факультеты^[d]
Һөнәре	математик, сәясәтче, университет профессоры
Эш бирүче	Иваново дәүләт университеты[4], РФА Математика институты^[d][4], РФА СБ математика институты^[d][4] һәм Новосибирск дәүләт университеты^[d][4]
Балалар	Беклемишева, Людмила Анатольевна^[d], Аркадий Анатольевич Мальцев^[d] һәм Иван Анатольевич Мальцев^[d]
Гыйльми дәрәҗә:	физика-математика фәннәре докторы^[d][8]
Гыйльми исем:	профессор, академик АН СССР^[d] һәм профессор^[d]

Анатолий Мальцев   (14 (27) ноябрь 1909, Мишеронский[d], Шатурский район — 7 июль 1967 (57 яшь), Новосибирск — совет математигы, Себер алгебра һәм логика мәктәбенә нигез салучы. СССР Фәннәр академиясе академигы (1958). Ленин премиясе лауреаты.

Биографиясе

Яшүсмер еллары

Мальцев Анатолий Иванович 1909 елның 14 (27) ноябрендә Мишерон завод бистәсендә туган.

1927 елда мәктәпне тәмамлый, аннары Мәскәү университетына укырга керә. Дүртенче курста укыганда, Мәскәү иген һәм он технологиясе институтының югары математика кафедрасында ассистент булып эшли башлый[9].

Фәнни карьерасы

1931 елда Мәскәү дәүләт университетын тәмамлагач, Ивановога эшкә җибәрелә, анда башта Энергетика институтының югары математика кафедрасында ассистент булып эшли, аннары Иваново дәүләт педагогия институтына (хәзер ИвДУ) эшкә күчә. 1960 елга кадәр шунда эшли.

1934-1937 елларда А. Н. Колмогоров җитәкчелегендә Мәскәү дәүләт университеты аспирантурасында укый.

1937 елда «Абелевы группы конечного ранга без кручения» темасы буенча кандидатлык диссертациясе яклый.

1936 елда Мальцевның локаль теоремасы буларак билгеле булган математик логиканың төп теоремаларының берсен исбатлый. Ул уйлап тапкан «модельләрне тасвирлау» алымы шәхси позицияләрдән хәл ителгән бер төркем проблемаларны гомуми хәл итәргә мөмкинлек бирә.

1939-1941 елларда В. А. Стеклов исемендәге Математика институтының докторантурасында укый.

1941 елда «Структура изоморфно представимых бесконечных алгебр и групп» темасына докторлык диссертациясе яклаганнан соң, бу институтның өлкән гыйльми хезмәткәре булып китә.

1946 елда төркемнәр теориясе өлкәсендәге хезмәтләре өчен 2-нче дәрәҗә Сталин премиясе ала.

1953 елда СССР Фәннәр академиясенең әгъза-корреспонденты итеп сайлана.

1956 елда фән өлкәсендәге казанышлары өчен Мальцевка «РСФСР-ның атказанган фән эшлеклесе» исеме бирелә.

1958 елда академик М. А. Лаврентьев Мальцевны Себер гыйльми үзәгенә эшкә чакыра. Шул ук елда СССР Фәннәр академиясенең мөхбир әгъзасы итеп сайлана.

1959 елда Новосибирск Академкалачыгына күчә һәм яңа гына оештырылган Новосибирск дәүләт университетында Механика-математика факультетын оештыруда катнаша.

1960-1967 елларда СССР Фәннәр академиясенең Себер бүлекчәсе Математика институтының алгебра бүлеген җитәкли, шулай ук Новосибирск дәүләт университетының механика-математика факультетында алгебра һәм математик логика кафедрасын җитәкли.

1964 елда математик логиканы алгебрага һәм модельләр теориясенә куллану буенча эшләр циклы өчен Ленин премиясе бирелә. 1967 елда Ленин ордены белән бүләкләнә.

Анатолий Иванович Мальцев 1967 елның 7 июлендә кинәт вафат була.

Новосибирскиның Көньяк зыяратында җирләнгән[10].

Сәяси эшчәнлеге

1947, 1950 һәм 1953 елларда Мальцев Иваново өлкә Советы депутаты, ә 1951 елдан 1955 елга кадәр ССРБ Югары Советы депутаты була.

Гаиләсе

1931 елда Мальцев үзенең курсташы Наталья Петровна Гостикка (1910 елның 12 августында туган, 1931 елда Мәскәү дәүләт университетын тәмамлый, 1960-1966 елларда Новосибирск дәүләт университетында эшли, геометрия кафедрасының өлкән укытучысы) өйләнә[11].

