อาณาจักรหอคำเชียงรุ่ง

อาณาจักรหอคำเชียงรุ่ง (จีน: 車裏[1]) (ลาว: ອານາຈັກຮໍຄຳຊຽງຮຸ່ງ) (พม่า: ဇာတ်လမ်း၏ အဓိပ္ပါယ်) คือ อาณาจักรที่เคยตั้งอยู่ในเขตสิบสองปันนา มณฑลยูนนาน ประเทศจีน

อาณาจักรหอคำเชียงรุ่ง 景隴金殿國
พ.ศ. 1703–พ.ศ. 2493
แผนที่ในศตวรรษที่ 19
เมืองหลวง	เชียงรุ่ง
ประวัติศาสตร์
• ก่อตั้ง	พ.ศ. 1703
• ผนวกโดยประเทศจีน	พ.ศ. 2493
ก่อนหน้า ถัดไป อาณาจักรต้าหลี่ จังหวัดปกครองตนเองชนชาติไท สิบสองปันนา
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	จีน  พม่า  ลาว

ขนาด และ เขตการปกครอง

อาณาจักรหอคำเชียงรุ่ง หรือ อาณาจักรเชียงรุ่ง เป็นอาณาจักรที่เคยทรงอำนาจมากในเขตประเทศจีนตอนใต้ ทั้งยังขยายอิทธิพลไปตีเอาเมืองใกล้เคียง เช่น

• เมืองเชียงตุง ของชาว ไทขึน หรือ ไทเขิน
• เมืองบางเมืองของอาณาจักรล้านช้าง
• เมืองแถง หรือ เมืองเดียนเบียนฟู ของชาวไทดำ
• เมืองเวียงคำแถนอาณาจักรภูแถนหลวง

มีวัฒนธรรมที่โดดเด่นเป็นของตนเอง ใกล้เคียงกับวัฒนธรรมของพม่า ล้านนา สยาม ลาว และ เวียดนาม โดยแบ่งระบบการปกครองเป็น 12 พันนา 12000 พันนา หรือ 12 เขตการปกครอง โดยแต่ละเมือง จะมีเมืองเล็ก ๆ หลาย ๆ เมือง มารวมกันอยู่เมืองใหญ่ หรือ พันนา พูดอีกนัยหนึ่งก็คือ การปกครองแบบ สหพันธรัฐ และมีเมืองหลวงอยู่ที่ เมืองเชียงรุ่ง การแบ่งเช่นนี้ก็เพราะว่า ความสะดวกในการปกครองและการเก็บส่วยอากร เก็บเครื่องบรรณาการส่งไปยังเชียงรุ่งซึ่งเป็นเมืองหลวง

ที่จริงการแบ่งเขตแบบพันนานี้ นิยมใช้ในภูมิภาคแถว ๆ นั้น ลงมาจนถึงดินแดนล้านนา อีกอาณาจักรหนึ่งที่เป็นที่รู้จักก็คือ แคว้นสิบสองจุไทย ของชาวไทดำ ในอาณาจักรล้านนานั้นก็เช่นเดียว โดยจะเห็นได้จากตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ซึ่งกล่าวถึงเขตแดนของเมืองเชียงแสนที่สร้างขึ้น บริเวณเมืองเงินยางเดิมโดยพญาแสนภู พระราชนัดดาของ พระยามังรายมหาราช เมื่อปี พ.ศ. 1871 ตอนหนึ่งว่า "ดังมักแคว้นเขตแดนเมืองเชียงแสนทั้งเมือง มี 32 พันนาแล"

หลังจากนั้น อาณาจักรนี้ก็ถูกโจมตี จนอาณาจักรหอคำเชียงรุ่งล่มสลาย กลายเป็นแคว้นสิบสองปันนา

รายพระนามเจ้าฟ้าเชียงรุ่ง[2]

