ปลาสร้อยลูกกล้วย

ปลาสร้อยลูกกล้วย
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ  (IUCN 3.1)[1]
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา Eukaryota
อาณาจักร:	สัตว์ Animalia
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง Chordata
ชั้น:	ปลาที่มีก้านครีบ Actinopterygii
อันดับ:	ปลาตะเพียน
วงศ์:	วงศ์ปลาตะเพียน
วงศ์ย่อย:	วงศ์ย่อยปลาเลียหิน
สกุล:	สกุลลาบิโอบาร์บุส Sauvage, 1881
สปีชีส์:	Labiobarbus siamensis
ชื่อทวินาม
Labiobarbus siamensis Sauvage, 1881
ชื่อพ้อง[4][5]
Dangila siamensis Sauvage, 1881[2][3] Dangila spilopleura Smith, 1934[3] Labiobarbus spilopleura Smith, 1934

ปลาสร้อยลูกกล้วย หรือ ปลามะลิเลื้อย (ชื่อวิทยาศาสตร์: Labiobarbus siamensis)[6][7] เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งในสกุลปลาสร้อยลูกนุ่น (Labiobarbus) ในวงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae)

ถิ่นที่อยู่

ปลาสร้อยลูกกล้วยมีถิ่นกำเนิดและอาศัยในไทย (พบได้ทั่วทุกภาค โดยเฉพาะในแม่น้ำสายหลักและสาขาในลุ่มน้ำเจ้าพระยา ลุ่มน้ำบางปะกง และลุ่มน้ำโขง); ลาว (เช่นในลุ่มน้ำโขง ลุ่มน้ำเซบั้งไฟ และลุ่มน้ำเทิน); กัมพูชา (เช่นที่ทะเลสาบเขมรและแม่น้ำโขงที่จังหวัดสตึงแตรง) และภาคใต้ของเวียดนาม นอกจากนี้ยังมีรายงานการพบเห็นที่บริเวณเขื่อนเจินเดอโระฮ์ในรัฐเปรักทางภาคเหนือของมาเลเซียตะวันตก แต่ยังไม่ได้รับการยืนยัน[2]

ลักษณะ

ปลาสร้อยลูกกล้วยมีขนาดยาวประมาณ 10–18 เซนติเมตร[6] ลำตัวเพรียวยาว หัวเล็ก หางคอด และปากเล็ก มีหนวดที่มุมปาก 2 คู่ ยาวเลยขอบหลังตา [ต่างจากปลาสร้อยลูกนุ่นหรือปลาหลาวทอง (L. leptocheilus) ซึ่งมีหนวดมุมปากสั้นกว่า ไม่ถึงขอบหลังตา][8] ลำตัวสีเงินวาว เกล็ดเล็ก มีแถบสีคล้ำ 5–6 แถบ พาดไปตามความยาวของลำตัว เกล็ดใต้ท้องสีขาวนวล ครีบสีจางหรือเหลืองอ่อน ครีบหลังเป็นแผงยาวถึงโคนหาง ครีบหางเว้าลึก สีเหลืองออกแดงเรื่อ ๆ บางตัวมีแต้มจุดที่หลังครีบอกและโคนหาง

พฤติกรรม

ปลาสร้อยลูกกล้วยอาศัยอยู่ทั้งในแหล่งนํ้านิ่งและแหล่งนํ้าไหล ไม่ว่าจะเป็นหนองบึงหรือแม่น้ำลำธารก็ตาม เป็นปลาที่มีชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงประมาณ 10–20 ตัวหรือมากกว่านั้น และมักพบรวมกับปลาสร้อยชนิดอื่น ๆ โดยจะอยู่บริเวณพื้นทรายหรือบริเวณน้ำตื้นใกล้ตลิ่งที่มีกองไม้ ท่อนไม้ ต้นหญ้า เพื่อหาอาหาร ซึ่งได้แก่ สัตว์หน้าดินขนาดเล็กและแพลงก์ตอนจำพวกพืช ตะไคร่น้ำ และไรน้ำ

