Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.
İske imlä, ul 1920. yılğa qädär Tatar telendä qullanılğan Ğäräp älifbasınıñ yuraması. İske Tatar ädäbi telendä dä qullanıla.
Tel-aldı suzıqlar (ıy, i (qısqa), e, ö, ü), süz urtasında xäreflär urınına xäräkälär belän bilgelängän häm bu Törki tellär arasında oxşaşraq imlânı tä'min itä ide. Süz başında wä axırındağı böten suzıqlar häm süz urtasındağı tel-artı (a, ı, o, u) suzıqlar xäreflär belän bilgelängän bulğan. Yaña imlâğa qarağanda, bu ozın ğömerle älifba Tatar tele öçen Ğäräp-nigezle älifbalar arasında yaxşıraq nigez täşkil itäder.
Bu älifbanı xäzerge köndә Qıtayda yäşägän häm iske tatar telendä söyläşkan tatarlar qullana.
İske imlä
| № |
iseme |
süz başında |
süz urtasında |
süz axırında |
ayırımlanğanda |
İQTElif |
Zamanälif |
Kiril |
İskärmälär
|
| 1
|
älif |
آ |
ﺎ |
ﺎ |
آ |
a |
a |
а |
|
| 2
|
älif |
ﺍ |
ﺍ |
ﺎ |
ﺍ |
e |
ä |
ә |
|
| 3
|
bi |
ﺑ |
ﺒ |
ﺐ |
ﺏ |
b |
b |
б |
|
| 4
|
pi |
ﭘ |
ﭙ |
ﭗ |
ﭖ |
p |
p |
п |
|
| 5
|
ti |
ﺗ |
ﺘ |
ﺖ |
ﺕ |
t |
t |
т |
|
| 6
|
si |
ﺛ |
ﺜ |
ﺚ |
ﺙ |
s |
s |
с |
Başqortçada ҫ
|
| 7
|
cim |
ﺟ |
ﺠ |
ﺞ |
ﺝ |
c |
c |
җ |
|
| 8
|
çi |
ﭼ |
ﭽ |
ﭻ |
ﭺ |
ç |
ç |
ч |
|
| 9
|
xi |
ﺣ |
ﺤ |
ﺢ |
ﺡ |
x |
x |
х |
|
| 10
|
xı |
ﺧ |
ﺨ |
ﺦ |
ﺥ |
x |
x |
х |
|
| 11
|
däl |
ﺩ |
ﺪ |
ﺪ |
ﺩ |
d |
d |
д |
|
| 12
|
zäl |
ﺫ |
ﺬ |
ﺬ |
ﺫ |
z |
z |
з |
Başqortçada wä qayber şiwälärdä ҙ
|
| 13
|
ra |
ﺭ |
ﺮ |
ﺮ |
ﺭ |
r |
r |
р |
|
| 14
|
zi |
ﺯ |
ﺰ |
ﺰ |
ﺯ |
z |
z |
з |
|
| 15
|
je |
ﮊ |
ﮋ |
ﮋ |
ﮊ |
j |
j |
ж |
|
| 16
|
sin, sen |
ﺳ |
ﺴ |
ﺲ |
ﺱ |
s |
s |
с |
|
| 17
|
şın |
ﺷ |
ﺸ |
ﺶ |
ﺵ |
ş |
ş |
ш |
|
| 18
|
sad |
ﺻ |
ﺼ |
ﺺ |
ﺹ |
s |
s |
с |
|
| 19
|
dad, zad |
ﺿ |
ﻀ |
ﺾ |
ﺽ |
d, z |
d, z |
д, з |
|
| 20
|
tıy |
ﻃ |
ﻄ |
ﻂ |
ﻁ |
t |
t |
т |
|
| 21
|
zıy |
ﻇ |
ﻈ |
ﻆ |
ﻅ |
z |
z |
з |
|
| 22
|
ğäyn |
ﻋ |
ﻌ |
ﻊ |
ﻉ |
ğ |
ğ |
г(ъ) |
alternativ Kiril transkriptsiäse: ғ
|
| 23
|
ğayn |
ﻏ |
ﻐ |
ﻎ |
ﻍ |
ğ |
ğ |
г(ъ) |
alternativ Kiril transkriptsiäse: ғ
|
| 24
|
fi |
ﻓ |
ﻔ |
ﻒ |
ﻑ |
f |
f |
ф |
|
| 25
|
qaf |
