|
مولوی عبد الحق
بابائے اردو ڈاکٹر مولوی عبد الحق (پیدائش: 20 اپریل، 1870ء - وفات: 16 اگست، 1961ء) برِ صغیر پاک ہند دے عظیم اردو مفکر، محقق، ماہر لسانیات، معلم تے انجمن ترقی اردو تے اردو کالج کراچی (موجودہ وفاقی اردو یونیورسٹی برائے فنون، سائنس تے ٹیکنالوجی) دے بانی سن ۔ انہاں نے اپنی تمام زندگی اردو دے فروغ، ترویج تے اشاعت دے لئی وقف کردتی۔ حالات زندگیپیدائش و خاندانی پس منظرمولوی عبد الحق 20 اپریل،1870ء نوں سراواں (ہاپوڑ)، ضلع میرٹھ ، اترپردیش، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے[۱][۲]۔ مولوی عبد الحق دے بزرگ ہاپوڑ دے ہندو کائستھ سن، جنہاں نے عہدِ مغلیہ وچ اسلام دی روشنی توں دلاں نوں منور کیتا تے انہاں دے سپرد محکمہ مال دی اہم خدمات رہیاں۔ مسلمان ہونے دے بعد وی انہاں نوں (مولوی عبد الحق دے خاندان کو) اوہ مراعات و معافیاں حاصل رہیاں جو سلطنت مغلیہ دی خدمات دی وجہ توں عطا کيتیاں گئیاں سن۔ انہاں مراعات و معافیاں نوں انگریز حکومت نے وی بحال رکھیا۔[۳] تعلیم و ملازمتمولوی عبد الحق نے ابتدائی تعلیم گھر اُتے ہوئی فیر میرٹھ وچ پڑھدے رہے۔ 1894ء وچ علی گڑھ کالج توں بی اے کیتا۔ علی گڑھ وچ سرسید احمد خان دی صحبت میسر رہی۔ جنہاں دی آزاد خیالی تے روشن دماغی دا مولوی عبد الحق دے مزاج اُتے گہرا اثر پيا۔ 1895ء وچ حیدرآباد دکن وچ اک اسکول وچ ملازمت کيتی اس دے بعد صدر مہتمم تعلیمات ہوکے اورنگ آباد منتقل ہو گئے۔ ملازمت ترک کرکے عثمانیہ کالج اورنگ آباد دے پرنسپل ہو گئے تے 1930ء وچ اسی عہدے توں سبکدوش ہوئے۔[۴] انجمن ترقی اردوجنوری 1902ء وچ آل انڈیا محمڈن ایجوکیشن کانفرنس علی گڑھ دے تحت اک علمی شعبہ قائم کیتا گیا جس کاناں انجمن ترقی اردو سی ۔ مولیانا شبلی نعمانی اس دے سیکرٹری رہے سن ۔ 1905ء وچ نواب حبیب الرحمن خان شیروانی تے 1909ء وچ عزیز مرزا اس عہدے اُتے فائز ہوئے۔ عزیز مرزا دے بعد 1912ء وچ مولوی عبد الحق سیکرٹری منتخب ہوئے جنھاںرین علمی ادارہ بنا دتا۔ مولوی عبد الحق اورنگ آباد (دکن ) وچ ملازم سن اوہ انجمن نوں اپنے نال لے گئے تے اس طرح حیدر آباد دکن اس دا مرکز بن گیا۔ انجمن دے زیر اہتمام لکھ توں ودھ جدیدعلمی، فنی تے سائنسی اصطلاحات دا اردو ترجمہ کیتا گیا۔ ہور اردو دے نادر نسخے تلاش کرکے چھاپے گئے۔ دو سہ ماہی رسالے، اردو تے سائنس جاری کیتے گئے۔ اک عظیم الشان کتب خانہ قائم کیتا گیا۔ حیدرآباد دکن دی عثمانیہ یونیورسٹی انجمن ہی دی کوششاں دی مرہون منت اے۔ اس یونیورسٹی وچ ذریعہ تعلیم اردو سی ۔ انجمن نے اک دار الترجمہ وی قائم کیتا جتھے سینکڑاں علمی کتاباں تصنیف و ترجمہ ہوئیاں۔ اس انجمن دے تحت لسانیات، لغت تے جدید علوم اُتے دو سو توں زیادہ کتاباں شائع ہوئیاں۔ تقسیم ہند دے بعدانہاں نے اسی انجمن دے اہتمام وچ کراچی، پاکستان اردو آرٹس کالج، اردو سائنس کالج، اردو کامرس کالج تے اردو لا کالج جداں ادارے قائم کیتے۔ مولوی عبد الحق انجمن ترقی اردو دے سیکریٹری ہی نئيں مجسّم ترقّی اردو سن ۔ انہاں دا سونا جاگنیا، اٹھنا بیٹھنا، کھانا پینا، پڑھنا لکھنا، آنا جانا، دوستی، تعلقات، روپیہ پیسہ غرض کہ سب کچھ انجمن دے لئی سی ۔[۱] بابائے اردو دا خطاب تے ہور اعزاز1935ء وچ جامعہ عثمانیہ دے اک طالب علم محمد یوسف نے انہاں نوں بابائے اردو دا خطاب دتا جس دے بعد ایہ خطاب اِنّا مقبول ہويا کہ انہاں دے ناں دا جزو بن گیا۔ 23 مارچ، 1959ء نوں حکومت پاکستان نے صدارتی اعزاز برائے حسن کارکردگی عطا کیتا۔ [۱] لکھتاں وتالیفاتاوہ کتاباں جو مولوی صاحب نے لکھياں یا جنہاں نوں تحقیق و حواشی دے نال شائع کیتا:
ناقدین دی رائے
وفاتبابائے اردو مولوی عبد احق 16 اگست، 1961ء نوں کراچی، پاکستان وچ وفات پا گئے۔ اوہ وفاقی اردو یونیورسٹی کراچی دے عبد الحق کیمپس دے احاطے وچ آسودۂ خاک نيں۔[۱][۴][۶] حوالے
باہرلے جوڑ |
|||||||||||||||||||||||||||||
Portal di Ensiklopedia Dunia
