วิกิพีเดีย:คู่มือการเขียน/การทับศัพท์ภาษาเวียดนาม

การทับศัพท์ภาษาเวียดนามในที่นี้เป็นหลักการที่กำหนดตามราชบัณฑิตยสถาน (ปัจจุบันคือสำนักงานราชบัณฑิตยสภา)

หลักทั่วไป

1. หลักเกณฑ์นี้ใช้สำหรับเขียนทับศัพท์คำภาษาเวียดนามที่เขียนด้วยอักษรเวียดนามปัจจุบัน ซึ่งเรียกว่า จื๋อโกว๊กหงือ (chữ Quốc ngữ) หรืออักษรโรมันซึ่งมีเครื่องหมายพิเศษกำกับ ภาษาเวียดนามมีหลายสำเนียง เช่น สำเนียงฮานอย สำเนียงเว้ สำเนียงนครโฮจิมินห์ ฯลฯ ในหลักเกณฑ์นี้จะทับศัพท์ตามสำเนียงฮานอย

2. การเทียบเสียงพยัญชนะและสระ ให้ถือตามตารางการเทียบเสียงพยัญชนะและสระภาษาเวียดนาม

3. คำทับศัพท์ที่มีประกาศในราชกิจจานุเบกษา เช่น คำในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน, กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง ฯลฯ ให้ใช้ตามประกาศครั้งล่าสุด

4. คำที่ไทยรับมาใช้เป็นเวลานานจนเป็นที่ยอมรับกันทั่วไปแล้ว อาจใช้ต่อไปตามเดิมได้ เช่น ไซ่ง่อน อันนัม เหงียน

5. วรรณยุกต์ภาษาเวียดนาม มี 6 ระดับ ดังนี้

5.1 งาง (ngang) ไม่มีเครื่องหมายกำกับ เสียงสูงไม่เปลี่ยนระดับ คล้ายเสียงสามัญแต่สูงกว่า ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในการทับศัพท์จึงเลือกใช้เสียงสามัญ เช่น

ma câm cơm

มา เกิม (เสียงสั้น) เกิม (เสียงยาว)

"ผี" "ใบ้" "ข้าว"

5.2 ฮเหวี่ยน (huyền) ใช้เครื่องหมาย ` กำกับ เสียงต่ำไม่เปลี่ยนระดับ คล้ายเสียงเอก ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในการทับศัพท์จึงเลือกใช้เสียงเอก เช่น

mà bà

หม่า บ่า

"แต่" "ย่า, ยาย"

5.3 หงา (ngã) ใช้เครื่องหมาย ˜ กำกับ เสียงสูง-ขึ้นและตอนกลางกักที่เส้นเสียง ออกเสียงคล้าย 2 จังหวะโดยหยุดหลังจังหวะแรกเล็กน้อย ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในการทับศัพท์จึงเลือกใช้เสียงจัตวา เช่น

xã rõ

สา สอ

"ตำบล" "ชัด"

5.4 หอย (hỏi) ใช้เครื่องหมาย  ̉ กำกับ เสียงต่ำ-ขึ้น คล้ายเสียงจัตวา ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในการทับศัพท์จึงเลือกใช้เสียงจัตวา เช่น

mả rẻ

หมา แส

"หลุมศพ" "ราคาถูก"

5.5 ซัก (sắc) ใช้เครื่องหมาย ´ กำกับ เสียงสูง-ขึ้น คล้ายเสียงตรี ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในการทับศัพท์จึงเลือกใช้เสียงตรี เช่น

má mát

ม้า ม้าต

"แก้ม" "สดชื่น, เย็นสบาย"

5.6 หนั่ง (nặng) ใช้เครื่องหมาย  ̣ กำกับ เสียงต่ำ-ตกและตอนท้ายกักที่เส้นเสียง คล้ายเสียงเอก แต่เสียงหนักกว่าและหยุดทันทีในตอนท้าย ซึ่งไม่มีในภาษาไทย ในการทับศัพท์จึงเลือกใช้เสียงเอกและให้ใช้สระเสียงสั้น เช่น

mạ chị mạn

หมะ จิ หมั่น

"ต้นกล้า" "คุณผู้หญิง, พี่สาว" "บริเวณ, เขต"

