ตราแผ่นดินของสาธารณรัฐสังคมนิยมปกครองตนเองโซเวียตทาจิก ประมาณ ค.ศ. 1929 เขียนในอักษรละติน อาหรับ และซีริลลิก (จากบนลงล่าง) ภาษาทาจิก ได้มีการเขียนสามแบบในประวัติศาสตร์ของภาษานี้ได้แก่ การเขียนด้วยอักษรอาหรับ (โดยเฉพาะอักษรเปอร์เซีย ) การเขียนด้วยอักษรละติน และการเขียนด้วยอักษรซีริลลิก อักษรอะไรก็ได้ที่ใช้สำหรับเขียนภาษาทาจิกจะถูกเรียกว่า ชุดตัวอักษรทาจิก ซึ่งเขียนว่า алифбои тоҷикӣ الفبای تاجیکی alifboji toçikī
การใช้อักษรที่ต่างกันนี้ขึ้นอยู่กับประวัติศาสตร์ทาจิกิสถาน โดยอักษรอาหรับได้ถูกใช้เป็นครั้งแรก และใช้อักษรละตินในเวลาถัดมา และใช้อักษรซีริลลิกหลังจากอักษรละตินท่ถูกใช้ในช่วงเวลาสั้น ๆ ซึ่งอักษรซีริลลิกนี้ก็ยังคงเป็นอักษรที่ใช้มากที่สุดในทาจิกสถาน ซึ่งภาษาถิ่นบูโครี ซึ่งพูดโดยชาวยิวบูโครี ซึ่งดั้งเดิมใช้อักษรฮีบรู แต่ในปัจจุบันมักจะเขียนโดยใช้อักษรซีริลลิก
เช่นเดียวกันกับรัฐหลังสหภาพโซเวียต หลายประเทศ การเปลี่ยนระบบการเขียน และข้อโต้แย้งเกี่ยวกับสิ่งนี้มีความเกี่ยวพันกับประเด็นทางการเมืองอย่างใกล้ชิด โดยผู้ที่สนับสนุนอักษรละตินหวังที่จะนำประเทศเข้าใกล้กับอุซเบกิสถาน ซึ่งหันมาใช้ชุดตัวอักษรอุซเบก ฐานละติน[ 1] ลัทธิอิสลาม และผู้ที่หวังให้ประเทศเข้าใกล้กับอิหร่าน , อัฟกานิสถาน และมรดกเปอร์เซีย สนับสนุนชุดตัวอักษรเปอร์เซีย และผู้ที่หวังที่จะรักษาสถานะความเป็นกลางและไม่อยากให้ประเทศอยู่ห่างจากรัสเซีย มักสนับสนุนอักษรซีริลลิก
เนื่องด้วยอิทธิพลของศาสนาอิสลาม ทำให้ภาษาทาจิกเขียนด้วยชุดตัวอักษรเปอร์เซีย จนถึงคริสต์ทศวรรษ 1920 ฝ่ายโซเวียต เริ่มย่ออักษรเปอร์เซียใน ค.ศ. 1923 ก่อนเปลี่ยนไปใช้ระบบการเขียนฐานละตินใน ค.ศ. 1927[ 2] เอเชียกลาง ที่นับถือศาสนาอิสลาม นอกจากนี้ยังมีการพิจารณาในทางปฏิบัติ ตรงที่อักษรเปอร์เซียโดยทั่วไปไม่มีอักษรเพียงพอสำหรับระบบเสียงสระในภาษาทาจิก นอกจากนี้ อักษรไร้สระเรียนรู้ได้ยากกว่า เนื่องจากแต่ละตัวอักษรมีรูปเขียนต่างกันตามตำแหน่งตัวอักษร[ 3]
ต่อมา มีการผ่าน พระราชกฤษฎีกาเกี่ยวกับการถอดเป็นอักษรโรมัน ในเดือนเมษายน ค.ศ. 1928[ 4] [ 5]
