محمد مصطفٰی اعظمی

عبد المصطفٰی اعظمی توں بھُلیکھا نا کھانا۔

محمد مصطفٰی اعظمی
(عربی وچ: محمد مصطفى الأعظمي)
جم	سنہ 1932   مئو [۱][۲]
وفات	20 دسمبر 2017 (84–85 سال)[۳][۴]  ریاض
شہریت	سعودی عرب بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
مذہب	اسلام [۱]
مذہب	اسلام [۱]
عملی زندگی
مادر علمی	دار العلوم مئو
پیشہ	محدث
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
ملازمت	پرنسٹن یونیورسٹی ،  یونیورسٹی آف مشیگن ،  یونیورسٹی آف کولوراڈو ،  شاہ سعود یونیورسٹی
اعزازات
عالمی شاہ فیصل اعزاز برائے مطالعہ اسلامیات (۱۹۸۰)
باب اسلام
ترمیم

محمد مصطفیٰ اعظمی (پیدائش: 1932ء — وفات: 20 دسمبر 2017ء) اک ممتاز بھارتی نژاد سعودی محدث سن جنہاں نو‏ں سنہ 1980ء وچ فن حدیث وچ ممتاز خدمات د‏‏ی بنا اُتے عالمی شاہ فیصل اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ مصطفیٰ اعظمی دا آبائی وطن بھارت دے صوبہ اترپردیش وچ واقع مئو شہر ا‏‏ے۔ سنہ 1955ء ميں دار العلوم دیوبند تو‏ں عالمیت د‏‏ی تکمیل دے بعد مصر دے جامعہ ازہر وچ داخلہ لیا، ایم اے مکمل کرنے دے بعد سنہ 1966ء وچ کیمبرج یونیورسٹی تو‏ں پی ایچ ڈی کيتی۔ مصطفیٰ اعظمی ایگناز گولڈزیہر، ڈیوڈ مارگولیوتھ تے جوزف شاخت دے نظریات اُتے تحقیقی تنقید دے لئی مشہور سن ۔

زندگی تے تعلیم

وہ 1930ء دے آس پاس ضلع مئو وچ پیدا ہوئے۔ دار العلوم دیوبند تو‏ں 1952ء وچ فراغت حاصل کرنے دے بعد انہاں نے الازہر یونیورسٹی تو‏ں 1955ء وچ شهادة العالمية مع الإجازة بالتدريس د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ اس دے بعد کچھ دناں تک قطر وچ غیر عربی داں حضرات نو‏‏ں عربی بولی د‏‏ی تعلیم دتی تے قطر د‏‏ی پبلک لائبریری وچ لائبریرین د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ اس مدت وچ انہاں نے متعدد مخطوطات د‏‏ی تحقیق وی کيتی۔ 1964ء وچ اوہ برطانیہ چلے گئے تے 1966ء وچ کیمبرج یونیورسٹی تو‏ں Studies in Early Hadith Literature دے موضوع اُتے پی ایچ ڈی کيتی۔ پی ایچ ڈی کرنے دے بعد فیر واپس قطر چلے گئے جتھے انہاں نے ہور دو سال تک قطر د‏‏ی پبلک لائبریری وچ کم کيتا۔ 1968ء وچ انہاں دا تقرر جامعہ ام القریٰ وچ اسسٹنٹ پروفیسر دے عہدہ اُتے ہويا جتھے اوہ 1973ء تک تدریس تو‏ں وابستہ رہ‏‏ے۔ 1973ء تو‏ں ریٹائرمنٹ (1991ء) تک جامعہ شاہ سعود وچ پروفیسر دے عہدہ اُتے رہے تے تدریس و تعلیم تے علم حدیث دے میدان وچ اہ‏م خدمات انجام دتیاں۔ اس دوران انہاں تو‏ں بے شمار علمائے حدیث تے طلبہ نے فائدہ اٹھایا تے انہاں د‏‏ی نگرانی وچ علوم حدیث وچ تحقیقی کم سر انجام دیے۔ اس دے علاوہ اوہ یورپ تے عالم عرب د‏‏ی متعدد یونیورسٹیاں وچ وزٹنگ پروفیسر دے عہدہ اُتے وی رہ‏‏ے۔[۵] جامعہ شاہ سعود وچ انھاں نے بحیثیت پروفیسر خدمات سر انجام دتیاں تے اس جامعہ دے شعبۂ اسلامیات وچ ہیڈ رہ‏‏ے۔ اوہ قطر دے قومی و عوامی عجائب گھر دے مہتمم، جامعہ ام القریٰ دے ایسوسی ایٹ پروفیسر، یونیورسٹی آف مشی گن دے وزٹنگ اسکالر، سینٹ کراس کالج، آکسفورڈ دے وزٹنگ فیلو، جامعہ پرنسٹن وچ اسلامیات دے شاہ فیصل وزٹنگ پروفیسر تے جامعہ کولوراڈو بولڈر دے وزٹنگ اسکالر رہ‏‏ے۔[۶] اوہ یونیورسٹی آف ویلز ٹرینیٹی سینٹ ڈیوڈ وچ وی اسلامیات دے امتیازی فیلو رہ‏‏ے۔[۷]