6. เสียงพยัญชนะเวียดนาม เทียบได้กับเสียงพยัญชนะไทยทั้งอักษรสูงและอักษรต่ำ ขึ้นอยู่กับเสียงวรรณยุกต์ เช่น

hữu hưu

หืว ฮืว

"มี, เป็นเจ้าของ, อยู่ด้านขวา" "หยุด, เกษียณ"

ในกรณีของอักษรต่ำที่ไม่มีอักษรสูงเป็นคู่ ให้ใช้ ห นำหน้า เช่น

vải

หวาย

"ผ้า"

ในกรณีที่เป็นอักษรควบกล้ำ ไม่ถือว่า ห เป็นส่วนหนึ่งของพยัญชนะควบกล้ำ เพราะ ห เป็นเพียงอักษรที่ใช้กำกับให้เป็นเสียงสูงเท่านั้น เช่น

ngoan ngoãn

งวาน-งหวาน

"ว่านอนสอนง่าย"

ในกรณีที่มีสระหน้า ให้เลื่อนสระหน้าไปไว้หน้า ห เพื่อช่วยการอ่าน เช่น

ngoen ngoẻn

แงวน-งแหวน

"ปากแข็ง"

7. การเว้นวรรค คำที่เป็นชื่อเฉพาะ เช่น ชื่อสถานที่ ชื่อทางภูมิศาสตร์ ฯลฯ ที่เขียนแยกกันในภาษาเวียดนาม เมื่อทับศัพท์ให้เขียนติดกันไป ไม่ต้องแยกคำตามการเขียนในภาษาเวียดนาม เช่น

Hội An Gia Long

= =

โห่ยอาน ซาล็อง

ในกรณีที่เป็นชื่อบุคคลให้เขียนเว้นวรรคตามการเขียนในภาษาเวียดนาม เช่น

Võ Nguyên Giáp

=

หวอ เงวียน ซ้าป

8. การใช้เครื่องหมายยัติภังค์ คำที่เป็นชื่อเฉพาะในภาษาเวียดนามที่มีเครื่องหมายยัติภังค์ เมื่อทับศัพท์ให้เขียนเครื่องหมายยัติภังค์ตามการเขียนในภาษาเวียดนาม เช่น

Bà Rịa-Vũng Tàu

=

บ่าเสียะ-หวุงเต่า

คำทับศัพท์ที่เป็นชื่อเฉพาะ เมื่อทับศัพท์เป็นภาษาไทยแล้วอาจอ่านแยกพยางค์ผิด จะใส่เครื่องหมายยัติภังค์เพื่อช่วยให้อ่านถูกต้องก็ได้ เช่น

Cao Bá Quát

=

กาวบ๊า-กว๊าต

9. การใช้ไม้ไต่คู้ คำทับศัพท์ให้ใช้ไม้ไต่คู้ในกรณีที่มีเสียงสั้น แต่ถ้ามีเครื่องหมายวรรณยุกต์ให้ตัดไม้ไต่คู้ออกตามอักขรวิธีไทยปัจจุบัน เช่น

khuây khuấy

เคว็ย เคว้ย

"ลืม, สงบ" "คน (กริยา)"

