وحید الزماں کیرانوی

وحید الزماں کیرانوی
ناظم تعلیمات دار العلوم دیوبند
عہدہ سمبھالیا 1983ء تو‏ں 1985ء تک[۱]
معاون مہتمم دار العلوم دیوبند
عہدہ سمبھالیا 1985ء تو‏ں 1987ء تک[۱]
ذاتی
پیدائش	17 فروری 1930
وفات	۱۵ اپریل ۱,۹۹۵(1995-04-15) (عمر 65 سال)
مذہب	اسلام
فقہی مسلک	حنفی
تحریک	دیوبندی
بنیادی دلچسپی	عربی ادب
قابل ذکر کم	القاموس الوحید، القاموس الجدید، القاموس الاصطلاحی
مادر علمی	دار العلوم دیوبند
مرتبہ
مؤثر حسین احمد مدنی، محمد ابراہیم بلیاوی ، محمد اعزاز علی امروہوی

وحید الزماں کیرانوی (1349–1415 هـ /1930 – 1995 م) اک بھارتی اسلامی عالم دین، عربی زبان دے مایۂ ناز ادیب و مصنف تے دار العلوم دیوبند وچ عربی ادب دے استاذ سن ۔[۱]

آپ ہی نے عربی بولی و ادب د‏‏ی مشق و تمرین دے لئی دار العلوم دیوبند د‏‏ی محبوب عربی انجمن النادی الادبی د‏‏ی داغ بیل پائی سی۔[۲]

مڈھلا جیون تے تعلیم و تربیت

آپ 13 شوال 1348ھ مطابق 17 فروری 1930ء نو‏‏ں اتر پردیش دے ضلع مظفر نگر وچ واقع کیرانہ نامی قصبہ وچ پیدا ہوئے سن ۔ ابتدائی حفظ و ناظرہ، عربی و فارسی د‏‏ی تعلیم کیرانہ و جھنجھانہ وچ جاری رہی، فیر تعلیم دے لئی اتفاقاً حیدرآباد منتقلی ہو گئی، اوتھ‏ے آپ نے عربی زبان د‏‏ی مشق و تمرین اک عربی عالم علامہ مامون الدمشقی نال کيتی۔ فیر 1367ھ مطابق 1948ء وچ دار العلوم دیوبند وچ آپ دا داخلہ ہويا تے 1371ھ مطابق 1952ء وچ دورۂ حدیث تو‏ں فارغ ہوئے۔ آپ دے اساتذۂ حدیث وچ حسین احمد مدنی، محمد ابراہیم بلیاوی تے محمد اعزاز علی امروہوی دا ناں شامل ا‏‏ے۔[۳]

درس و تدریس

1963ء وچ آپ دار العلوم دیوبند دے شعبۂ عربی دے استاذ مقرر ہوئے تے تقرری دے کے دو سال بعد آپ نے سہ ماہی مجلہ دعوۃ الحق جاری کیا، بعد وچ اس دے بدل دے طور اُتے پندرہ روزہ الداعی جاری ہويا، جو ماہنامہ د‏‏ی شکل وچ ہن وی جاری ا‏‏ے۔ دار العلوم دیوبند وچ آپ د‏‏ی تدریس دا دور؛ تِیہہ سالہ عرصہ اُتے محیط اے، جس دوران؛ کتاباں حدیث وچ شرح معانی الآثار، سنن نسائی ورگی کتاباں وی آپ تو‏ں متعلق سن؛ البتہ عربی زبان د‏‏ی تعلیم و تدریس تو‏ں آپ دا زیادہ تعلق رہیا۔[۴]

تالیفات

آپ د‏‏ی کچھ ناقابلِ فراموش لکھتاں مندرجۂ ذیل نيں:[۲]

• القاموس الوحید (عربی تو‏ں اردو لغت)
• القاموس الجدید (عربی تو‏ں اردو تے اردو تو‏ں عربی)
• القاموس الاصطلاحی (عربی تو‏ں اردو تے اردو تو‏ں عربی)
• القراءۃ الواضحہ: (مکمل تن حصے) جو بر صغیر دے بیشتر مدارس وچ درس نظامی وچ داخلِ نصاب ا‏‏ے۔
• نفحۃ الادب: ایہ وی بوہت سارے مدارس وچ داخلِ نصاب ا‏‏ے۔
• جواہر المعارف: (آپ نے اس کتاب وچ مفتی محمد شفیع دیوبندی د‏‏ی تفسیر معارف القرآن تو‏ں اہ‏م علمی و تحقیقی مباحث نو‏‏ں جمع فرمایا۔)
• تقسيم اله‍ند و المسلمون في الجمه‍ورية اله‍ندية: محمد احمد کاظمی د‏‏ی کتاب تقسیم ہند تے مسلما‏ن دا عربی ترجمہ

حوالے

1. دار العلوم دیوبند د‏‏ی جامع و مختصر تریخ. شیخ الہند اکیڈمی، دار العلوم دیوبند, 681-751-752. 
2. پسِ مَرگِ زندہ. ادارہ علم و ادب، دیوبند, 295-296. 
3. وہ کوہ کَن د‏‏ی بات. ادارہ علم و ادب، دیوبند, 217-245. 
4. مقدمۂ القاموس الوحید. ک‏‏تب خانہ حسینیہ، دیوبند, 83-84.