ยุงลาย

Aedes
Aedes aegypti
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา Eukaryota
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia
ไฟลัม:	สัตว์ขาปล้อง Arthropod
ชั้น:	แมลง Insecta
อันดับ:	แมลงวัน Diptera
วงศ์:	ยุง Culicidae
เผ่า:	Aedini
สกุล:	ยุงลาย Aedes Meigen, 1818
Species
Aedes aegypti Aedes albopictus Aedes australis Aedes cinereus Aedes japonicus Aedes polynesiensis Aedes rusticus Aedes taeniorhynchus Aedes vexans

Aedes หรือยุงลาย เป็นสกุลของยุง ซึ่งดั้งเดิมกระจายพันธุ์ในเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน แต่ปัจจุบันเพราะกิจกรรมของมนุษย์ ยุงลายบางสปีชีส์กระจายทั่วทุกทวีป ยกเว้นทวีปแอนตาร์กติกา

สกุลยุงลาย มีมากกว่า 700 สปีชีส์ บางสปีชีส์เป็นพาหะของปรสิตก่อโรคระบาดร้ายแรงหลายโรค โดยที่สำคัญได้แก่ ไข้เลือดออก, ไข้เหลือง, โรคเท้าช้าง, ไข้ซิกา[1], โรคชิคุนกุนยา, ไข้ไนล์ตะวันตก และ ไข้สมองอักเสบม้าตะวันออก

ลักษณะ

ลักษณะเด่นประจำสกุลที่ใช้จำแนกได้ง่ายคือสังเกตได้ง่ายจาก ลายสีดำสลับขาว ตามลำตัวและขา
และอีกเอกลักษณ์ของสกุลคือ มักตื่นตัวและกัดเฉพาะในกลางวัน ซึ่งต่างจากยุงสกุลอื่น ที่มักกัดบ่อยในตอนเช้าและพลบค่ำ[2]

การค้นพบและจำแนก

โยฮันน์ วิลเฮล์ม เมเกน นักกีฏวิทยาชาวเยอรมัน พรรณนาและตั้งชื่อสกุลครั้งแรกในปี ค.ศ. 1818 โดยมาจากภาษากรีกโบราณ "ἀηδής" (aēdēs) แปลว่า "ไม่พึงประสงค์"[3] หรือ "น่ารังเกียจ" สปีชีส์แรกในสกุลนี้ที่ถูกศึกษาคือ Aedes cinereus[4]

สกุลยุงลายแบ่งออกเป็นหลายสกุลย่อย เช่น Aedes, Diceromyia, Finlaya, Stegomyia ฯลฯ[5] แบ่งย่อยมากกว่า 700 สปีชีส์ การจัดประเภทถูกแก้ไขในปี ค.ศ. 2009[6]

บทบาทในการระบาดของโรค

สมาชิกของสกุลยุงลาย ล้วนเป็นที่รู้จักกันดีในเรื่องพาหะของเชื้อไวรัสก่อโรคหลายโรค โดยสองสปีชีส์ที่โดดเด่นที่สุดของสกุล คือ ยุงลายบ้าน (Aedes aegypti) และ ยุงลายสวน (Aedes albopictus) ซึ่งเป็นพาหะ ไข้เลือดออก[7], ไข้เหลือง, ไข้ซิกา[8], โรคเท้าช้าง, โรคชิคุนกุนยา, ไข้ไนล์ตะวันตก, ไข้สมองอักเสบม้าตะวันออก และโรคอื่นอีกมากที่มักไม่เป็นที่รู้จัก
ขณะที่ ยุงลายพอลินีเชีย (Aedes polynesiensis) เป็นพาหะ โรคเท้าช้าง ในพอลินีเชีย[9]

โรคติดเชื้อไวรัสเหล่านี้มักมีอาการไข้ และสมองอักเสบ ในบางกรณีเป็นสาเหตุการเสียชีวิตจำนวนมาก

ปัจจุบันมีวัคซีนป้องกันบางโรคเช่น ไข้เหลือง ฯลฯ แต่มาตรการที่ดีกว่าคือป้องกันถูกยุงกัด ได้แก่

• การลดปริมาณยุง
  • ทำลายแหล่งน้ำขัง เพื่อกำจัดแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน้ำที่เป็นตัวอ่อนของยุง
  • ฉีดพ่นยาฆ่าแมลง บริเวณที่มียุงโตเต็มวัยมาก
  • เครื่องดักยุง ระบบต่าง ๆ
• การป้องกันยุงกัด
  • การติดตั้งมุ้งลวด ที่หน้าต่างและประตู
  • สารขับไล่แมลง
• ดักจับลูกน้ำเพื่อสังเกตวิจัยการกำจัด
  • กับดักยุงวางไข่ (Ovitrap)

อ้างอิง

1. "CDC Transmission of Zika virus". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2017-09-20. สืบค้นเมื่อ 2017-09-08.
2. "WHO | Dengue/Severe dengue frequently asked questions". WHO.
3. Powell JR, Tabachnick WJ (October 2016). "History of domestication and spread of Aedes aegypti--a review". Memorias do Instituto Oswaldo Cruz. 108 Suppl 1 (10): 11–7. doi:10.3201/eid2210.ET2210. PMC 5038420.
4. "Aedes". Walter Reed Biosystematics Unit. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-04-06. สืบค้นเมื่อ 2016-02-04..
5. Reinert JF, Harbach RE, Kitching IJ (2004). "Phylogeny and classification of Aedini (Diptera: Culicidae), based on morphological characters of all life stages" (PDF). Zoological Journal of the Linnean Society. 142 (3): 289–368. doi:10.1111/j.1096-3642.2004.00144.x. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-03-13.
6. Reinert JF, Harbach RE, Kitching IJ (2009). "Phylogeny and classification of tribe Aedini (Diptera: Culicidae)" (PDF). Zoological Journal of the Linnean Society. 157 (4): 700–794. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00570.x.
7. "WHO | The mosquito". WHO.
8. "PAHO Statement on Zika Virus Transmission and Prevention". Pan American Health Organization. 2 February 2016. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-01-26. สืบค้นเมื่อ 2016-01-26.
9. "WHO | The mosquito". WHO.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Singapore Government dengue site that describes the mosquito
• "Aedes". NCBI Taxonomy Browser. 7158.