ตารางเทียบเสียง

เสียงพยัญชนะ

รูปเขียน	เสียง	ตำแหน่ง
		ต้นคำ				ท้ายพยางค์
		ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์	ความหมาย	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์	ความหมาย
b	ɓ	บ	bay	บัย	บิน	–	–	–	–
c	k	ก	các	ก๊าก	เหล่า, บรรดา, พวก	ก	bác	บ๊าก	ลุง
ch	c[# 1]	จ	cha	จา	บิดา	ก	thích	ทิก	ชอบ
d	z	ซ, ส[# 2]	da	ซา	ผิวหนัง	–	–	–	–
			dậy	เส่ย	ตื่นนอน
đ	ɗ	ด	đình	ดิ่ญ	ศาลา	–	–	–	–
g[# 3]	ɣ	ก	gà	ก่า	ไก่	–	–	–	–
gh	ɣ	ก	ghe	แก	เรือไม้ขนาดเล็ก	–	–	–	–
gi[# 4]	z	ซ, ส[# 5]	già	ส่า	แก่	–	–	–	–
			giá	ซ้า	ราคา
h	h	ฮ, ห[# 6]	họ	เหาะ	นามสกุล	–	–	–	–
			ho	ฮอ	ไอ
k	k	ก	kể	เก๋	เล่า	–	–	–	–
kh	x	ค, ข[# 7]	khi	คี	เวลา, ขณะ, เมื่อ	–	–	–	–
			khỉ	ขี	ลิง
l	l	ล	lo	ลอ	กังวล, เป็นห่วง	–	–	–	–
m	m	ม	mẹ	แหมะ	แม่	ม	cằm	กั่ม	คาง
n	n	น	no	นอ	อิ่ม	น	ăn	อัน	กิน
ng	ŋ	ง	ngà	หง่า	งาช้าง	ง	ông	อง	ท่าน
ngh	ŋ	ง	nghi	งี	สงสัย	–	–	–	–
nh	ɲ[# 8]	ญ	nhà	หญ่า	บ้าน	ญ	sinh	ซิญ	เกิด
							nhanh	ญัญ	เร็ว
p	p	–	–	–	–	ป	khép	แค้ป	ปิด
ph	f	ฟ, ฝ[# 9]	Pháp	ฟ้าป	ฝรั่งเศส	–	–	–	–
			phở	เฝอ	ก๋วยเตี๋ยว
qu	kw	กว	quan	กวาน	เจ้าหน้าที่	–	–	–	–
r	z	ซ, ส[# 10]	ra	ซา	ออกไป	–	–	–	–
			rổ	โส	ตะกร้า
s	s	ซ, ส[# 11]	sư	ซือ	พระ	–	–	–	–
			sả	สา	ตะไคร้
t	t	ต	tôi	โตย	ฉัน	ต	bút	บู๊ต	ปากกา
th	tʰ	ท, ถ[# 12]	thu	ทู	ฤดูใบไม้ร่วง	–	–	–	–
			thả	ถา	ปล่อย
tr	c	จ	trà	จ่า	น้ำชา	–	–	–	–
v	v	ว	vui	วูย	สนุก	–	–	–	–
x	s	ซ, ส[# 13]	xa	ซา	ไกล	–	–	–	–
			xã	สา	ตำบล

หมายเหตุ

1. เมื่ออยู่ท้ายคำมักออกเสียงเป็น [k̟] ในสำเนียงฮานอย
2. ใช้ ส ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
3. ยกเว้นที่ตามด้วย i เพราะ gi แทนเสียง /z/ ซึ่งในการทับศัพท์แทนด้วย ซ, ส
4. ยกเว้นคำ gì (สี่) = อะไร ซึ่งละสระ i เพราะรูป gi ปรากฏร่วมกับ i, y ไม่ได้
5. ใช้ ส ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
6. ใช้ ห ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
7. ใช้ ข ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
8. เมื่ออยู่ท้ายคำมักออกเสียงเป็น [ŋ̟] ในสำเนียงฮานอย
9. ใช้ ฝ ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
10. ใช้ ส ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
11. ใช้ ส ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
12. ใช้ ถ ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา
13. ใช้ ส ในกรณีที่เป็นเสียงเอกหรือเสียงจัตวา