ในอดีต ปลาสร้อยลูกกล้วยมีอยู่อย่างชุกชุม เมื่อตกใจจะกระโดดขึ้นจากผิวน้ำพร้อมกันทำให้เกิดเสียงดังซ่า จึงมีชื่อเรียกอีกอย่างว่า "ปลาซ่า"[9] ซึ่งเป็นชื่อสามัญที่ใช้เรียกปนกับปลาสร้อยชนิดอื่น ๆ ที่มีพฤติกรรมเหมือนกัน เช่น ปลาสร้อยนกเขา (O. vittatus) ในสกุลปลาสร้อยนกเขา (Osteochilus);[10] ปลาสร้อยลูกนุ่น (L. leptocheilus), ปลาสร้อยลูกกล้วยลาย (L. lineatus) ในสกุลปลาสร้อยลูกนุ่น[11] เป็นต้น นอกจากนี้ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือยังมีชื่อเรียกปลาสร้อยชนิดต่าง ๆ ในสกุลปลาสร้อยลูกนุ่นนี้ว่า "ปลาคุยลาม" ด้วย

การใช้ประโยชน์

ปลาสร้อยลูกกล้วยรวมทั้งปลาสร้อยชนิดอื่น ๆ เป็นที่นิยมบริโภคกันทั่วไป โดยนำมาประกอบอาหารได้หลากหลายวิธี เช่น ทอด ย่าง ต้มแกง เข้าเครื่องลาบ หรือแปรรูปเป็นปลาแห้ง ปลาส้ม ปลาร้า เป็นต้น ในอดีตครั้งยังพบชุกชุมมีการนำมาทำน้ำปลา นอกจากนี้ยังนิยมเลี้ยงเป็นปลาตู้เพราะมีความสวยงามและอดทน[12]

อ้างอิง

1. Allen, D.J. (2011). "Labiobarbus siamensis". IUCN Red List of Threatened Species. 2011: e.T180901A7654671. doi:10.2305/IUCN.UK.2011-1.RLTS.T180901A7654671.en. สืบค้นเมื่อ 12 November 2021.
2. Allen, D.J. (2013). "Labiobarbus siamensis". IUCN Red List of Threatened Species. 2013. สืบค้นเมื่อ 2015-11-29.old-form url
3. Kottelat, M. "The fishes of the inland waters of southeast Asia: a catalogue and core bibliography of the fishes known to occur in freshwaters, mangroves and estuaries." the Raffles Bulletin of Zoology Supplement 27 (2013): 1-663.
4. Roberts, Tyson R. "Systematic revision of the Southeast Asian cyprinid fish genus Labiobarbus (Teleostei: Cyprinidae)." The Raffles Bulletin of Zoology 41, 2 (1993): 315-329.
5. FishBase. "Synonyms of Labiobarbus siamensis (Sauvage, 1881). [Online]. Available: http://www.fishbase.org/Nomenclature/SynonymsList.php?ID=27192&SynCode=61600&GenusName=Labiobarbus&SpeciesName=siamensis [n.d.]. Retrieved November 1, 2015.
6. สำนักงานความหลากหลายทางชีวภาพด้านป่าไม้. กรมป่าไม้. "ปลาสร้อยลูกกล้วย." ระบบจัดการฐานความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพ. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : http://biodiversity.forest.go.th/index.php?option=com_dofanimal&view=showanimal&id=849 เก็บถาวร 2016-03-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [ม.ป.ป.]. สืบค้น 3 ธันวาคม 2558.
7. ชวลิต วิทยานนท์. คู่มือปลาน้ำจืด. กรุงเทพฯ : สารคดี, 2547. 232 หน้า. หน้า 149. ISBN 9744841486
8. Siamensis.org. "Species : Labiobarbus leptocheilus." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก : http://siamensis.org/species_index#36376--Species : Labiobarbus leptocheilus 2555. สืบค้น 3 ธันวาคม 2558.
9. กรมประมง. ภาพปลาและสัตว์น้ำไทย. อ้างถึงใน http://dictionary.sanook.com/search/labiobarbus-siamensis^[ลิงก์เสีย]. สืบค้น 3 ธันวาคม 2558.
10. ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธันวาคม ๒๕๕๔. กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556, หน้า 399.
11. ณรงค์ วีระไวทยะ และคณะ. โครงการเสริมสร้างการบูรณาการจัดการระบบนิเวศพื้นที่คุ้มครองสิ่งแวดล้อมปากแม่น้ำบางปะกง : รายงานฉบับสมบูรณ์. กรุงเทพฯ : สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กองประสานการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, 2555, ภาคผนวก ค - 8.
12. สมโภชน์ อัคคะทวีวัฒน์. สาระน่ารู้ปลาน้ำจืดไทย เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2547. 264 หน้า. หน้า 98. ISBN ISBN 974-00-8701-9 ข้อผิดพลาดพารามิเตอร์ใน {{ISBN}}: invalid character

แหล่งข้อมูลอื่น

• http://fishbase.org/summary/27192