ﻗ |
ﻘ |
ﻖ |
ﻕ |
q |
q |
к(ъ) |
alternativ Kiril transkriptsiäse: қ
|
| 26
|
kaf |
ﻛ |
ﻜ |
ﻚ |
ﮎ |
k |
k |
к |
|
| 27
|
gaf |
ﮔ |
ﮕ |
ﮓ |
ﮒ |
g |
g |
г |
|
| 28
|
eñ |
ﯕ |
ﯖ |
ﯔ |
ﯓ |
ñ |
ñ |
ң |
Süz başında oçramıy
|
| 29
|
läm |
ﻟ |
ﻠ |
ﻞ |
ﻝ |
l |
l |
л |
|
| 30
|
mim |
ﻣ |
ﻤ |
ﻢ |
ﻡ |
m |
m |
м |
|
| 31
|
nün |
ﻧ |
ﻨ |
ﻦ |
ﻥ |
n |
n |
н |
|
| 32
|
ha |
ﻫ |
ﻬ |
ﻪ |
ﻩ |
h |
h |
һ |
|
| 33
|
waw |
ﻭ |
ﻮ |
ﻮ |
ﻭ |
w, u, o |
w, u, o |
в, у, о |
alternativ Kiril transkriptsiäse: ў, у, о
|
| 34
|
vaw |
ﯞ |
ﯟ |
ﯟ |
ﯞ |
v |
v |
в |
Başqort Kiril älifbasındağı в'ge turı kilä
|
| 35
|
ya |
ﻳ |
ﻴ |
ﻰ |
ﻯ |
y, î (i) |
y, í, i |
й, и, ый |
|
Misal
Kiläse tekst İske İmlä, Yaña İmlä, Zamanalif, Yañalif häm Kiril älifbası qullanıp çağıştıru öçen birelä.
| İske imlâ |
Yaña imlâ |
Zamanälif |
Yaŋalif2 |
Кирил
|
| بارلق كشیلر ده آزاد هم اوز آبرويلری هم حقوقلری یاغندن تیك بولوب طوالر. آلرغه عقل هم وجدان بیرلگان هم بر-برسینه قراطه طوغانلرچه مناسبتده بولورغه تیوشلر. |
بارلئق كئشئلەر دە ئازات هەم ئوز ئابرویلارئ هەم حۇقوقلارئ یاعئننان تیڭ بولئپ توالار. ئالارعا ئاقئل هەم وۇجدان بیرئلگەن هەم بئر-بئرسئنە قاراتا توعاننارچا مۇناسەبەتتە بولئرعا تیئشلەر. |
Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär. |
Barlıq keşelәr dә azat hәm üz abruyları hәm xoquqları yağınnan tiŋ bulıp tualar. Alarğa aqıl hәm wөcdan birelgәn hәm ber-bersenә qarata tuğannarça mөnasәbәttә bulırğa tieşlәr. |
Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр.
|
ایسکی املا — اول ۱۹۲۰. یلغه قدﺭ ﺗﺎﺗﺎﺭ ﺗلنده قوللانلغان عرب الفباسنڭ یورامه‌سی. ایسکی تاتار ادبی تلنده قوللانله.
تل-آلدی صوزقلر، سوز اورتاسنده حرفلر اورنینه حرکه‌لر برله بیلگوله‌نگان هم بو تورکی تللر آراسنده اوخشاشراق املانی تأمین ایته ایدی. سوز باشنده وه آخرنده‌غی بوتون صوزقلر هم سوز اورتاسنده‌غی تل-آرتی صوزقلر حرفلر برله بیلگوله‌نگان بولغان. ﻳﺎﯕﺎ املاگه قاراغانده، بو اوزون-عمرلو الفبا تاتار تلی اوچون، عرب-نیگزلی الفبالر آراسنده، یاخشیراق نیگز تشکیل ایته‌در.
بو الفبانی حاضرگی کونده قطایده یاشاگان هم ایسکی تاتار تلنده سویله‌شکان تاتارلر قوللانه.