เสียงสระ

สระเดี่ยว

รูปเขียน	เสียง	พยางค์ปิด[# 1]				พยางค์เปิด[# 2]
		ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์	ความหมาย	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์	ความหมาย
A
a	aː[# 3]	–า	màn	หม่าน	ผ้าม่าน	–า	ta	ตา	เรา
		–ั[# 4]	nhanh	ญัญ	เร็ว
ă	a	–ั	mặn	หมั่น	เค็ม	–	–	–	–
â	ə	เ–ิ	tân	เติน	ใหม่	–	–	–	–
E
e	ɛː	แ–	em	แอม	น้อง	แ–	mẹ	แหมะ	แม่
ê	e[# 5]	เ–ะ (ลดรูป)[# 6]	lệnh	เหล่ญ	คำสั่ง	–	–	–	–
	eː	เ–	bên	เบน	ข้าง	เ–	tê	เต	เหน็บชา
I, Y
i, y	i	–ิ[# 7]	lịch	หลิก	ปฏิทิน	–	–	–	–
	iː	–ี	in	อีน	พิมพ์	–ี	đi	ดี	ไป
							Mỹ	หมี	อเมริกา
O
o[# 8]	ɔ	เ–าะ[# 9]	xong	ซ็อง	เสร็จ	–	–	–	–
	ɔː	–อ	con	กอน	ลูก	–อ	có	ก๊อ	มี
ô[# 10]	o	โ–ะ (ลดรูป)[# 11]	sông	ซง	แม่น้ำ	–	–	–	–
	oː	โ–	bốn	โบ๊น	จำนวนสี่	โ–	cô	โก	อาผู้หญิง,  คุณ (ผู้หญิง)
ơ	ɜː	เ–อ	lớn	เลิ้น	ใหญ่	เ–อ	mở	เหมอ	เปิด
U
u	u	–ุ[# 12]	chúc	จุ๊ก	อวยพร	–	–	–	–
	uː	–ู	núp	นู้ป	ซ่อนตัว	–ู	tủ	ตู๋	ตู้
ư	ɯ	–ึ[# 13]	nhưng	ญึง	แต่ว่า	–	–	–	–
	ɯː	–	–	–	–	–ือ	như	ญือ	เหมือน

หมายเหตุ

1. พยางค์ปิด หมายถึง พยางค์ที่มีพยัญชนะท้าย
2. พยางค์เปิด หมายถึง พยางค์ที่ไม่มีพยัญชนะท้าย
3. เมื่อตามด้วย ch และ nh จะออกเสียงเป็น [aj] ในสำเนียงฮานอย เช่น sách [sajk̟˧˥], nhanh [ɲajŋ̟˧˧]
4. เมื่อตามด้วย nh
5. เมื่อตามด้วย ch และ nh จะออกเสียงเป็น [əj] ในสำเนียงฮานอย เช่น xếch [səjk̟˧˥], lệnh [ləjŋ̟˧ˀ˨ʔ]
6. เมื่อตามด้วย c, ch, k, ng และ nh
7. เมื่อตามด้วย c, ch, k, ng และ nh
8. ในการเขียนคำเลียนเสียง คำภาษาถิ่น หรือคำที่มาจากภาษาต่างประเทศ อาจใช้ oo ซึ่งออกเสียง ออ เช่น xoong (ซอง) เป็นภาษากลาง หมายถึง หม้อ
9. เมื่อตามด้วย c, ch, k, ng และ nh
10. ในการเขียนคำเลียนเสียง คำภาษาถิ่น หรือคำที่มาจากภาษาต่างประเทศ อาจใช้ ôô ซึ่งออกเสียง โอ เช่น lôông tôông (โลงโตง) เป็นภาษาถิ่น หมายถึง เทศกาลลงทุ่งของชาวไท
11. เมื่อตามด้วย c, ch, k, ng และ nh
12. เมื่อตามด้วย c, ch, k, ng และ nh
13. เมื่อตามด้วย c, ch, k, ng และ nh