• Кызы Людмила (1932-2013) Беклемишевта кияүдә
  • оныгы Лев Дмитриевич Беклемишев — математик, физика-математика фәннәре докторы, Россия Фәннәр академиясе академигы, математик логика өлкәсендә белгеч.
• улы Аркадий (1935) — математик,
  • оныгы Мальцев Владимир Аркадьевич билгеле спелеолог, спелеология турында популяр китаплар авторы;
• улы Иван (1944) — математик,
• улы Андрей (1951).

Бүләкләре һәм мактаулы исемнәре

• Хөрмәт Билгесе» ордены (1945, 1953)
• II дәрәҗә Сталин премиясе (1946)
• «Мәскәүнең 800 еллыгы истәлегенә» медале (1948)
• РСФСР-ның атказанган фән эшлеклесе (1956)
• Ленин премиясе (1964)
• Ленин ордены (1967).

А. И. Мальцев исеме белән Новосибирск Академкалачыгындагы һәм Ивановодагы урамнар, Новосибирск һәм Иваново дәүләт университетлары аудиторияләре аталган, бу университетларда исемле стипендияләр расланган.[12] Россия Фәннәр академиясе тарафыннан Мальцев исемендәге премия, Россия Фәннәр академиясенең Себер бүлекчәсендә яшь галимнәр өчен премия булдырылган. Ел саен Россия Фәннәр академиясенең Себер бүлекчәсе Математика институтында «Мальцев укулары» конференциясе уза[13].

Кайбер басмалары

• • Основы линейной алгебры. — М.-Л.: Гостехиздат, 1948. — 423 c.
  • Основы линейной алгебры. — Изд. 2-е, перераб. М.: Гостехиздат, 1956. — 340 c.
  • Foundations of linear algebra. — Transl. from Russian by Т. С. Brown. San Francisco — London, W. H. Freeman and Co., 1963. — Имеются пер. на япон. и кит. яз.
  • Рекурсивные функции. — Ротапринт., Новосибирск, 1960. — 39 c.
  • Некоторые вопросы современной теории классов моделей. — Ротапринт., Новосибирск, 1961. — 61 c.
  • Алгоритмы и рекурсивные функции. — М.: «Наука», 1965. — 391 c.
  • Алгебраические системы. — М.: «Наука», 1970. — 392 c.
  • Основы линейной алгебры. — Изд. 3-е, перераб., М.: «Наука», 1970. — 400 c.
  • The metamathematics of algebraic systems. Collected papers: 1936—1967. — Amsterdam, 1971. — 494 p. — (Studies in logic and the foundations of mathematics. V. 66.)

Галерея

• 
  Новосибирскида Мальцев урамы
• 
  Көньяк зыяраттагы И. А. Мальцев кабере

Искәрмәләр

1. http://mi.mathnet.ru/zvmmf4956
2. Google Books — 2005.
   https://wikidata.org/wiki/Track:P675https://wikidata.org/wiki/Track:Q206033
3. Google Books — 2005.
   https://wikidata.org/wiki/Track:P675https://wikidata.org/wiki/Track:Q206033
4. Мактьютор матиматика тарихы әрхибе — 1994.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473https://wikidata.org/wiki/Track:P1563
5. Мальцев Анатолий Иванович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737
6. http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Malcev.html
7. Викиҗыентык — 2004.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q565https://wikidata.org/wiki/Track:Q14827288
8. математика гаиләбелеме — 1997.
   https://wikidata.org/wiki/Track:P549https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984
9. Ошибка: не задан параметр |заглавие= в шаблоне {{публикация}} // Ошибка: не задан параметр |издание= в шаблоне {{публикация}}.
10. Г. И. Марчук на открытии памятника на могиле А. И. Мальцева
11. Выпускники МГУ в СО РАН
12. Краткая биография Мальцева в виртуальном музее НГУ
13. Мальцевские чтения, archived from the original on 2015-04-02, retrieved 2022-05-29 

Сылтамалар

• Профиль А. И. Мальцева РФА рәсми сайтында
• Анатолий Иванович Мальцев в фотолетописи СО РАН
• Анатолий Иванович Мальцев — исторический портал ММФ НГУ
• Биография Анатолия Мальцева 2012 елның 7 февраль көнендә архивланган.
• Публикации Анатолия Мальцева 2013 елның 6 декабрь көнендә архивланган.
• Факультет математики и компьютерных наук ИвГУ, история. Анатолий Иванович Мальцев. К 90-летию со дня рождения
• Академик Мальцев 2022 елның 9 август көнендә архивланган.
• Некролог. «За науку в Сибири». № 29 (305) 11 июля 1967 г. 2019 елның 6 март көнендә архивланган.
• Яркий математический талант. «За науку в Сибири». № 45 (926) 21 ноября 1979 г. 2016 елның 6 март көнендә архивланган.
• Полная библиография на сайте Отделения ГПНТБ СО РАН
• Воспоминания о Мальцеве А. И.
• Кутателадзе С. С. Слово о Мальцеве 2020 елның 26 июнь көнендә архивланган.