หลังจากนั้น จึงเริ่มมีการใช้อักษรซีริลลิกในช่วงปลายคริสต์ทศวรรษ 1930 ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของการทำให้เป็นรัสเซีย ในเอเชียกลาง [ 6] [ 7] [ 8] [ 9] [ 10] สหภาพโซเวียต จากนั้นใน ค.ศ. 1989 ด้วยการเติบโตของชาตินิยมทาจิก ทำให้มีการร่างกฎหมายให้ภาษาทาจิกเป็นภาษาราชการ นอกจากนี้ กฎหมายยังให้ความเท่าเทียมแก่ภาษาเปอร์เซีย โดยเพิ่มคำว่า Farsi (ชื่อภาษาเปอร์เซียในภาษาของตน) ถัดจากทาจิก กฎหมายยังเรียกร้องให้มีการนำชุดตัวอักษรเปอร์เซีย-อาหรับกลับมาใช้ใหม่อย่างค่อยเป็นค่อยไป[ 11] Farsi ออกจากกฎหมายภาษาแห่งรัฐ[ 12] [update] [ 13] [update] [ 14]
รูปแบบอักษรเปอร์เซียของทาจิก ซึ่งเป็นอักษรตระกูลเซมิติก เคยใช้เขียนภาษาทาจิกมาก่อน ในรูปแบบของภาษาทาจิกเหมือนกับอักษรอาหรับ ยกเว้น ا (alef ) ไม่มีสระเขียนอยู่ ถ้าต้องการแสดงสระให้ใช้เครื่องหมายเสริมสัทอักษร
รูปแบบอักษรเปอร์เซียของทาจิก
ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا
/z/ /d/ /χ/ /h/ /tʃ/ /dʒ/ /s/ /t/ /p/ /b/ /ɔː/
غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز ر
/ʁ/ /ʔ/ /z/ /t/ /z/ /s/ /ʃ/ /s/ /ʒ/ /z/ /ɾ/
ی ه و ن م ل گ ک ف ق
/j/ /h/ /v/ /n/ /m/ /l/ /ɡ/ /k/ /f/ /q/
หน้าแรกของหนังสือพิมพ์ Kommunisti Isfara ฉบับวันที่ 15 พฤษภาคม ค.ศ. 1936 อักษรละตินถูกนำมาใช้หลังจากการปฏิวัติรัสเซีย ในปี 1917 เพื่ออำนวยความสะดวกในการเพิ่มความรู้และระยะทางจากอิทธิพลอิสลาม ในรูปแบบแรกของรูปแบบอักษรละตินของทาจิก พบได้แต่อักษรตัวเล็ก ในปี 1926-9 ได้มีการใช้รูปแบบที่แตกต่างกันเล็กน้อยโดยชาวยิวบูโครี ซึ่งเพิ่มสามอักษรที่ไม่มีในภาษาถิ่นอื่น ů, ə̧, และ ḩ[ 15]
รูปแบบอักษรละตินของทาจิก
A a B ʙ C c Ç ç D d E e F f G g Ƣ ƣ H h I i
/æ/ /b/ /tʃ/ /dʒ/ /d/ /eː/ /f/ /ɡ/ /ʁ/ /h/ /i/
Ъ ъ J j K k L l M m N n O o P p Q q R r S s
/ˈi/ /j/ /k/ /l/ /m/ /n/ /ɔː/ /p/ /q/ /ɾ/ /s/
Ş ş T t U u Ū ū V v X x Z z Ƶ ƶ ʼ
/ʃ/ /t/ /u/ /ɵː/ /v/ /χ/ /z/ /ʒ/ /ʔ/
อักษรแปลก ๆ อย่าง Ƣ Gha ซึ่งใช้เขียนแทนเสียง /ɣ/ อักษรนี้สามารถเจอได้ในชุดตัวอักษรเตอร์กิกทั่วไป ซึ่งพบเจอได้บ่อยในภาษาที่ไม่ใช่ภาษาสลาวิกในสหภาพโซเวียต ซึ่งใช้จนถึงช่วงท้ายของทศวรรษที่ 1930 ปัจจุบันไม่ค่อยมีการใช้งานอักษรละติน แม้ว่าจะมีการนำมาใช้ในบางกลุ่มก็ตาม[ 16]
รายละเอียดที่ข้างหลังธนบัตร 1 รูเบิล โดยมีการแทนที่รูเบิลนี้ใน ค.ศ. 2000 เนื่องจากอัตราเงินเฟ้อที่มากขึ้น อักษรซีริลลิกได้เริ่มใช้โดยสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตทาจิก ในช่วงท้ายของทศวรรษที่ 1930 หลังจาก 1939 เนื้อหาที่ตีพิมพ์ในภาษาเปอร์เซียในตัวอักษรเปอร์เซียถูกห้ามจากประเทศ[ 17]