พระนาม	เริ่ม (พ.ศ.)	สิ้นสุด (พ.ศ.)	หมายเหตุ
พญาเจือง	1703	1723
สามไค้เนือง	1723	1744	พระโอรสในพญาเจือง
อ้ายพูง	1744	1767	พระโอรสในสามไค้เนือง
ท้าวรุ่งแก่นชาย	1768	1789	พระโอรสในอ้ายพูง, พระอัยกา (ตา) ในพญามังราย[3]
ท้าวแรงหลวง	1789	1814	พระโอรสในท้าวรุ่งแก่นชาย
ท้าวพูวาก	1815	1828	พระโอรสในท้าวแรงหลวง
ยี่เพียงลากซาย	1828	1829	พระอนุชาในท้าวพูวาก
เจ้าไอ่	1829	1888	พระโอรสในยี่เพียงลากซาย
เจ้าคานเมือง	1889	1933	พระโอรสในเจ้าไอ่
ท้าวสิดาคำ	1934	1956	พระโอรสในเจ้าคานเมือง
ท้าวกุมมาร	1956	1957	พระอนุชาในท้าวสิดาคำ
ท้าวกือเมือง	1957	1958	พระโอรสในท้าวสิดาคำ
ท้าวบากอง	1958	1959	พระโอรสในท้าวกือเมือง
ท้าวสองเมือง	1959	1977	พระอนุชาในท้าวบากอง
เสือล่วงฟ้า	1960	1974	พระภาติยะ (ลูกของน้องชาย) ในท้าวสิดาคำ, ปกครองร่วมกับท้าวสองเมือง
ท้าวปราแสง	1975	2000	พระโอรสในเสือล่วงฟ้า
ท้าวสามพ่อลือไท	2001	2033	พระอนุชาในท้าวสองเมือง
สามไค้เนือง	2033	2047	พระโอรสในท้าวสามพ่อลือไท
เจ้าคานเมือง	2047	2081	พระภาติยะ (ลูกของน้องชาย) ในสามไค้เนือง
เจ้าศรีสมภาร	2081	2104	พระโอรสในเจ้าคานเมือง
เจ้าอุ่นเมือง	2104	2121	พระโอรสในเจ้าศรีสมภาร
เจ้าศรีสุนันทา	2121	2122	พระโอรสในเจ้าอุ่นเมือง
เจ้าอิ่นเมือง	2122	2126	พระอนุชาในเจ้าศรีสุนันทา
เจ้าหน่อเมือง	2126	2171	พระโอรสในเจ้าอิ่นเมือง
เจ้าศรีสุธรรมา	2171	2187	พระโอรสในเจ้าหน่อเมือง
เจ้าหม่อมคำลือ	2188	2201	พระโอรสในเจ้าศรีสุธรรมา
เจ้าหม่อมท้าว	2201	2209	พระอนุชาในเจ้าหม่อมท้าว
เจ้าหน่อเมือง	2208	2215	พระโอรสในเจ้าหม่อมคำลือ
เจ้าเมืองท้าว	2215	2229	พระโอรสในเจ้าหม่อมท้าว
เจ้าแพงเมือง	2229	2269	พระโอรสในเจ้าเมืองท้าว
เท่าชิ่นเพา	2269	2272	พระโอรสในเจ้าแพงเมือง
เท่าเส่าวิ้น	2272	2310	พระอนุชาในเท่าชิ่นเพา
เท่าวุ้ยภิ้น	2315	2316	พระโอรสในเท่าเส่าวิ้น
เท่าวุ้ยภิ้นหลบหนีไปพม่า จีนจึงตั้งข้าหลวงมาควบคุมเชียงรุ่ง (2316 - 2320)
เจ้าหม่อมสุวรรณ	2320	2340	พระอนุชาในเท่าวุ้ยภิ้น
เจ้าหม่อมมหาวงศ์	2340	2345	พระโอรสในเจ้าหม่อมสุวรรณ
เจ้ามหาน้อย	2346	2377	พระโอรสในเจ้าหม่อมมหาวงศ์
เจ้าหม่อมสุชาวรรณราชบุตร	2377	2407	พระภาติยะ (ลูกของน้องชาย) ในเจ้าหม่อมมหาวงศ์
เจ้าหม่อมส้อ	2407	2419	พระภาติยะ (ลูกของน้องชาย) ในเจ้าหม่อมสุชาวรรณราชบุตร
เจ้าหม่อมคำลือ	2421	2468	พระโอรสในเจ้าหม่อมส้อ
เจ้าหม่อมสุวรรณปราคราง	2468	2486	พระโอรสในเจ้าหม่อมคำลือ
เจ้าหม่อมคำลือ	2487	2493	พระภาติยะ (ลูกของน้องชาย) ในเจ้าหม่อมสุวรรณปราคราง
ยกเลิกตำแหน่งเจ้าฟ้า (2493)

อ้างอิง

1. "卷三百十五 列傳第二百〇三 雲南土司三" [Volume 315 Biographies 203: Yunnan Tribal Headmen 3], 明史 [History of Ming], สืบค้นเมื่อ 2024-05-13
2. เท่าค่องแซ้ง; อ้ายคำ; วิชาศิลป์, เรณู, บ.ก. (1998), เชื้อเครือเจ้าแสนหวี ๑๒ พันนา, สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม, OCLC 1281314778, สืบค้นเมื่อ 2024-05-13
3. สำนักนายกรัฐมนตรี, คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์, บ.ก. (1971), ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ [Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai] (PDF), แปลโดย โชติสุขรัตน์, สงวน, พระนคร: สำนักนายกรัฐมนตรี, pp. 8–9, สืบค้นเมื่อ 2024-05-13

• "Gazetteer of Upper Burma and the Shan states"
• Kanbawsa - A Modern Review