สระประสมสองเสียง

รูปเขียน	เสียง	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์	ความหมาย
A
ai	aːj	–าย	ai	อาย	ใคร
			bài	บ่าย	บทเรียน
ao	aːw	–าว	ao	อาว	สระน้ำ
			cao	กาว	สูง
au	aw	เ–า	nhau	เญา	ซึ่งกันและกัน
			sáu	เซ้า	จำนวนหก
âu	əw	เ–ิว	đâu	เดิว	ไหน
ay	aj	–ัย	cay	กัย	เผ็ด
ây	əj	เ–็ย	cây	เก็ย	ต้นไม้
E
eo	ɛːw	แ–ว	mèo	แหม่ว	แมว
êu	eːw	เ–ว	đều	เด่ว	ต่างก็, ทั้งหมด
I
ia	iə	เ–ีย	bia	เบีย	เบียร์, แผ่นหินสลัก
iê	iə	เ–ีย	tiếng	เตี๊ยง	เสียง, ภาษา
iu	iːw	–ีว	dìu	สี่ว	จูง
			dịu	สิ่ว	นุ่ม, อ่อนโยน
O
oa	waː	–วา	hoa	ฮวา	ดอกไม้
oă	wa	–วั–	hoặc	ฮหวัก	หรือ
oe	wɛː	แ–ว–	khoét	แคว้ต	เจาะ
oi	ɔːj	–อย	nói	น้อย	พูด
ôi	oːj	โ–ย	tôi	โตย	ฉัน
ơi	ɜːj	เ–ย	chơi	เจย	เล่น
U
ua	uə	–ัว	mua	มัว	ซื้อ, จับจ่าย
ưa	ɯə	เ–ือ	đưa	เดือ	พาไป, นำไป
uâ	wə	–ว–	xuân	ซวน	ฤดูใบไม้ผลิ
uê	weː	เ–ว	thuê	เทว	เช่า
ui	uːj	–ูย	vui	วูย	สนุก
ưi	ɯːj	–ืย	gửi	กื๋ย	ส่ง
uô	uə	–ว–	buồn	บ่วน	เศร้า
uơ	wɜː	–ัว	thuở	ถัว	เวลา
ươ	ɯə	เ–ือ	đường	เดื่อง	ทาง, ถนน
ưu	ɯːw	–ืว	hưu	ฮืว	หยุด, พัก
uy	wiː	–วี	quý	กวี๊	วิเศษ, มีค่าสูง

สระประสมสามเสียง

รูปเขียน	เสียง	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์	ความหมาย
I, Y
iêu, yêu	iəw	เ–ียว	kiểu	เกี๋ยว	แบบ
			yếu	เอี๊ยว	อ่อนแอ
O
oai	waːj	–วาย	ngoài	งหว่าย	นอก
oao	waːw	–วาว	ngoao	งวาว	เสียงคล้ายเสียงแมวร้อง
oay	waj	–วัย	ngoáy	งวั้ย	แคะ
U
uây	wəj	เ–ว็ย	khuấy	เคว้ย	คน (กริยา)
			khuây	เคว็ย	ลืม, สงบ
uôi	uəj	–วย	muối	ม้วย	เกลือ
			tuổi	ต๋วย	อายุ
			nuôi	นวย	เลี้ยงดู
uya	wiə	เ–วีย	khuya	เควีย	ดึก
uyê	wiə	เ–วีย	duyên	เซวียน	เสน่ห์
uyu	wiːw	–วีว	khuỷu	ขวีว	ข้อศอก
ươi	ɯəj	เ–ือย	tươi	เตือย	สด
ươu	ɯəw	เ–ือว	hươu	เฮือว	เก้ง
			rượu	เสื่อว	เหล้า

ดูเพิ่ม

• ภาษาเวียดนาม
• อักษรโกว๊กหงือ
• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ของราชบัณฑิตยสถานและสำนักงานราชบัณฑิตยสภา

แหล่งข้อมูลอื่น

• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาเวียดนาม ตามประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาเกาหลี และภาษาเวียดนาม ลงวันที่ 22 มิถุนายน 2555