รูปแบบอักษรซีริลลิกของทาจิก
А а Б б В в Г г Ғ ғ Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Ӣ ӣ
а бе ве ге ғе де йэ йо же зе и ӣ, и дароз
/æ/ /b/ /v/ /ɡ/ /ʁ/ /d/ /eː/ /jɔː/ /ʒ/ /z/ /i/ /ˈi/
Й й К к Қ қ Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у
йот ке қе ле ме не о пе ре се те у
/j/ /k/ /q/ /l/ /m/ /n/ /ɔː/ /p/ /ɾ/ /s/ /t/ /u/
Ӯ ӯ Ф ф Х х Ҳ ҳ Ч ч Ҷ ҷ Ш ш Ъ ъ Э э Ю ю Я я
ӯ фе хе ҳе че ҷе ше сакта э йу йа
/ɵː/ /f/ /χ/ /h/ /tʃ/ /dʒ/ /ʃ/ /ʔ/ /eː/ /ju/ /jæ/
นอกจากอักษรพวกนี้แล้ว อักษร ц щ ы คำยืม แม้ว่าจะถูกยกเลิกอย่างเป็นทางการในการปฏิรูปอักษรปี 1988 เช่นเดียวกับอักษร ь พร้อมกับการคัดค้านการใช้ของอักษรเหล่านี้ การปฏิรูปอักษรครั้งนี้ยังเปลี่ยนลำดับของตัวอักษรซึ่งขณะนี้ตัวอักษรที่มีเครื่องหมายกำกับตามอักษรที่ไม่มีเครื่องหมายพวกนี้ เช่น г ғ к қ [ 18] а б в г ғ д е ё ж з и ӣ й к қ л м н о п р с т у ӯ ф х ҳ ч ҷ ш ъ э ю я е ё ю я [ 19] е э Эрон อิหร่าน "
อักษรช้างล่างนี้คืออักษรที่ไม่ปรากกในชุดตัวอักษรรัสเซีย :
ในขณะที่เปลี่ยนเป็นอักษรซีริลลิก Ӷ ӷ ยังปรากฏหลายครั้งในตารางอักษรซีริลลิกของทาจิก[ 20]
โดยหลักมีการใช้ชุดตัวอักษรฮีบรู ในภาษาย่อยยิวบูฆอรอที่ซามาร์คันด์ กับบูฆอรอ [ 21] [ 22]
รูปแบบอักษรฮีบรูของทาจิก
גׄ
ג׳ ג גּ בּ ב אֵי אִי אוּ אוֹ אָ אַ
/dʒ/ /tʃ/ /ʁ/ /ɡ/ /b/ /v/ /e/ /i/ /u/ /ɵ/ /ɔ/ /a/
מ ם ל כּ ךּ כ ך י טּ ט ח ז׳ ז ו ה דּ ד
/m/ /l/ /k/ /χ/ /j/ /t/ /s/ /ħ/ /ʒ/ /z/ /v/ /h/ /d/ /z/
תּ ת שׂ שׁ ר ק צ ץ פּ ףּ פ ף ע ס נ ן
/t/ /s/ /s/ /ʃ/ /r/ /q/ /ts/ /p/ /f/ /ʔ/ /s/ /n/
ตัวอย่างข้อความ
เทียบกับอักษรซีริลลิก
דר מוקאבילי זולם איתיפאק נמאייד. מראם נאמה פרוגרמי פירקהי יאש בוכארייאן.
Дар муқобили зулм иттифоқ намоед. Муромнома – пруграми фирқаи ёш бухориён. [ 23]
↑ Schlyter, B. N. (2003) Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies
↑ Keller, S. (2001) To Moscow, Not Mecca: The Soviet Campaign Against Islam in Central Asia, 1917-1941
↑ Dickens, M. (1988) Soviet Language Policy in Central Asia เก็บถาวร 2011-06-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
↑ Khudonazar, A. (2004) "The Other" in Berkeley Program in Soviet and Post-Soviet Studies , 1 November 2004.