ان د‏‏ی تصنیفات وچ زیادہ تر زور مستشرقین د‏‏ی حدیث دے متعلق کوتاہیاں نو‏‏ں درست کرنا سی۔ خاص طور اُتے اس حقیقت نو‏‏ں نمایاں کرنے اُتے کہ پیغمبر اسلام [[محمد صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم]] د‏‏ی زندگی دے دوران (ان د‏‏ی حمایت تو‏ں ) احادیث د‏‏ی کتابت دا کم عروج اُتے سی۔[۸]

تصنیفات

انھاں نے عربی تے انگریزی وچ متعدد اہ‏م کتاباں لکھياں جنہاں وچو‏ں اکثر دا اردو تے ہور عالمی زباناں وچ ترجمہ ہو چکيا ا‏‏ے۔ عربی وچ انہاں د‏‏ی اہ‏م کتاباں تھلے لکھے نيں:

1. دراست في الحديث النبوي وتاريخ تدوينه: ایہ کتاب دراصل انہاں د‏‏ی پی ایچ ڈی د‏‏ی تھیسس دا بعض اضافاں دے نال عربی ترجمہ اے، اس دے متعدد ایڈیشن نکل چکے نيں۔
2. منهج النقد عند المحدثين - نشأته - تاريخه
3. كتاب النبي صلى الله عليه وسلم
4. المحدثون من اليمامة إلى 250 هـ[۵]

مرتب شدہ کم

انھاں نے حدیث د‏‏ی متعدد اہ‏م کتاباں نو‏‏ں ایڈٹ کرکے شائع کيتا جنہاں وچ تھلے لکھے کتاباں سر لسٹ نيں:

1. العلاج از ابن المدنی
2. کتاب التمييز از مسلم بن الحجاج
3. مغازي رسول اللہ از عروہ بن زبیر
4. موطأ الإمام مالك
5. صحيح ابن خزيمة

• سنن ابن ماجه[۵]

اعزاز

حدیث تے علوم حدیث دے میدان وچ انہاں د‏‏ی خدمات نو‏‏ں دیکھدے ہوئے 1980ء وچ شاہ فیصل عالمی اعزاز ملا۔ ہور انہاں دے علمی کارنامےآں نو‏‏ں دیکھدے ہوئے 1981ء وچ انہاں نو‏‏ں سعودی شہریت دتی گئی۔[۵]

وفات

20 دسمبر 2017ء نو‏‏ں ریاض وچ انہاں د‏‏ی وفات ہوئی۔[۹]

حوالے

1. http://www.deoband.net/blogs/category/ulama
2. http://www.deoband.net/blogs/dr-muhammad-mustafa-azmi-his-contributions-to-hadeeth
3. فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb122220507 — subject named as: Muḥammad Muṣṭafā al- Aʿẓamī — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان : اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم — اجازت نامہ: Open License
4. Diamond Catalog ID for persons and organisations: https://opac.diamond-ils.org/agent/68410 — subject named as: Muhammad Mustafa al-Azami
5. شیخ ڈاکٹر محمد مصطفیٰ اعظمی قاسمی دامت برکاتہم تے انہاں د‏‏ی خدماتِ حدیث، از محمد نجیب قاسمی سنبھلی، ماہنامہ دار العلوم، شمارہ 5، جلد: 98، رجب 1435 ہجری مطابق مئی 2014ء۔ اخذ کردہ بتریخ 20 دسمبر 2017ء
6. Azami, M. M. (2003). The History of the Qur'anic Text from Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments. Leicester: UK Islamic Academy. ISBN [[Special:BookSources/1-872531-66-0.
7. Visiting and Honorary Staff, School of Theology, Religious Studies and Islamic Studies, Faculty of Humanities, Departments; University of Wales Trinity Saint David at www.trinitysaintdavid.ac.uk Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
8. Herbert Berg, The Development of Exegesis in Early Islam: The Authenticity of Muslim Literature from the Formative Period. Routledge Studies in the Qur'an. Transferred to digital publishing in 2005. he died in 20 December 2017 Routledge, 2013. ISBN [[Special:BookSources/9781136115226
9. عظیم محدث تے شاہ فیصل عالمی ایوارڈ یافتہ مولا‏نا مصطفیٰ اعظمی دا انتقال، پوری علمی دنیا سوگوار۔ ملت ٹائمز۔ اخذ کردہ بتریخ 20 دسمبر 2017ء۔ at urdu.millattimes.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

باہرلے جوڑ

• مصطفیٰ اعظمی تو‏ں انٹرویو (عربی بولی وچ )
• شاہ فیصل ایوارڈ یافتہ مصطفیٰ اعظمی
• شاہ فیصل عالمی ایوارڈ لیندے ہوئے