Алексей Борисяк

Алексей Борисяк
Туган	22 июль (3 август) 1872 Ромны, Палтау губернасы, Россия империясе[1]
Үлгән	25 февраль 1944(1944-02-25)[1] (71 яшь) Мәскәү, СССР[1][2]
Күмү урыны	Новодевичье зираты^[d]
Ватандашлыгы	Россия империясе  Россия республикасы^[d] РСФСР^[d]  СССР
Әлма-матер	Тау институты^[d][3]
Һөнәре	җирбелгеч, палиянтулыг
Эш бирүче	Санкт-Петербург дәүләт тау университеты, А. А. Борисяк исемендәге РФА Палеонтология институты^[d][2], Мәскәү дәүләт университеты һәм Геология комитеты^[d][2]
Гыйльми исем:	академик АН СССР^[d]
Фән өлкәсе:	палеонтология^[d]
Эш урыны:	Санкт-Петербург дәүләт тау университеты, А. А. Борисяк исемендәге РФА Палеонтология институты^[d][2], Мәскәү дәүләт университеты һәм Геология комитеты^[d][2]
Гыйльми исем:	академик АН СССР^[d]
Известен как:	палеонтолог

Алексей Алексеевич Борисяк ( 22 июля [ 3 август ] 1872 ) - Россия һәм совет галим- палеонтологы һәм геологы, СССР Фәннәр академиясе академигы (1929), II дәрәҗә Сталин премиясе лауреаты (1943). СССР Фәннәр академиясенең палеонтология институтына нигез салучы һәм беренче директоры.

Биографиясе

1872 елның 22 июлендә Ромны шәһәрендә Полтава губернасы, Россия Империясе), межевой инженер гаиләсендә туган. 1883 елда Брест-Литва шәһәренең классик гимназиясенә укырга керә. 1892 елда Самара гимназиясен алтын медаль белән тәмамлый.[4]

1896 елда Санкт-Петербургтагы Тау институтын тәмамлый. 1897-1898 елларда ул профессор В. Т. Шевяковтан зоология курсы ала һәм М. Н. Римский-Корсаковта зур практикум үтә. Шул ук елларда - Тау институтының палеонтология бүлегендә Н. Н. Яковлевтың ассистенты.

1897-1899 елларда Геология комитетыннан Донецкий кряжының төньяк-көнбатыш читендә геологик съёмкалар ясый. Борисяк бу эшнең нәтиҗәләрен «Изюм өязенең геологик очеркында» (1905) чагылдыра..

1900 елда, Геология комитеты йөкләмәсе буенча, К. к. Фохт белән берлектә, Европа Халыкара геологик картасының Кырым битен төзү өчен, Кырымны тикшерүләре үткәрә.

1911-1930 елларда ул Тау институтының профессоры һәм тарихи геология кафедрасы мөдире була, институт музеенда палеонтологик коллекция эшләй.

1939 елда ул Мәскәү университетында палеонтология кафедрасын оештыра һәм 1942 елга кадәр җитәкчелек итә.

1930 елда, А. А. Борисяк инициативасы белән. СССР Фәннәр академиясенең Палеозологик институты (соңрак Палеонтология институты, СССР Фәннәр академиясенең ПИН-ы була) булдырыла, галим гомеренең ахырына кадәр аның директоры булып кала.

1933 елда, шул ук вакытта, ул СССР Фәннәр академиясенең Геология институтының вакытлыча директоры булып эшләй.

1931-1935 елларда ул «Природа» журналының һәм «Доклады Академии наук» (1933—1936) журналының баш мөхәррире (1933-1936).

1943-нче елда ул 100 000 сум күләмендә бирелгән Сталин премиясен Оборона Фондына бүләк итә.

1944 елның 25 февралендә Мәскәүдә вафат була. Аны Новодевичье зиратында җирләйдәр, участок номеры 3.

Бүләкләре һәм премиялары

• 1943 - II дәрәҗә Сталин премиясе, фәндә күпьеллык казанышлары өчен.
• 1943 - Кыргыз ССР хөкүмәте дипломы "Совет Киргизиясенең милли икътисадын һәм мәдәниятен үстерүдә уңышлы эше өчен."

Оешмаларда әгъза

1916 елда ул Россия палеонтологик җәмгыятенә нигез салучыларның берсе һәм аның Советы әгъзасы була.

Хәтер

А. А. Борисяк хөрмәтенә аталгандар:

- Борисяк утраулары - Франц Иосиф җире архипелагындагы сигез утрау төркеме.

- Борисякия ( лат. Borissiakia betpakdalensis ) - юкка чыккан эквидларның төре.

- 2008 елның 26 февралендә Россия Фәннәр Академиясе Президиумы указы белән Россия Фәннәр Академиясенең Палеонтология Институты аның нигез салучысы - академик А.Борисяк исеме белән аталган; Институт бинасында, Профюзная урамы, 123, академик А. А. Борисяктың бюсты куелган. ПИН институтының гилми советы институтның иң югары фәнни премиясен булдырды - «За заслуги в развитии палеонтологии» А. А. Борисяк медале

Библиография

240-тан артык фәнни басмалар авторы һәм редакторы , шул исәптән:

• Курс палеонтологии, ч. 1—3, М.—П., 1905—1919.
• Курс исторической геологии, 4 изд., Л.—М., 1935.
• Основные проблемы эволюционной палеонтологии, М.—Л., 1947.
• Геологический очерк Изюмского уезда
• Введение в изучение ископаемых пелеципод
• Pelecypoda юрских отложений Европейской России
• Cepholopoda донецкой юры
• Фауна морских отложений Байсун-тау (Бухара)
• Севастопольская фауна млекопитающих.

Гаиләсе

Абыйсы - Борисяк, Андрей Алексеевич (1885-1962) - вияче, Гнессин музыка мәктәбе укытучысы, Питирим укытучысы [5]

Искәрмәләр

1. Борисяк Алексей Алексеевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737
2. Жамойда А. И., Рожнов С. В., Алексеев А. С. et al. Столетие Палеонтологического общества России. Исторический очерк, 100 years of the Russian Paleontological Society. A Historical Survey // Историко-биологические исследования — 2016. — ISSN 2076-8176; 2500-1221
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q126725109https://wikidata.org/wiki/Track:Q130611429
3. Бодылевская И. В. А.А. Борисяк на Украине. Первые шаги в геологии, A.A. Borisiak in the Ukraine: the First Steps in Geology // Историко-биологические исследования — 2017. — ISSN 2076-8176; 2500-1221
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q126725109https://wikidata.org/wiki/Track:Q130526642
4. Р. Ф. Геккер {{{башлык}}} // Труды Палеонтологического института. Памяти академина А. А. Борисяка : Журнал / ответственный редактор: Д. В. Обручев. — Издательство Академии наук СССР. — Т. ХХ. — С. 5.
5. Александрова Т. Л., Суздальцева Т. В. Русь уходящая: Рассказы митрополита на сайте icvidnoe.ru.

Әдәбият

• Борисяк Алексей Алексеевич // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Памяти академика А. А. Борисяка [Сб. ст.], М.—Л., 1949
• Шаталов Н. Н. Академик Алексей Алексеевич Борисяк — выдающийся геолог-съемщик, палеонтолог и тектонист: (К 145-летию со дня рождения) // Геологический журнал. 2017. № 3. С. 97-100.

Сылтамалар

• Профиль Алексея Алексеевича Борисяка на официальном сайте РАН
• Борисяк А. А.. әлеге чыганактан 2017-12-20 архивланды. 2017-12-18 тикшерелгән.
• Библиография  в информационной системе «История геологии и горного дела» РАН.