↑ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 34
↑ ed. Hämmerle 2008 , p. 76.↑ Cavendish 2006 , p. 656.↑ Landau & Kellner-Heinkele 2001 , p. 125.↑ ed. Buyers 2003 , p. 132.↑ Borjian 2005. ↑ ed. Ehteshami 2002 , p. 219.↑ Siddikzoda, S. "Tajik Language: Farsi or not Farsi?" in Media Insight Central Asia #27 , August 2002
↑ UNHCHR – Committee for the Elimination of Racial Discrimination – Summary Record of the 1659th Meeting : Tajikistan. 17 August 2004. CERD/C/SR.1659 ↑ Library of Congress Country Study – Tajikistan ↑ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 35
↑ Schlyter, B. N. (2003) Sociolinguistic Changes in Transformed Central Asian Societies
↑ Perry, J. R. (1996) "Tajik literature: Seventy years is longer than the millennium" in World Literature Today , Vol. 70 Issue 3, p. 571
↑ Perry, J. R. (2005) A Tajik Persian Reference Grammar (Boston : Brill) p. 36
↑ "Судьба «русских букв» в таджикском алфавите будет решаться" . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม เมื่อ 2011-07-13. สืบค้นเมื่อ 2018-11-08 .↑ Ido, S. (2005) Tajik (München : Lincom GmbH) p. 8
↑ Gitelman, Zvi Y (2001). A Century of Ambivalence: The Jews of Russia and the Soviet Union, 1881 to the Present 203 . ISBN 9780253214188 ↑ Изд-во Академии наук СССР (1975). "Вопросы языкознания" . Вопросы языкознания : 39. ↑ Rzehak, L. (2001) Vom Persischen zum Tadschikischen. Sprachliches Handeln und Sprachplanung in Transoxanien zwischen Tradition, Moderne und Sowjetunion (1900-1956) (Wiesbaden : Reichert)
Badan, Phool (2001). Dynamics of Political Development in Central Asia . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Banuazizi, Ali; Weiner, Myron, บ.ก. (1994). The New Geopolitics of Central Asia and Its Borderlands ISBN 0253209188 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Borjian, Habib (27 July 2005). "TAJIKISTAN v. DICTIONARIES AND ENCYCLOPEDIAS" . Encyclopædia Iranica . Encyclopædia Iranica. สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Buyers, Lydia M. (2003). Central Asia in Focus: Political and Economic Issues ISBN 1590331532 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Cavendish, Marshall (2006). World and Its Peoples ISBN 0761475710 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Ehteshami, Anoushiravan, บ.ก. (2002). From The Gulf To Central Asia: Players In The New Great Game ISBN 0859894517 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Gall, Timothy L. (2009). Gall, Timothy L.; Hobby, Jeneen (บ.ก.). Worldmark encyclopedia of cultures and daily life ISBN 978-1414448923 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Gillespie, Kate; Henry, Clement M., บ.ก. (1995). Oil in the New World Order ISBN 0813013674 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Goodman, E. R. (1956) "The Soviet Design for a World Language." in Russian Review
Hämmerle, Christa, บ.ก. (2008). Gender Politics in Central Asia: Historical Perspectives and Current Living Conditions of Women ISBN 978-3412201401 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Landau, Jacob M.; Kellner-Heinkele, Barbara, บ.ก. (2001). Politics of Language in the Ex-Soviet Muslim States: Azerbayjan, Uzbekistan, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Turkmenistan, and Tajikistan ISBN 0472112260 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Malik, Hafeez, บ.ก. (1996). Central Asia: Its Strategic Importance and Future Prospects ISBN 0312164521 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Ochsenwald, William ; Fisher, Sydney Nettleton (2010). The Middle East: A History ISBN 978-0073385624 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 .Parsons, Anthony (1993). Central Asia, the last decolonization . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Siddikzoda, Sukhail (August 2002). "TAJIK LANGUAGE: FARSI OR NOT FARSI?" (PDF) . Media Insight Central Asia . CIMERA (# 27): 1–3. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 13 June 2006. สืบค้นเมื่อ 14 June 2014 . Westerlund, David; Svanberg, Ingvar, บ.ก. (1999). Islam Outside the Arab World ISBN 0312226918 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Winrow, Gareth M.; Former Soviet South Project, Russian and CIS Programme (Royal Institute of International Affairs) (1995). Turkey in post-Soviet Central Asia ISBN 0905031997 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 . Middle East Monitor, Volumes 20-23 ISBN 0312226918 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 .{{cite book }}: CS1 maint: others (ลิงก์ )Report on the USSR., Volume 2, Issues 1-13 ISBN 0312226918 . สืบค้นเมื่อ 17 November 2012 .{{cite book }}: CS1 maint: others (ลิงก์ )
